Είναι πολλά αυτά που πρέπει να ξέρει κανείς για τη Λισαβόνα προτού την επισκεφτεί. Η ιστορία της είναι πολυτάραχη, ανεβοκατεβαίνει σαν ασανσέρ, με στιγμές ύψιστης σημασίας για ολόκληρο τον κόσμο όπως τον ξέρουμε σήμερα, και στιγμές καταποντισμού και ολικής καταστροφής. Η ιστορία αυτή απεικονίζεται ακόμη και στη δόμησή της. Είναι χτισμένη πάνω σε 7 λόφους με θέα στον ποταμό Τάγο και στις μεταξύ αυτών κοιλάδες. Για τη μεταφορά από κάτω προς τα πάνω και αντιστρόφως, οι κάτοικοι χρησιμοποιούν το περίφημο Ασανσέρ Σάντα Χούστα του 1902, ένα έμβλημα νεογοτθικού στυλ αντίστοιχο του Παρισινού Πύργου του Άιφελ – αλλά με πρακτική χρήση…
Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στην ιστορία της εκπληκτικής αυτής πόλης η οποία αρχίζει και τελειώνει με λίγη… Ελλάδα. Κατ’ αρχάς ονομάζεται και  «Πόλη του Οδυσσέα» διότι σύμφωνα με τον μύθο, που πηγάζει από την αρχαία ονομασία της, «Ουλίσιπο», την ίδρυσε ο Οδυσσέας (Ulysses στα λατινικά). Όμως από τα μέσα του 16ου αιώνα ονομάζεται και «Πόλη των μεγάλων θαλασσοπόρων» αφού από εκεί ξεκίνησαν όλες οι μεγάλες εκστρατείες ανακάλυψης του Νέου Κόσμου (Αφρική, Αμερική και ωκεάνια σύνδεση με την Ανατολή) τόσο για λογαριασμό της Πορτογαλίας όσο και της Ισπανίας.

Από εκεί ξεκίνησε και η λεγόμενη Κολομβιανή Ανταλλαγή, δηλαδή η κολοσσιαία μεταφορά φυτών, ζώων, τροφίμων, ανθρώπινων πληθυσμών (συμπεριλαμβανομένων των δούλων από την Αφρική), μεταδοτικών ασθενειών και πολιτισμού μεταξύ του Ανατολικού και Δυτικού ημισφαιρίου. Εν ολίγοις, από τη Λισαβόνα άρχισε η παγκόσμια χαρτογράφηση όπως την ξέρουμε σήμερα με ό,τι ιστορικές συνέπειες αυτή έφερε και φέρνει παγκοσμίως ως τις μέρες μας.

Η καλύτερη στιγμή της πόλης, ήταν στα μέσα του 15ου και 16ου αιώνα, με την Ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, την απαιτούμενη η ναυπήγηση τεράστιων ιστιοφόρων και τη συνακόλουθη απότομη αύξηση του εμπορίου, που την κατέστησαν σε μία από τις πλουσιότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Τα γεγονότα όμως που ακολούθησαν κυριολεκτικά την καταπόντισαν. Μεταξύ αυτών επιγραμματικά αναφέρουμε τη δίωξη των Εβραίων το 1506, τον καταστροφικό σεισμό του 1531, τη μόνιμη εγκατάσταση της Ιερής Εξέτασης το 1536, τον σεισμό του 1551, την πανώλη του 1569 και την πανωλεθρία του Αλκαζάρ Κεμπίρ στο Μαρόκο το 1578, που οδήγησε στην επιβολή της ισπανικής κυριαρχίας επί 60 χρόνια, μέχρι το 1640. Στη συνέχεια η Λισαβόνα άρχισε και πάλι να ανακάμπτει οικονομικά, χάρη στην ανακάλυψη της Βραζιλίας. Κι αυτή όμως η ευημερία τερματίστηκε απότομα με τον μεγάλο ισοπεδωτικό σεισμό του 1755.

