Κλασική Ισπανία, Μαδρίτη – Βαλένθια – Βαρκελώνη | Οκτώβριος - Νοέμβριος 2022

Σήμερα το πρόγραμμά μας αρχίζει με την πολύ σημαντική επίσκεψή μας στο Μουσείο Πράδο (η είσοδος δεν περιλαμβάνεται και καταβάλλεται επί τόπου. Περιλαμβάνεται η Ελληνόφωνη ξενάγηση). Το μουσείο ιδρύθηκε το 1818 και κατέχει μία από τις σπουδαιότερες συλλογές τέχνης του κόσμου, με μεγάλο πλήθος έργων από τον 14ο ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Το μουσείο κατά την ίδρυσή του στέγασε αρχικά τη βασιλική συλλογή, αλλά γρήγορα αποδείχτηκε μικρό, οπότε επεκτάθηκε το 1918. Αν και το Πράδο ιδρύθηκε ως μουσείο ζωγραφικής και γλυπτικής, περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 5.000 σχέδια, 1.000 νομίσματα και μετάλλια, καθώς και περίπου 2.000 διακοσμητικά αντικείμενα. Τα γλυπτά του υπολογίζονται γύρω στα 700 και οι πίνακες ζωγραφικής, στους οποίους χρωστάει και τη διεθνή αίγλη του, είναι γύρω στους 8.600. Πρόκειται για έργα των Βελάθκεθ, Γκόγια, Ελ Γκρέκο, Καραβάτζιο, Ρέμπραντ κ.ά. Στις αίθουσές του εκτίθενται περίπου το ένα τρίτο των πινάκων που κατέχει.

Το πιο γνωστό έργο στο Μουσείο Πράδο είναι το Λας Μενίνας του Βελάθκεθ. Ο Βελάθκεθ όχι μόνο παραχώρησε στο μουσείο τους εκπληκτικούς πίνακές του, αλλά δραστηριοποιήθηκε για να συγκεντρωθούν και έργα των σημαντικότερων Ιταλών καλλιτεχνών της εποχής του. Σημαντικό τμήμα των πινάκων του Μουσείου Πράδο ανήκουν στη λεγόμενη Χρυσή Περίοδο της Ισπανίας (15ος - 17ος αιώνας). 

Όταν ολοκληρωθεί η επίσκεψή μας στο Πράδο, θα κάνουμε μία απολαυστική περιπατητική ξενάγηση στο πανέμορφο ιστορικό κέντρο της Μαδρίτης. Οι βόλτες σε αυτή την περιοχή ξεκινούν από την Πουέρτα ντελ Σολ και διακλαδώνονται προς κάθε κατεύθυνση. Εμείς θα κατευθυνθούμε προς την Πλάθα Μαγιόρ, τη διασημότερη κλειστή πλατεία της Μαδρίτης, με τα αιώνια κτίρια και το πλακόστρωτο που έχει κατά καιρούς λειτουργήσει σαν αρένα ταυρομάχων και χώρος εκτελέσεων. Σήμερα εκεί υπάρχουν παντού υπαίθρια καφέ και, στη διαδρομή, αμέτρητα μικρομάγαζα. Ανάμεσά τους, με λίγο κόπο, θα διακρίνουμε μερικά μικρά αξιοθέατα, όπως το άγαλμα της αρκούδας με τη φραουλιά και το κτίριο του Ταχυδρομείου του 19^ου αιώνα. Θα πάμε επίσης στην Πλάθα ντε Εσπάνια, με το άγαλμα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, συγγραφέα του Δον Κιχώτη. Μπορούμε να επισκεφτούμε και το Βασιλικό Ανάκτορο των Βουρβόνων, την παλαιά κατοικία της βασιλικής οικογένειας με τα 2.800 δωμάτια. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο νεοκλασικό κτίριο του 18ου αιώνα, όπου έζησε και δημιούργησε ο Γκόγια, ως ζωγράφος του παλατιού.

