Τι σχέση έχουν τα σάντουιτς με τα ψηλότερα ηφαίστεια στον κόσμο; Τι σχέση έχουν ο Τζον Κουκ και η βασίλισσα Λιλιουοκαλανί με τον Μπαράκ Ομπάμα; Τι σχέση έχει το Περλ Χάρμπορ με την ανεμοβλογιά; Κι όμως έχουν… και η σχέση αυτή, όσο παράδοξη κι αν φαίνεται, στην πραγματικότητα υφαίνει την ηρωική ιστορία της εξωτικής Χαβάης – ή αλλιώς της 50ης πολιτείας των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, οι πρώτοι άνθρωποι πάτησαν το πόδι τους στο νησιωτικό σύμπλεγμα της Χαβάης το 300 μ.Χ. και ήρθαν από τα Νησιά Μαρκέζας της Πολυνησίας. Ένα δεύτερο κύμα μεταναστών ήρθε από την Ταϊτή το 1000 μ.Χ. και από τη Μπόρα Μπόρα και τη Ραϊατέα τον 11ο αιώνα. Αυτοί οι πρώτοι έποικοι εξαπλώθηκαν σε όλο το σύμπλεγμα που περιλαμβάνει 8 βασικά νησιά και συνολικά 137 ηφαιστειακές νησίδες. Και ζούσαν χωρισμένοι σε φυλές και φατρίες, οι οποίες άλλοτε συνυπήρχαν ειρηνικά κι άλλοτε συγκρούονταν.  Μέχρι, που στο τρίτο και τελευταίο ταξίδι  του το 1778, ο βρετανός εξερευνητής Τζέιμς Κουκ, έμελλε να αλλάξει για πάντα τη ζωή των Χαβανέζων.
Να ξεκαθαρίσουμε εδώ, ότι ο Κουκ δεν έφυγε ζωντανός από τη Χαβάη. Όταν κατέπλευσε το καράβι του, με την ονομασία Resolution, κάποιοι ντόπιοι του έκλεψαν μία λέμβο. Ο Κουκ διέταξε, σύμφωνα με τη συνήθη τακτική, να κρατηθεί ένας όμηρος έως ότου επιστραφεί η κλοπιμαία λέμβος. Το λάθος του θαλασσοπόρου, ήταν ότι επέλεξε να κρατήσει ως όμηρο τον βασιλιά της Χαβάης, Καλανιόπου. Οι ιθαγενείς τον εμπόδισαν και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει ως την ακτή. Κι όταν ο Κουκ έστρεψε την πλάτη του για να σπρώξει τις λέμβους στο νερό και να φύγει τον χτύπησαν στο κεφάλι και τον μαχαίρωσαν… στην εξωτική παραλία. Ο Κουκ, προτού πεθάνει, είχε προλάβει να ονομάσει το σύμπλεγμα Νησιά Σάντουιτς, προς τιμήν του εντολέα του, Τζον Μόνταγκιου, δούκα του Σάντουιτς. Ναι, το σάντουιτς πήρε το όνομά του από τον δούκα, διότι έτρωγε σάντουιτς όταν χαρτόπαιζε με τις ώρες στην Αγγλία… αυτό όμως είναι μία άλλη ιστορία.
Παρά το γεγονός πως ο Κουκ κατέληξε «θαμμένος» στα νερά του Ειρηνικού, ήδη το κακό για τα Νησιά Σάντουιτς είχε γίνει. Η Χαβάη με το θαυμάσιο κλίμα και την πλούσια βλάστηση… σύντομα έγινε αγαπημένος προορισμός των ιεραπόστολων, που στην πραγματικότητα ήταν εμπορικοί αντιπρόσωποι του δυτικού κεφαλαίου και καλλιεργητές φυτειών καφέ και τσαγιού. Και φυσικά άρχισαν οι συγκρούσεις με τους ντόπιους. Περιττό να πούμε πως στη Χαβάη ακόμη και σήμερα η λέξη «ιεραπόστολος» χρησιμοποιείται ως βρισιά.