Ακολούθησε η ανοικοδόμηση πάνω στα ερείπια και προτού αυτή ολοκληρωθεί ξέσπασαν οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι οπότε η πόλη έγινε μεγάλη βρετανική βάση. Μετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων ξέσπασε ο εμφύλιος για το Σύνταγμα και η Λισαβόνα φυσικά έγινε για μία ακόμη φορά το επίκεντρο των συγκρούσεων. Κι όταν πια έληξε ο εμφύλιος ήρθαν κι άλλοι σεισμοί (1910, 1915, 1917, 1919, 1927)… Η μία καταστροφή μετά την άλλη!

Επιστέγασμα αυτής της μαύρης μοίρας ήταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος με τους χιλιάδες πρόσφυγες από διάφορες χώρες της Ευρώπης που την κατέπνιξαν για να μεταβούν στις ΗΠΑ και τη Βρετανία.  Και σαν να μην έφτανε αυτό, μετά τον πόλεμο έγινε και το καταφύγιο των ιταλών φασιστών… Τελευταίος σταθμός της πολυτάραχης πολιτικής ιστορίας της Λισαβόνας ήταν το Συμβούλιο του Βορειοατλαντικού Συμφώνου του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του πορτογαλικού κοινοβουλίου το 1952. Εκεί τέθηκαν και τα θεμέλια για την εισαγωγή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. 

Όλα αυτά βέβαια αποτυπώνονται στη μαγική εικόνα της πόλης σήμερα. Τα κτίρια, οι στενοί δρόμοι, το ανέβα-κατέβα με οδοντωτό, ασανσέρ, τραμ, το τεράστιο δασικό πάρκο Μονσάντο, ένα από τα μεγαλύτερα αστικά πάρκα στην Ευρώπη με έκταση 10 τ. χλμ. και πολλές πλούσιες επαύλεις, τα καφέ, τα μπαρ, τα εστιατόρια, τα ρομαντικά φάδος, το χρώμα, η θέα, είναι στοιχεία που εντυπώνονται με την πρώτη βόλτα σου στη Λισαβόνα. Η δε παλιά συνοικία, η περίφημη Αλφάμα, με τα χρωματιστά σπίτια του 18ου αιώνα είναι σαν να έχει σταματήσει πίσω στον χρόνο. Περπατάς και βλέπεις γύρω σου μπουγάδες απλωμένες στα μπαλκόνια και ακούς τις φωνές των παιδιών που παίζουν στον δρόμο όπως δεν τις ακούς πια πουθενά αλλού στον κόσμο…
Όσο για τα μουσεία της Λισαβόνας τα εξηγούν όλα με κάθε λεπτομέρεια. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά όπως το Εθνικό Μουσείο Αρχαίας Τέχνης, το Μουσείο των Μωσαϊκών και Κεραμικών, το Μουσείο Καλούστ Γκιουλμπενκιάν, με ποικίλες συλλογές αρχαίας και μοντέρνας τέχνης, το Ενυδρείο, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη που έχει μέχρι και καρχαρίες, το Μουσείο Design, το Εθνικό Μουσείο Βασιλικών Αμαξών, με τη μεγαλύτερη συλλογή βασιλικών αμαξών στον κόσμο, το Μουσείο Φαρμάκων…
Και αφήνουμε για το τέλος το Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης του πορτογάλου συλλέκτη Ζοέ Μπεράρντο. Η συλλογή περιλαμβάνει από Πικάσο και Γουόρχολ μέχρι Ρίχτερ και Μπέικον, είναι τεράστια και ανεκτίμητη. Τα μεγαλύτερα μουσεία μοντέρνας τέχνης στον κόσμο έχουν ζητήσει να την αγοράσουν αντί αμύθητων ποσών… ωστόσο η κρατική απάντηση ήταν πάντα ένα μεγάλο πορτογαλλικό «ΝΟ». Η εξέχουσα αυτή συλλογή με τα έργα των σημαντικότερων εικαστικών του 20ου αιώνα παραμένει στη Λισαβόνα με δωρεάν πρόσβαση για το κοινό!