Μετά την ξενάγησή μας στο ιστορικό κέντρο θα υπάρχει ελεύθερος χρόνος για να δούμε και την… άλλη Μαδρίτη. Μπορούμε να πάμε στο διάσημο στάδιο Μπερναμπέου και στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Ατότσα που είναι ο μεγαλύτερος της Ισπανίας και πρωτολειτούργησε το 1851. Μπορούμε επίσης να δούμε τον αρχαίο αιγυπτιακό ναό του Ντεμπόντ ο οποίος βρίσκεται στο τέλος της οδού Γκραν Βία. Ο ναός αυτός χτίστηκε το 200 π.Χ. νότια του Ασουάν στην Αίγυπτο. Τη δεκαετία του 1960, όταν κατασκευάστηκε το φράγμα του Ασουάν, η UNESCO έκανε διεθνή έκκληση για τη διάσωση των μνημείων που κινδύνευαν να καταστραφούν από τα ισχυρά ρεύματα του Νείλου. Η Ισπανία ανταποκρίθηκε και το 1968, η αιγυπτιακή κυβέρνηση παραχώρησε τον ναό του Ντεμπόντ στην Ισπανία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, για τη βοήθειά της στη διάσωση των ναών του Αμπού Σιμπέλ. Έτσι ολόκληρος ο ναός του Ντεμπόντ μεταφέρθηκε από τον Νείλο στη Μαδρίτη!

Σε αυτή την ελεύθερη βόλτα μας στην πόλη μπορούμε επίσης να πάμε στο περίφημο Πάρκο Ρετίρο. Το πάρκο ανήκε στην ισπανική βασιλική οικογένεια μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, οπότε και έγινε δημόσιο. Καταλαμβάνει έκταση 1,4 χλμ² και βρίσκεται στα όρια του κέντρου της πόλης, πολύ κοντά στην Πουέρτα δε Αλκαλά και όχι μακριά από το Μουσείο Πράδο. Μέσα στο πάρκο θα δούμε όμορφα αγάλματα και μνημεία, εκθέσεις έργων τέχνης και μία λίμνη. Και τέλος αφού η ημέρα είναι αφιερωμένη στη βασίλισσα Μαδρίτη, μπορούμε να κάνουμε και μια βόλτα στα υπέροχα καταστήματά της.

Διανυκτέρευση στη Μαδρίτη.

Σήμερα αμέσως μετά το πρωινό μας στο ξενοδοχείο, θα αναχωρήσουμε για μία ημερήσια εκδρομή στο μεσαιωνικό Τολέδο, την πόλη όπου έζησε και μεγαλούργησε ο Ελ Γκρέκο τα περισσότερα χρόνια της ζωής του. Το Τολέδο από τον 11ο έως τον 16ο αιώνα ήταν η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας της Ισπανίας και το ισχυρό πολιτιστικό κέντρο της. Επίσης ήταν φημισμένο για την παραγωγή των καλύτερων σπαθιών στη Δύση. Σήμερα έχει χαρακτηριστεί ολόκληρο ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και πραγματικά μοιάζει με ζωντανό μνημείο και μουσείο αρχιτεκτονικής.

Ανάμεσα στα πολλά αξιοθέατα του Τολέδου είναι κατ’ αρχάς η μαυριτανική όψη της πόλης που διατηρείται άρτια. Επίσης είναι ο γοτθικός καθεδρικός ναός του 1493 στην είσοδο της πόλης που, χτίστηκε επί ναού του 6ου αιώνα και, περιλαμβάνει έργα των Γκόγια και Ελ Γκρέκο. Και βεβαίως είναι το περίφημο οχυρό του Αλκάθαρ, ένα επιβλητικό τετράγωνο οικοδόμημα με πύργους σε κάθε γωνία του που δεσπόζει στον λόφο πάνω από την πόλη.

