Τον Μάρτιο 1974 κάποιοι κινέζοι αγρότες άρχισαν να σκάβουν ένα πηγάδι στα ανατολικά της πόλης Ξιάν. Καθώς έσκαβαν είδαν ξαφνικά κάτι πήλινα αγάλματα που τους κέντρισαν το ενδιαφέρον. Ειδοποίησαν την Κινεζική Αρχαιολογία και άρχισαν αμέσως οι ανασκαφές. Και τότε όλοι έμειναν έκθαμβοι.
Μπροστά στα μάτια αρχαιολόγων και αγροτών, άρχισε σιγά σιγά να ξεδιπλώνεται ένας τεράστιος πήλινος στρατός! Και ένας τύμβος, ο οποίος περιέκλειε τα θαμμένα αγάλματα. Ο τύμβος, ήταν το μαυσωλείο του πρώτου Κινέζου αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ. Ο Τσιν Σι Χουάνγκ γεννήθηκε το 259 π.Χ. και ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία 13 ετών το 246 π.Χ. Τότε άρχισε η κατασκευή του μαυσωλείου που συνεχίστηκε καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής του και διακόπηκε απότομα με τον πρόωρο θάνατό του σε ηλικία 49 ετών το 210 π.Χ. Στο μεταξύ σε ηλικία 38 ετών, το 221 π.Χ., αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας αφού κατάφερε με τον πολυάριθμο στρατό του να υποτάξει έξι αντιμαχόμενα κράτη και να ενώσει την Κίνα. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Τσιν Σι Χουάνγκ πρόλαβε, πέρα από τις σκληρές μάχες, να πραγματοποιήσει και σημαντικά έργα. Ολοκλήρωσε το Σινικό Τείχος, άνοιξε δρόμους που ένωναν την αυτοκρατορία, ανέπτυξε τον γραπτό λόγο και φυσικά… κατασκεύασε ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία παγκοσμίως, το μαυσωλείο του.
Στο περί ου ο λόγος μνημείο, το 1974, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν λάκκο μήκους 230 μέτρων με 11 διαδρόμους και τουλάχιστον 6.000 αγάλματα από τερακότα που αναπαριστούν στρατιώτες του πεζικού. Δίπλα ακριβώς βρέθηκε ένας δεύτερος λάκκος με τοξότες, από τους οποίους άλλοι ήταν σε όρθια στάση και άλλοι γονατιστοί. Εκεί ανακαλύφθηκαν επίσης ιππείς με τα άλογα τους και αρματηλάτες μαζί με πεζικάριους. Εν συνεχεία βρέθηκε και τρίτος λάκκος με 68 αγάλματα που ίσως αποτελούσαν το αρχηγείο του στρατού. Τέλος ξεθάφτηκε και τέταρτος λάκκος αλλά άδειος. Πιθανώς, λόγω του αιφνίδιου θανάτου του αυτοκράτορα το έργο δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Και οι τέσσερις λάκκοι έχουν γύρω στα εφτά μέτρα βάθος και βρίσκονται περίπου ενάμισι χιλιόμετρο ανατολικά του τάφου του αυτοκράτορα. Συνολικά οι πήλινοι στρατιώτες είναι περίπου 8.000. Υπάρχουν επίσης 130 πήλινα άρματα με 520 άλογα και 150 άλογα ιππικού. Μαζί με τους στρατιώτες η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και τον αληθινό πολεμικό εξοπλισμό τους, συνολικά 40.000 χάλκινα όπλα, ήτοι βέλη, λόγχες και βαλλίστρες εξαίρετης τεχνοτροπίας!
Οι διαστάσεις των στρατιωτών είναι εντυπωσιακές και υπερφυσικές για την εποχή και την κινεζική φυλή. Τα αγάλματα έχουν ύψος από 1,80 έως 1,95, αναλόγως με τον στρατιωτικό βαθμό τους. Και όλα τα κεφάλια είναι διαφορετικά. Προφανώς χρησιμοποιήθηκαν αληθινά μοντέλα στρατιωτών από τους γλύπτες που φιλοτέχνησαν τα αγάλματα. Αυτό συνέβη σύμφωνα με αρχαία κείμενα κατ’ απαίτηση του Τσιν Σι Χουάνγκ. Συνολικά, όπως δείχνουν οι μέχρι στιγμής ανασκαφές, το μαυσωλείο του αυτοκράτορα είναι μια μικρογραφία του ανακτόρου του. Εκεί, πέρα από τον στρατό που τον ακολούθησε στον θάνατο ως ένα μεγαλειώδες έργο τέχνης, βρέθηκαν επίσης τμήματα του παλατιού, γραφεία, σπίτια και στάβλοι.
Για την κατασκευή του μαυσωλείου και του πήλινου στρατού του αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ, εργάστηκαν 70.000 εργάτες και τεχνίτες, πολλοί από τους οποίους σκοτώθηκαν εν ώρα εργασίας και άλλοι θανατώθηκαν εκ των υστέρων για να μην αποκαλύψουν την τοποθεσία του τύμβου. Μέχρι σήμερα η ανασκαφή δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς εντοπίστηκαν στο έδαφος υψηλά επίπεδα υδραργύρου.
Πάντως μέσα σε όλα αυτά, φυτρώνει για μία ακόμη φορά το ελληνικό στοιχείο: τo 2016 κινέζοι αρχαιολόγοι ανακοίνωσαν πως θεωρούν πιθανό τα αγάλματα των πολεμιστών να φιλοτεχνήθηκαν ή να σχεδιάστηκαν από Έλληνες γλύπτες! Αυτό μαρτυρεί αφενός η επιρροή από την ελληνική τεχνοτροπία και αφετέρου το γεγονός πως οι δύο λαοί είχαν ήδη έρθει σε επαφή, τον 3ο αιώνα π.Χ., επί της εποχής του Τσιν Σι Χουάνγκ. Σήμερα ο πήλινος στρατός της Ξιάν αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.