Πληροφορίες για: Αγκόλα

Καποέιρα

Η καποέιρα είναι μια αυθεντική λαϊκή καλλιτεχνική έκφραση, ένα αμάλγαμα φυλετικής πάλης, μουσικής, χορών και αφρικανικών τραγουδιών, που αντιπροσωπεύει σήμερα ένα από τα προπύργια της εθνικής ταυτότητας της Βραζιλίας. Συνδυάζει τις μορφές της πάλης, του παιχνιδιού και του χορού. Οι κινήσεις είναι πάντα ρευστές και κυκλικές. Η μουσική παίζει μεγάλο ρόλο: δεν συνοδεύει απλώς το χορό, αλλά εμψυχώνει ή καλμάρει τους χορευτές και μεταφέρει μηνύματα και εικόνες από την ιστορία και τον πολιτισμό τους.
Η καποέιρα έχει τις ρίζες της στην πορεία των σκλάβων από την Αφρική. Ξεκίνησε ως αφρικανική πολεμική τέχνη που αναπτύχθηκε από τους σκλάβους ενάντια στη φυσική και πολιτισμική τους καταπίεση. Η αφρικανική αυτή πάλη των σκλάβων απαγορεύτηκε από τους καταπιεστές στα senzalas (καταλύματα των σκλάβων), γιατί θεωρούνταν από τους αφέντες πρόφαση εξέγερσης.
Έτσι οι σκλάβοι αναγκάστηκαν να γυμνάζονται λαθραία στο δάσος. Το χτύπημα των χεριών και το χτύπημα του μπεριμπάου (ένα μουσικό όργανο που μοιάζει με καλάμι αλιείας και αποτελείται από ένα ξύλινο τόξο με τεντωμένη μεταλλική χορδή και ένα φλασκί που χρησιμεύει σαν ηχείο) αρχικά χρησίμευαν για να τους προειδοποιήσουν όταν πλησίαζαν τα αφεντικά τους και στη συνέχεια ενσωματώθηκαν στο χορό για να διατηρηθεί ο ρυθμός. Η καποέιρα αποκαταστάθηκε επίσημα το 1932 με το καθεστώς του Ζετούλιου Βάργκας και τελικά ανακηρύχθηκε εθνικό άθλημα. Στη δεκαετία του 1930 ο δάσκαλος Μπίμπα (Mestre Bimba) ίδρυσε στο Σαλβαντόρ ντε Μπαΐα την «ακαδημία» του και άλλαξε το στιλ της καποέιρα από την αρχική λειτουργία της ως μέσο εξέγερσης σε ένα νέο, πιο πολεμικό και πιο ακροβατικό, μια νέα μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.
Σήμερα υπάρχουν δύο σχολές capoeira: η λιγότερο θεαματική Capoeira de Angola, με περιορισμένες κινήσεις των χορευτών (τα χέρια τους, σχεδόν ενωμένα, δεν απομακρύνονται από το κορμί τους, ενώ τα πόδια μετακινούνται σχεδόν ταυτόχρονα σαν να τα ενώνουν αόρατες αλυσίδες - μιμούνται τις συνθήκες του χορού των σκλάβων) και η επιθετικότερη Capoeira Regional. Η πρώτη σχολή υποστηρίζει ότι η Capoeira προήλθε από την Αγκόλα, ενώ η δεύτερη θεωρεί ότι γεννήθηκε στις φυτείες της Βραζιλίας.

Αγκόλα

Πήρε το όνομά της από τον τίτλο ‘ngola’ των βασιλέων του Ντόνγκο (Κονγκό).  Συγκεντρώνει όλα τα τοπία της Μαύρης Ηπείρου: έρημος, σαβάνα, βουνά, τροπικό δάσος, θεόρατα μπάομπαμπ. Παρθένα οικοσυστήματα, 1650 χλμ παραδεισένιων ακτών, φαράγγια, καταρράκτες (Καλέντουλα - οι δεύτεροι μεγαλύτεροι Αφρική). Τροπική ζώνη αλλά και κλιματικές ‘εκπλήξεις’ λόγω του ψυχρού θαλάσσιου ρεύματος Μπενγκουέλα, των ορεινών όγκων και της ερήμου Ναμίμπ.
Την πολυπολιτισμική κουλτούρα της σφράγισαν πέντε αιώνες πορτογαλικής αποικιοκρατίας (από το 1484 - με μια επταετή ‘ολλανδική’ παρένθεση), ο καθολικισμός, οι αφρικανικές δοξασίες των Μπάντου, το εμπόριο σκλάβων προς Βραζιλία (οι ρίζες της καποέιρα είναι εδώ, υποστηρίζουν).