Στο Τολέδο επίσης υπάρχει το Μουσείο Ελ Γκρέκο, που άνοιξε το 1911 και βρίσκεται στην εβραϊκή συνοικία. Αποτελείται από δύο κτίρια (ένα σπίτι του 16ου αιώνα με αυλή και ένα κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα που στεγάζει τον εκθεσιακό χώρο) καθώς και έναν κήπο. Το σπίτι έχει αναμορφωθεί σύμφωνα με τα σχέδια της κατοικίας του Ελ Γκρέκο, η οποίο δεν υπάρχει πια. Το μουσείο φιλοξενεί πολλά έργα του Ελ Γκρέκο, ειδικά από την ύστερη περίοδο καθώς και έπιπλα της εποχής και κεραμικά από την Ταλαβέρα ντε λα Ρέινα στην Επαρχία Τολέδο.

Μετά το τέλος της ξενάγησής μας στο Τολέδο, θα αναχωρήσουμε για τη Μαδρίτη. Στην πρωτεύουσα θα υπάρχει ελεύθερος χρόνος για χαλαρή βόλτα. Προτείνουμε να πάμε στα καταστήματα της κομψότερης συνοικίας της πόλης (Μπάριο ντε Σαλαμάνκα), να πιούμε έναν καφέ στην ατμοσφαιρική Πλάθα Ντε Οριέντε με θέα το παλάτι ή απλώς να περιπλανηθούμε για μία ακόμη φορά στα στενά της παλιάς πόλης και να ξεκουραστούμε με έναν απολαυστικό καφέ στην εντυπωσιακή Πλάθα Μαγιόρ. Διανυκτέρευση στη Μαδρίτη.

Σήμερα θα αναχωρήσουμε νωρίς το πρωί, για μία οδική διαδρομή νοτιοανατολικά, με τελικό προορισμό μας τη Βαλένθια. Καθοδόν θα κάνουμε στάση στην Κουένκα, μία από τις 5 μεσαιωνικές πόλεις που, σύμφωνα με τους Ισπανούς, κοσμούν το στέμμα της Μαδρίτης (οι άλλες 4 είναι το Τολέδο, η Σεγκόβια, η Άβιλα και η Γκουαδαλαχάρα). Η Κουένκα βρίσκεται στο κεντρικό ιβηρικό οροπέδιο, χτισμένη στην άκρη ενός γκρεμού ο οποίος σχηματίζεται από τα φαράγγια των ποταμών Χούκαρ και Ουέκαρ, σε υψόμετρο περίπου 950 μέτρων. Δεν υπήρξε ποτέ ρωμαϊκός οικισμός, όπως άλλες γνωστές πόλεις της Ισπανίας. Την ίδρυσαν, μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι Μαυριτανοί. Το μαυριτανικό οχυρωμένο τμήμα της έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Στη βόλτα μας στην Κουένκα θα δούμε, φυσικά, και το σήμα κατατεθέν της πόλης, τα εντυπωσιακά Κρεμαστά Σπίτια του 15ου αιώνα. Τα πολυώροφα αυτά σπίτια είναι χτισμένα ακριβώς στην κόψη του γκρεμού, πάνω από τον ποταμό Ουέκαρ και μπροστά στη Γέφυρα του Αποστόλου Παύλου. Είναι τα μόνα που σώζονται από τη μεσαιωνική εποχή. Σήμερα, στεγάζουν το Μουσείο Αφηρημένης Τέχνης και εστιατόριο.

Μετά την ξενάγησή μας στην Κουένκα θα συνεχίσουμε τη διαδρομή μας για τη Βαλένθια. Η Βαλένθια είναι χτισμένη πάνω στις εκβολές του ποταμού Τούρια στη Μεσόγειο. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας (μετά τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη), μία από τις πολυπλυθέστερες της Ευρώπης και το μεγαλύτερο και σημαντικότερο λιμάνι της χώρας. Ιδρύθηκε από τους Ρωμαίους, το 137 π.Χ. και η αρχική ονομασία της ήταν Βαλεντία, που σημαίνει σθένος. Αργότερα κατελήφθη από τους Μαυριτανούς, το Βυζάντιο, μετά έγινε μήλο της έριδος για τα βασίλεια της Ισπανίας, την κατέλαβε ο Ναπολέοντας, απελευθερώθηκε, και στον 20^ο αιώνα, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, ήταν το προπύργιο των Δημοκρατικών. Πέρασε στην κυριαρχία του Φράνκο μετά τους καταστροφικούς ναζιστικούς βομβαρδισμούς, όπως και πολλές άλλες δημοκρατικές πόλεις της Ισπανίας. Υπό τον Φράνκο απαγορεύτηκε η εκπαίδευση των κατοίκων και η χρήση της τοπικής γλώσσας (βαλενθιάνικα/καταλανικά).

