Πληροφορίες για: Ερυθραία

Ερυθραία, Σουδάν: Ασμάρα, η αφρικανική πρωτεύουσα του μοντερνισμού

Η ιστορία έχει παίξει ένα παράξενο παιχνίδι στην πρωτεύουσα της Ερυθραίας, την υψομετρική Ασμάρα (βρίσκεται σε υψόμετρο 2300 μέτρα). Και με όλη τη χώρα βέβαια… Η Ερυθραία ως τον 19ο αιώνα που κατελήφθη από τους Ιταλούς, δεν ήταν μία χώρα, με κεντρική διοίκηση. Ήταν περισσότερο μία έκταση, κατοικημένη από διάφορες αγροτικές και κτηνοτροφικές φυλές που συγκροτούσαν μικρά βασίλεια. Το 1869, η ιταλική ναυτιλιακή εταιρεία Ρουμπατίνο αγόρασε ένα τμήμα της επαρχίας Ντενκαλία, κοντά στην πόλη Ασάμπ, με το πρόσχημα ότι θα το μετέτρεπε σε εμπορικό κέντρο. Τελικά 13 χρόνια μετά η πόλη Ασάμπ κατέστη ιταλική αποικία. Οι κάτοικοι της Ντενκαλία ξεσηκώθηκαν. Τα ιταλικά στρατεύματα όχι μόνο δεν αποχώρησαν, αλλά κατέλαβαν και άλλες πόλεις στα ενδότερα, όπως η Κερέν, η Σεραγιέ και η Ακελουγκατσάι. Το 1885 η Μασάουα έγινε πρωτεύουσα της ιταλικής αποικίας και 5 χρόνια μετά η Ιταλία ανακήρυξε την ίδρυση της Ερυθραίας. Το 1896 δόθηκε μία σφοδρή μάχη της Ιταλίας με την Αιθιοπία. Η Ιταλία ηττήθηκε αλλά δεν υποχώρησε από τα κατακτημένα εδάφη. Και έναν χρόνο μετά μετέφερε την πρωτεύουσα της Ερυθραίας στην Ασμάρα. Η Ασμάρα τότε ήταν ένα μικρό ορεινό χωριό. Και οι Ιταλοί ανέλαβαν την ανοικοδόμησή του σε μία λαμπρή πρωτεύουσα της Αφρικανικής Αυτοκρατορίας τους.
Κάπως έτσι κύλησαν τα χρόνια μέχρι το 1922, όταν ο Μουσολίνι με το φασιστικό κόμμα του ανέλαβε τα ηνία της Ιταλίας και οραματίστηκε τη δημιουργία της Δεύτερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μέχρι το 1939, στην Ασμάρα είχαν μετοικίσει περισσότεροι από 53.000 Ιταλοί και η πόλη μετονομάστηκε «Μικρή Ρώμη». Στο μεταξύ είχε μετατραπεί σε γη της επαγγελίας για τους νέους και φιλόδοξους ιταλούς αρχιτέκτονες και βιομηχανικούς σχεδιαστές, που βρήκαν στην Ασμάρα πρόσφορο και ελεύθερο έδαφος για να αναπτύξουν τις νέες αρχές του Μοντερνισμού που στον μεσοπόλεμο ήταν ό,τι πιο καινούργιο υπήρξε στον χώρο της αισθητικής και της τέχνης και εξέφραζε απόλυτα τη νέα μεταβιομηχανική εποχή. Στην Ασμάρα δεν υπήρχαν αρχαία ρωμαϊκά κτίρια, δεν υπήρχε μπαρόκ και ροκοκό, δεν υπήρχαν κλασσικά και νεοκλασσικά… Υπήρχαν αγροτικές καλύβες οι οποίες γκρεμίστηκαν για να χτιστεί η νέα μοντέρνα πόλη. Η πόλη πρότυπο του ιταλικού ρασιοναλισμού – η ιταλική εκδοχή του μοντερνισμού που εξέφραζε τις αρχές του φασιστικού καθεστώτος: «η πρόοδος θα έρθει από την τεχνολογία, την εργατική τάξη και τον πόλεμο».
Οι ιταλοί μοντερνιστές στην Ασμάρα δοκίμασαν όλα τα νέα υλικά και τις τεχνικές δόμησης. Πειραματίστηκαν με την αισθητική αρ ντεκό, τους μοντερνιστικούς κύβους και τον φουτουρισμό. Έχτισαν βενζινάδικο σε σχήμα αεροπλάνου έτοιμου να απογειωθεί. Σινεμά με συρόμενη οροφή που όταν κάνει ζέστη μετατρέπεται σε θερινό. Μπαρ που η πρόσοψή του μοιάζει με ραδιόφωνο. Όπου κι αν κοιτάξεις στην Ασμάρα εκπλήσσεσαι. Καμία άλλη πόλη στον κόσμο δεν αποτελεί τόσο εξαίρετο και πλήρες δείγμα του μοντερνιστικού αρχιτεκτονικού κινήματος, του μεσοπολέμου. Εκτός ίσως από το Λακκί, στη Λέρο, που και εκεί σε μικρότερη κλίμακα η φασιστική Ιταλία έχτισε μία ολόκληρη πόλη από το μηδέν.
Εδώ όμως η ιστορία πάλι έπαιξε το επικίνδυνο παιχνίδι της. Οι Ιταλοί νόμιζαν πως θα έμεναν στην Ερυθραία για πάντα… εντούτοις αναγκάστηκαν να την παραδώσουν στους Βρετανούς το 1941. Η μετέπειτα αστάθεια, που διήρκεσε ως το 1991 απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο εξέλιξης. Έτσι η Ασμάρα, που λόγω τοποθεσίας δεν υπήρξε ποτέ κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων, παρέμεινε ανέπαφη, όπως ήταν το 1941. Μόνο η παρακμή την έπληξε, ωστόσο απ΄ότι βλέπουμε εκεί, τα υλικά και οι τεχνικές του μοντερνισμού τελικά αντέχουν στον χρόνο και την εγκατάλειψη…
Σήμερα η Ασμάρα αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO και οι υπερήφανοι κάτοικοί της πιστεύουν πως αυτός ο χαρακτηρισμός θα τους βοηθήσει να τη διατηρήσουν και να την προωθήσουν ως έναν εκλεκτό τουριστικό προορισμό. Στους δρόμους κυκλοφορούν ακόμη αμαξάκια με άλογα. Στα μεσοπολεμικά μπαρ σερβίρεται ο εξαιρετικός καφές της Ερυθραίας σε ρετρό φλιτζανάκια εσπρέσο. Στα εστιατόρια μοσχομυρίζει η γνήσια ιταλική πίτσα… Αυτή είναι η Ασμάρα. Μία πόλη ακαταμάχητη.