Οι νέοι άποικοι των νησιών ήταν κυρίως Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί. Οι οποίοι για να πάψουν οι σφοδρές συγκρούσεις και να κάνουν ήσυχοι τη δουλειά τους, κατέστησαν τη Χαβάη Βασίλειο το 1810, με βασιλιά έναν από τους φυλάρχους που ήλεγχαν, τον Καμεκαμέχα. Η δυναστεία του Καμεκαμέχα κρατήθηκε στην εξουσία μέχρι το 1872 με αρκετές δυσκολίες και συγκρούσεις, γιατί στο μεταξύ ο ντόπιος πληθυσμός αντιμετώπιζε ασφυκτικές πιέσεις θρησκευτικές, οικονομικές, πολιτισμικές αλλά και καθαρά υγειονομικές. Για παράδειγμα δεν είχαν αντισώματα σε ευρωπαϊκές ασθένειες οπότε ξεκληρίζονταν ολόκληρα χωριά κάθε φορά που ξέσπαγε μία επιδημία. Μόνο το 1850 καταγράφηκε ότι η γρίπη, η ανεμοβλογιά και η ιλαρά εξόντωσαν το 20% των Χαβανέζων.
Έτερη αιτία εξόντωσης ήταν οι εμφύλιες διενέξεις που υπέθαλπαν οι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί έποικοι, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τις δολοφονίες πολιτικών από αντίπαλες ομάδες και την άφιξη κυρίως αμερικανικών αλλά και βρετανικών στρατευμάτων με το πρόσχημα της διατήρησης της ειρήνης και της προστασίας των υπηκόων τους που ζούσαν στα νησιά της Χαβάης. Τελικά το 1891 στην εξουσία ανέβηκε η βασίλισσα Λιλιουοκαλανί, η οποία εκθρονίστηκε το 1893, μόλις ανακοίνωσε ότι ήθελε να αλλάξει το σύνταγμα της χώρας. Συγκεκριμένα, όταν εξέφρασε την επιθυμία να ξαναδώσει εξουσία στους Χαβανέζους (οι οποίοι αποκλείονταν από την πολιτική λόγω φτώχειας), οι Αμερικανοί σχημάτισαν «επιτροπή ασφαλείας για την προστασία των Αμερικανών πολιτών» και συγχρόνως αποβιβάσθηκαν ναύτες από τα πολεμικά πλοία τους που παρατάχθηκαν σε κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας. Η βασίλισσα αλλά και όσοι υποστήριζαν την αλλαγή, ανατράπηκαν με πραξικόπημα, το οποίο κατέλυσε τη βασιλεία και έφερε στην εξουσία μια προσωρινή κυβέρνηση που απαρτιζόταν από τα μέλη της κυρίως αμερικανικής «Επιτροπής Ασφάλειας». Τον Ιούλιο του 1898 με πράξη του Κογκρέσου η χώρα που πλέον είχε μετονομαστεί Δημοκρατία της Χαβάης προσαρτήθηκε στις ΗΠΑ ως υπερπόντια κτήση. Εννοείται πως οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν και το 1900, δόθηκε στη Χαβάη το δικαίωμα της περιορισμένης αυτοδιοίκησης.
Τα επόμενα 60 χρόνια οι Χαβανέζοι διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους ή τουλάχιστον το δικαίωμα να αποτελούν ισότιμη πολιτεία των ΗΠΑ και όχι υπερπόντια κτήση. Στις 7 Δεκεμβρίου 1941 εξαπολύθηκε η περίφημη ιαπωνική αεροπορική επίθεση στον αμερικανικό στόλο που βρισκόταν στον όρμο του Περλ Χάρμπορ, με μεγάλες απώλειες για τις ΗΠΑ (υλικές ζημιές και περίπου 2.400 νεκρούς) και αυτό το γεγονός έθεσε τέλος στην ουδετερότητα των ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Χαβάη απέκτησε τελικά το καθεστώς της πολιτείας το 1959, ως 50ή πολιτεία των ΗΠΑ και το 1993 οι ΗΠΑ, επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον, αναγνώρισαν επίσημα με Απολογητική Πράξη το γεγονός ότι είχαν ανατρέψει τη βασίλισσα Λιλιουοκαλανί.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Χαβάης που υποστηριζόταν ιδιαίτερα από τους ιδιοκτήτες φυτειών έχασε μετά το 1960 την εξουσία και την πήρε το Κόμμα των Δημοκρατικών που την κρατάει σταθερά για 40 χρόνια με εξαίρεση το 1972 και το 1984. Στις προεδρικές εκλογές του 2008 οι ψηφοφόροι της Χαβάης υπερψήφισαν τον Μπαράκ Ομπάμα σε ποσοστό 76%. Ο Ομπάμα είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που κατάγεται από τη Χαβάη. Οι σημερινοί Χαβανέζοι, αισθάνονται ακόμη μεγάλη υπερηφάνεια για την εξόντωση του Τζέιμς Κουκ σε εκείνη την εξωτική παραλία…