Σήμερα η Βαλένθια είναι μία πόλη-κόσμημα. Με πολλά αναγεννησιακά κτίρια και πολλά υπερσύγχρονα, όπως η Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών, του Σαντιάγο Καλατράβα. Άφιξη στη Βαλένθια, μεταφορά και τακτοποίηση στο ξενοδοχείο μας. Διανυκτέρευση.

Σήμερα το πρόγραμμά μας θα αρχίσει με ξενάγηση στη Βαλένθια. Θα επισκεφτούμε το ιστορικό κέντρο με τον επιβλητικό γοτθικό Καθεδρικό Ναό, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε αρχαίο ρωμαϊκό. Λέγεται πως εκεί φυλάσσεται το Άγιο Δισκοπότηρο του Μυστικού Δείπνου… Το καμπαναριό του καθεδρικού ονομάζεται Πύργος Μιγκελέτε. Είναι ένας μεσαιωνικός οκταγωνικός πύργος με 207 σκαλοπάτια. Από την κορυφή του η θέα της Βαλένθια είναι μαγική. Θα δούμε επίσης το Ανταλλακτήριο Μεταξιού και την Κεντρική Αγορά, ένα απίθανο αρ ντεκώ οικοδόμημα. Θα περάσουμε και από την καλλιτεχνική, πολύχρωμη Γειτονιά της Κάρμεν (η ονομασία σχετίζεται με την εκκλησία της γειτονιάς και όχι με την όπερα του Μπιζέ) και φυσικά από την Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών, που είναι το μεγαλύτερο ανάλογο οικοδόμημα σε όλο τον κόσμο. Στη βόλτα μας θα δούμε επίσης τα 5 πάρκα της Βαλένθια –το μεγαλύτερο είναι το Πάρκο του Τούρια – και την απίθανη, τεράστια παραλία Αρένας με τη λεπτή χρυσαφένια άμμο που μοιάζει με πούδρα. Πάνω στην άμμο φυτρώνουν πανύψηλοι φοίνικες, το νερό είναι τιρκουάζ και λείο, και το όλο θέαμα είναι συναρπαστικό. 

Μετά την περιήγηση μας στη Βαλένθια, θα κατευθυνθούμε βόρεια, για τον τελικό προορισμό της ημέρας, τη Βαρκελώνη. Την πιο πυκνοκατοικημένη και μάλλον την πιο κοσμοπολίτικη ισπανική πόλη και πρωτεύουσα της Καταλωνίας. Το κύριο χαρακτηριστικό της Βαρκελώνης είναι η τέλεια δόμησή της.  Αυτό οφείλεται στον χαρισματικό πολεοδόμο Ιλντεφόνς Σερντά ι Σινιέρ, ο οποίος το 1850 σχεδίασε την κεντρική περιοχή Εσάμπλε (δηλαδή επέκταση). Τα οικοδομικά τετράγωνα (113 Χ 113 μ.) χωρίζονται από λεωφόρους πλάτους 20 μέτρων και είναι άριστα τακτοποιημένα με κομμένες τις γωνίες για τις άμαξες…

Πέρα όμως από τον πολεοδομικό σχεδιασμό, κάθε κτήριο στη Βαρκελώνη είναι κι ένα έργο τέχνης. Γοτθικό, Νεογοτθικό, Σουρεαλιστικό, Μοντερνιστικό… Το ίδιο και τα πάρκα: Η πόλη είναι ένα ζωντανό μουσείο. Άφιξη, μεταφορά και τακτοποίηση στο ξενοδοχείο μας. Διανυκτέρευση.