Πλούσια σε νερό (από τα μεγαλύτερα αποθέματα στον κόσμο!), με στυλοβάτες το πετρέλαιο (παρά τις ουρές στα βενζινάδικα είναι 2η μεγαλύτερη παραγωγός στην υποσαχάρια Αφρική – ο θύλακας Καμπίντα λέγεται «Κουβέιτ της Αφρικής») και τα διαμάντια, συγκαταλέγεται στις πιο αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου. Οι σακατεμένες υποδομές ανακατασκευάζονται άρδην (με κινεζικές κυρίως επενδύσεις): δρόμοι, σιδηρόδρομοι, λιμάνια. Ταλανίζεται όμως από τρανταχτές κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες (τα ¾ του πληθυσμού ζει με σχεδόν 2 δολάρια τη μέρα), θνησιμότητα, αναλφαβητισμό, κυρίως εξ’ αιτίας των σχεδόν 40 ετών εμφυλίου πολέμου. Άρχισε το 1961, γιγαντώθηκε (με ανάμειξη των μεγάλων ‘ψυχροπολεμικών’ δυνάμεων) μετά την βιαστική αποχώρηση των πορτογάλων και την ανεξαρτησία της χώρας το 1975, και έληξε το 2002, αφήνοντας πίσω του οικονομικά συντρίμμια, εκατοντάδες ναρκοπέδια (που της δίνουν θλιβερή πρωτιά στους θανάτους από νάρκες και έκαναν την πριγκίπισσα Νταϊάνα να φτάσει ως εκεί), πολιτική διαφθορά και ποτάμια προσφύγων που κατέφυγαν στην πρωτεύουσα Λουάντα, στήνοντας παραγκουπόλεις (μουσέκες).

Μια μικρή.. Βαβέλ με επίσημη γλώσσα την πορτογαλική, η Αγκόλα κρύβει ζωντανούς αφρικανικούς θρύλους στις νοτιοδυτικές περιοχές (επαρχίες Χουίλα, Ναμίμπε και Κουνένε), όπου ζουν απομακρυσμένες φυλές. Ο νομαδικός ή ημι-νομαδικός τρόπος ζωής και η  ξηρασία που απώθησε τους αποίκους, τους επέτρεψαν να διαφυλάξουν τις παραδόσεις τους, τα παράξενα αισθητικά πρότυπά τους, τα μυστηριώδη τελετουργικά τους. Και σ’ αυτό το ταξίδι  μας οδηγούν οι ίδιοι.. στους καταυλισμούς, στην καθημερινότητα, στα ήθη τους.

Φυλές Νότιας Αγκόλας

Αγκόλα, ο κρυμμένος θησαυρός της Αφρικής.. Ο «μαύρος» Φοίνικας που αναδύεται μέσα από τις στάχτες ενός ατέλειωτου εμφυλίου, λιγότερο από 20 χρόνια μετά τη λήξη του.
Ακατέργαστος φυσικός πλούτος και φιλόξενοι άνθρωποι. Ανέγγιχτες φυλές και πλούσια πολιτιστική κληρονομιά.
Μια πολλά υποσχόμενη τουριστική δύναμη, που μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι με ισχυρό «χαρτί» τις εκπληκτικές εναλλαγές στο φυσικό και λαογραφικό περιβάλλον της.  Τις κρυφές ομορφιές της θα εξερευνήσουμε μένοντας σε κατασκηνώσεις και οικισμούς ιθαγενών, αποκωδικοποιώντας τους κόσμους τους.
Στο Versus Travel αναζητούμε τέτοιου είδους ταξίδια, επιδιώκουμε να γνωρίζουμε νέους προορισμούς. Δεν θέλουμε να μένουμε στην επιφανειακή προσέγγιση μίας χώρας αλλά να τη γνωρίζουμε σε βάθος.
Έτσι λοιπόν και στην Αγκόλα. Δεν περιοριζόμαστε στις μεγαλουπόλεις και απλά να κάνουμε εκδρομές μονοήμερες εκδρομές στην ενδοχώρα, σε μία επιδερμική δηλαδή προσέγγιση της χώρας. Αντίθετα, εισχωρούμε στην ενδοχώρα, γνωρίζουμε τοπικές φυλές στην καθημερινότητά τους και διανυκτερεύουμε σε camps που δεν μας περιμένουν απλά στην ενδοχώρα αλλά στήνονται αποκλειστικά για εμάς! Καθώς πολλές φυλές από αυτές που θέλουμε να γνωρίσουμε είναι νομαδικές, παρατηρούμε την κίνησή τους και επιδιώκουμε να κατασκηνώσουμε όσο περισσότερο κοντά τους, για μία επαφή με την πραγματική ψυχή της Αγκόλα…

ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΟ

Η εξερεύνηση των ακτών της Αφρικής και του εσωτερικού της βορείου και της νοτίου Αφρικής το 15ο αιώνα, καθώς και η ανακάλυψη της Αμερικανικής ηπείρου από τους Ευρωπαίους, έδωσαν νέα ώθηση στο πλέον ζοφερό κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας: στη σκλαβιά, που ναι μεν μέχρι τότε υπήρχε, έκτοτε όμως… άνθισε.

Από τις αρχές του 16ου ως το τέλος του 19ου αιώνα πολλά εκατομμύρια Αφρικανών πέρασαν τον ωκεανό.

