Οι Ταϊρόνας, οι Τσίμπτσα, οι Κίμπαγια και όλοι οι λαοί που κατοικούσαν στην Κολομβία πριν φτάσουν εκεί οι κονκισταδόρες θα είχαν σήμερα ξεχαστεί αν δεν είχαν φτιάξει τόσα χρυσά κοσμήματα και αγάλματα.
Οι τότε χρυσοχόοι χρησιμοποιούσαν την τουμπάγα – ένα μείγμα χρυσού με 4-5% άργυρο που έλιωναν μαζί με χαλκό. Ανάλογα με την περιεκτικότητα, το χρώμα άλλαζε. Επίσης, για να αλλάξουν το χρώμα, έτριβαν τα κοσμήματα με χόρτα, η οξύτητα των οποίων αντιδρούσε με το χαλκό, και τα περνούσαν από τη φωτιά: καθαρίζοντας τα οξείδια έβγαινε ο καθαρός χρυσός. Για τους Ισπανούς η Κολομβία ήταν η πατρίδα του χρυσού, το Ελ Ντοράντο.
Ένας καινούργιος αρχηγός (cacique), αυτός της Γουαταβίτα, έμεινε στην ιστορία, καθώς η περιγραφή της στέψης του γέννησε τον μύθο του Ελ Ντοράντο: «Σχημάτισαν κύκλο γύρω από τη λίμνη. Τριγύρω οι ιθαγενείς φορούσαν χρυσά στολίδια, κορώνες και πολύχρωμα φτερά. Όταν άρχισε η γιορτή του εξαγνισμού, άναψαν φωτιές και ο καπνός σκοτείνιασε τον ουρανό. Ο διάδοχος τότε γδύθηκε και άλειψαν το γυμνό κορμί του με γόμα. Ύστερα άπλωσαν πάνω του χρυσόσκονη μέχρι που τον σκέπασαν από την κορυφή έως τα νύχια. Ανέβηκε έτσι πάνω στη σχεδία, όπου έμεινε ακίνητος. Στα πόδια του τοποθέτησαν έναν μεγάλο σωρό από χρυσάφι και σμαράγδια για να τα προσφέρει στον θεό του. Οι τέσσερις πιο σπουδαίοι αρχηγοί τον συνόδευαν πάνω στη σχεδία. Ήταν υπήκοοί του, γυμνοί και αυτοί, στολισμένοι με χρυσαφένια φτερά, κορώνες, βραχιόλια, σκουλαρίκια και ο καθένας μετέφερε τα δώρα του. Όταν η σχεδία απομακρύνθηκε από τη στεριά, άρχισαν να αντηχούν τρομπέτες, κέρατα και άλλα όργανα... Ο “επιχρυσωμένος” αρχηγός έριξε τα δώρα του στη λίμνη, ενώ αυτοί που τον συνόδευαν έκαναν το ίδιο. Όταν τελείωσαν, γύρισαν στη στεριά και ξανάρχισαν τα όργανα, που είχαν στο μεταξύ σιγήσει. Αυτή ήταν η τελετή υποδοχής του καινούργιου αρχηγού και ο τρόπος που έδειχναν πως τον αναγνώριζαν ως αφέντη και άρχοντά τους».
Από την άλλη βέβαια, ο μέγιστος Εδουάρδο Γκαλεάνο στο περίφημο βιβλίο του «LasvenasabiertasdeAméricaLatina» υποστηρίζει πως «ο Ελ Ντοράντο δεν υπήρξε παρά ένας μύθος που επινόησαν οι ιθαγενείς ώστε να απομακρύνουν τους άπληστους κονκισταδόρες από τις εστίες τους, αναγκάζοντάς τους να αναζητούν επί ματαίω στην άγρια ζούγκλα του Αμαζονίου και του Ορινόκο».
Όπως και να ‘χει, από τους θησαυρούς αυτούς σώθηκαν ελάχιστα δείγματα, καθώς τα αριστουργήματα αυτά της τέχνης οι Ισπανοί κατακτητές τα έλιωναν και τα έκαναν πλάκες χρυσού που τις έστελναν στους βασιλείς τους.
Και αυτά τα ελάχιστα δείγματα είναι που κάνουν το MuseodeOro της Μπογκοτά το εντυπωσιακότερο Μουσείο Χρυσού στον κόσμο.