Σήμερα το πρόγραμμα είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στην πανέμορφη Βαρκελώνη. Θα αρχίσουμε με μία πανοραμική περιήγηση  στα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης και όταν αυτή ολοκληρωθεί θα περπατήσουμε στο ιστορικό κέντρο.

Θα δούμε μεταξύ άλλων,  τα νεογοτθικά, μοντερνιστικά κτίρια, του Αντόνι Γκαουντί και του Μοντανέρ, που η UNESCO έχει περιλάβει στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μόνο ο Γκαουντί έχει επτά αναφορές στον κατάλογο: τις 3 πολυκατοικίες Μπατλιό, Μιλά και Βισένς, τον Ναό Σαγράδα Φαμίλια, το Πάρκο, το Μέγαρο και την Κρύπτη Γκουέλ. Στην ξενάγησή μας θα δούμε το Πουέρτο Ολύμπικο, με τις άψογα αξιοποιημένες ολυμπιακές εγκαταστάσεις, εκεί πραγματοποιήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1992. Θα πάμε στο Μαγικό Σιντριβάνι, που κατασκευάστηκε το 1929 για τη Μεγάλη Διεθνή Έκθεση της Βαρκελώνης. Φέρει την υπογραφή του μηχανικού και εφευρέτη Κάρλες Μπουίγας και προσφέρει ένα υπερθέαμα φωτός, μουσικής και υδάτινου χορού. Φυσικά το σιντριβάνι έκανε θραύση στην έκθεση. Το 1992, επισκευάστηκε για τους ολυμπιακούς αγώνες. Μαζί με το Μαγικό Σιντριβάνι θα δούμε και την Πλατεία της Ισπανίας, που σχεδιάστηκε, επίσης το 1929, με αφορμή την παγκόσμια έκθεση. Επόμενος σταθμός μας θα είναι η Μπαρθελονέτα, η παραλιακή συνοικία που χτίστηκε εξ ολοκλήρου τον 18^ο αιώνα, πάνω στην ομώνυμη παραλία. Σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αξιοθέατα της Βαρκελώνης. Κάπου εδώ ολοκληρώνεται η πανοραμική ξενάγησή μας στην πόλη. Επιστροφή στο ξενοδοχείο και αμέσως μετά θα ξεκινήσουμε για τη βόλτα μας μέσα στο ιστορικό κέντρο. Η πεζή ξενάγηση είναι προαιρετική επειδή, λόγω της πεζοδρόμησης, θα γίνει με τα πόδια.

Θα ξεκινήσουμε από την Πλατεία της Καταλoνίας. Πρόκειται για την κεντρική πλατεία της πόλης. Εκεί συναντιούνται η μεσαιωνική Γοτθική Συνοικία με την Εσάμπλε, που χτίστηκε τον 19^ο αιώνα. Θα ακολουθήσουμε την πανέμορφη Λεωφόρο Γκαρθία (στην Εσάμπλε) με τα πιο ακριβά καταστήματα της πόλης και τα ωραιότερα σπίτια από την εποχή του μοντερνισμού. Εκεί θα δούμε τις πολυκατοικίες Μπατλό και Μιλά, του Αντόνι Γκαουντί. Μετά θα βγούμε στον πιο διάσημο πεζόδρομο της πόλης, την ιστορική Ράμπλα με τους μικροπωλητές, τους ακροβάτες, τους μουσικούς που δίνουν μια εντελώς διαφορετική νότα και θα καταλήξουμε στη Γοτθική Συνοικία, όπου δεσπόζουν το Μουσείο Πικάσο και η Μητρόπολη. Θα περπατήσουμε μέσα στη Γοτθική Συνοικία και θα μεταφερθούμε, κυριολεκτικά, στον μεσαίωνα. Στη βόλτα μας στα γραφικά στενά, θα βλέπουμε παντού γοτθικά κτίσματα και πολλά μικρά εστιατόρια, καφέ, μπουτίκ κ.α. Μετά και την πεζή ξενάγησή μας θα επιστρέψουμε στο ξενοδοχείο μας.

Διανυκτέρευση στη Βαρκελώνη.