Οι ιθαγενείς και οι μαύροι σκλάβοι, που άρπαζαν οι έμποροι από την Αφρική και τους μετέφεραν κάτω από άθλιες συνθήκες στην Αμερική όπου τους πουλούσαν σε μεγαλοϊδιοκτήτες για να τους εκμεταλλευτούν στην καλλιέργεια του βαμβακιού, ήταν το καύσιμο που έδινε κίνηση στο παραγωγικό σύστημα. Η φυσική δύναμη των Αφρικανών και η ευάλωτη στους επιθετικούς ξένους δομή των κοινωνιών τους, καθιστούσαν τους κατοίκους της Μαύρης ηπείρου ελκυστική λεία για τους γειτονικούς λαούς.

Μέσα στο 16ο αιώνα τα πορτογαλικά καράβια μετέφεραν στο Νέο Κόσμο πάνω από 125.000 Αφρικανούς (Γιορούμπα από τη Νιγηρία, Μπαντού ή Κόνγκος από το σημερινό Κονγκό, τη Μοζαμβίκη και την Αγκόλα, Αμπακουά από τη Νιγηρία, Αραρά από το Μπενίν - τέως βασίλειο της Δαχομέης κλπ.). Οι Βραζιλιάνικες φυτείες καφέ, οι φυτείες ζάχαρης στην Καραϊβική και τα ορυχεία της Αργεντινής δέχθηκαν χιλιάδες σκλάβους.

Στις αρχές του 17ου αιώνα οι Ισπανικές αρμάδες μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες Μαύρους στην Αμερική, αλλά ήρθε n σειρά των Ολλανδών να κυριαρχήσουν στο δουλεμπόριο.

Η οικονομική αποδοτικότητα του δουλεμπορίου στους Πορτογάλους και Ισπανούς γρήγορα υποκίνησε τη διάθεση για ανταγωνισμό και από άλλα Ευρωπαϊκά κράτη (Ολλανδία, Γαλλία, Αγγλία). Με την επικράτηση των Άγγλων αποικιοκρατών στα τέλη του 17ου αιώνα, το Αγγλικό θαλάσσιο εμπόριο σχεδόν μονοπώλησε τη διακίνηση των Μαύρων στην Αμερικανική ήπειρο.

Οι Άγγλοι ανέπτυξαν το δουλεμπόριο, υιοθετώντας μεθόδους εξαιρετικά αποτελεσματικές. Επινόησαν μια τριγωνική διακίνηση με κορυφές του τριγώνου την Αγγλία, την Αφρική και την Αμερική. Τα πλοία γέμιζαν τα αμπάρια τους από τα λιμάνια της Αγγλίας (κυρίως το Λίβερπουλ) με όπλα, υφάσματα, χάντρες και ψεύτικα κοσμήματα με τα οποία πλήρωναν το ανθρώπινο εμπόρευμα της Αφρικής. Οι κάσικοι της Αφρικής δέχονταν τα εμπορεύματα της Βρετανικής βιομηχανίας και παραχωρούσαν τα φορτία των σκλάβων στους δουλεμπόρους, εξασφαλίζοντας τα όπλα για να οργανώνουν νέα ανθρωποκυνηγητά μέσα στα χωριά.  Όσοι επιζούσαν από την πείνα, τις αρρώστιες και το τσουβάλιασμα της μεταφοράς, εκθέτονταν στην κεντρική πλατεία των αποικιών για να πουληθούν. Τα πλοία ξαναγύριζαν στην Αγγλία φορτωμένα με τροπικά προϊόντα των φυτειών της Αμερικής: ζάχαρη, βαμβάκι, καφέ και κακάο.

Ο απολογισμός του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων, υπήρξε τραγικός. Υπολογίζεται ότι από το 1520 ως το 1860, μεταφέρθηκαν ως σκλάβοι 11 με 12 εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά από την Αφρική.

Αναρίθμητοι Αφρικανοί πέθαναν στη μεταφορά, θύματα επιδημιών ή υποσιτισμού και αρκετοί αυτοκτονούσαν. Οι σκλάβοι στοιβάζονταν σαν δέματα. Τα πλοία που μετέφεραν σκλάβους ξεχώριζαν από τη μυρωδιά τους. Οι μεταδοτικές ασθένειες και οι ξαφνικοί θάνατοι μπορούσαν να ανατρέψουν τις οικονομικές προσδοκίες του επιχειρηματία-εμπόρου, που πολλές φορές ήταν ο ίδιος ο πλοίαρχος. Για το λόγο αυτό πολλοί πλοίαρχοι φόρτωναν επιπλέον αριθμό σκλάβων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις πιθανές αβαρίες του ταξιδιού.

Το βουντού στην Αϊτή, το καντομπλέ στη Βραζιλία, η σαντερία στην Κούβα και το σάνγκο στο Τρινιδάδ δεν είναι παρά όψεις της παλιάς θρησκείας της φυλής των Γιορούμπα που μεταφέρθηκαν από τους δουλέμπορους ως σκλάβοι στις ακτές της Καραϊβικής.