Σήμερα θα κάνουμε μία ολοήμερη εκδρομή στη βόρεια Καταλωνία. Θα επισκεφτούμε δύο ξεχωριστές πόλεις, με ταραχώδη ιστορία. Πρώτος σταθμός μας θα είναι η μεσαιωνική Χερόνα, χτισμένη στη συμβολή των ποταμών Τερ, Ονιάρ και Γκουέλ. Θεωρείται από τις ομορφότερες πόλεις της Καταλωνίας, χάρη στο γεωγραφικό ανάγλυφο και το πλούσιο ιστορικό κέντρο της.

Κύρια αξιοθέατα της πόλης είναι ο γοτθικός καθεδρικός ναός Σάντα Μαρία, τα αρχαία τείχη, η ρωμανική εκκλησία Σαντ Φελίου, η Πλατεία της Ανεξαρτησίας και τα πολύχρωμα μοντερνιστικά σπίτια πάνω στις όχθες του Ονιάρ. Εμείς θα ξεναγηθούμε στο ιστορικό κέντρο της Χερόνα, που είναι χτισμένο, σε γοτθικό και ρωμανικό ρυθμό, πάνω σε απόκρημνο λόφο. Το ιστορικό κέντρο εμφανίζεται ως σκηνικό στο διάσημο σήριαλ Game of Thrones. Στην Παλιά Πόλη της Χερόνα σώζεται και η μεσαιωνική εβραϊκή συνοικία, η οποία εγκαταλείφθηκε στον μεγάλο διωγμό του 1492. Θα πάμε στον καθεδρικό ναό, που θεωρείται εξαίρετο δείγμα γοτθικής αρχιτεκτονικής και πριν γίνει χριστιανικός ήταν τζαμί. Για να μπεις στον ναό πρέπει να ανέβεις 90 σκαλοπάτια. Θα δούμε επίσης τα αρχαία τείχη πάνω στα οποία μπορούμε να περπατήσουμε. Ο «περίπατος του τείχους» περνάει από τμήματα των τειχών του 9ου αιώνα και του ύστερου μεσαίωνα (14ος-15ος αιώνας). Θα δούμε, ακόμη, τον ναό του Σαντ Φελίου, του 14ου αιώνα. Αλλά και τα πανέμορφα σπίτια του Ονιάρ, με τις χρωματιστές προσόψεις.

Μετά θα συνεχίσουμε για τον επόμενο σταθμό μας, την καταλανική πόλη Φιγκέρες, γενέτειρα του Σαλβαδόρ Νταλί. Το Φιγκέρες, στον Ισπανικό Εμφύλιο, υπέστη τους περισσότερους βομβαρδισμούς από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Καταλωνίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι από εκεί περνούσαν πολλοί Δημοκρατικοί που ήθελαν να βγουν από τα σύνορα και να περάσουν στη Γαλλία. Η βομβιστική καταδίωξη είχε ως αποτέλεσμα ανυπολόγιστο αριθμό θυμάτων. Στο Φιγκέρες έγινε η τελευταία συνάντηση της Δημοκρατικής Κυβέρνησης, την 1η Φεβρουαρίου 1939, στα μπουντρούμια του κάστρου. Η πόλη, μετά από τις καταστροφές του Εμφυλίου, άρχισε να ανακάμπτει μόλις τη δεκαετία του 1950.

Εδώ βρίσκεται και το Θεατρικό Μουσείο του Σαλβαδόρ Νταλί, που στεγάζεται στο παλιό θέατρο του Φιγκέρες, όπου ο μεγάλος σουρεαλιστής ζωγράφος σε παιδική ηλικία έλαβε τα πρώτα του καλλιτεχνικά ερεθίσματα. Ακολουθεί περιήγηση στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Διανυκτέρευση στην Βαρκελώνη.

Πτήση και άφιξη σε Αθήνα/Θεσσαλονίκη/Λάρνακα.

Το παραπάνω πρόγραμμα είναι ενδεικτικό. 
Το τελικό ενημερωτικό αποστέλλεται
περίπου 3-5 ημέρες
πριν από την εκάστοτε αναχώρηση.