Πληροφορίες για: Μεξικό

Μέχρι τον 20ό αιώνα

Προκολομβιανοί πολιτισμοί
Οι γηγενείς λαοί του Μεξικού είχαν αναπτύξει προηγμένους πολιτισμούς υψηλότατου επιπέδου, που καταστράφηκαν με την εισβολή των Ισπανών κατακτητών. Τα πρώτα λείψανα ανθρώπινης δραστηριότητας στο Μεξικό χρονολογούνται γύρω στο 9000 π.Χ., όμως οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοί του είναι οι Ολμέκοι, που εμφανίζονται γύρω στο 2000 π.Χ. και αναπτύσσουν αξιόλογο πολιτισμό γύρω στο 1000 π.Χ., στην περιοχή γύρω από τον κόλπο του Μεξικού, με κέντρο τη Βέντα στην πολιτεία Ταμπάσκο. Επιτεύγματα των Ολμέκων είναι η εφεύρεση αριθμητικού συστήματος και η σύνταξη ημερολογίου. Στον τομέα των τεχνών, κατασκεύαζαν κεραμικά, κολοσσιαία λίθινα κεφάλια και αγαλμάτια από νεφρίτη. Η Βέντα, το κέντρο του πολιτισμού των Ολμέκων, καταστράφηκε γύρω στο 400 π.Χ., αλλά ο πολιτισμός των Ολμέκων συνέχισε να υπάρχει για λίγους αιώνες ακόμα. Κατά το 300 μ.Χ., ένας λαός που εγκαταστάθηκε στην κοιλάδα του Μεξικού, προερχόμενος πιθανότατα από τις ερημικές περιοχές του βορρά, ίδρυσε την Τεϊοτιγουακάν, μια πόλη - θρησκευτικό κέντρο γιγαντιαίων διαστάσεων, η οποία αποτέλεσε, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, το κέντρο μιας επικράτειας που κάλυπτε ολόκληρη την πεδιάδα του Μεξικού και έφτανε ως τη Γουατεμάλα. Η Τεϊοτιγουακάν καταστράφηκε γύρω στο 600 μ.Χ. και η αυτοκρατορία της κατέρρευσε ως το 900 μ.Χ. υπό την πίεση μετακινήσεων λαών από το βορρά. Στην ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε την πτώση της Τεϊοτιγουακάν αναπτύσσεται ο πολιτισμός των πολεμιστών Τολτέκων, με κέντρο την Τούλα, στην πολιτεία Ιδάλγο, που καταστράφηκε περίπου το 1160 από ένα νέο κύμα εισβολέων από το βορρά. Ανάμεσά στους νεοφερμένους λαούς περιλαμβάνονταν και οι Αζτέκοι, οι οποίοι τελικά εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της λιμνοθάλασσας του Τεσκόκο. Οι Αζτέκοι δημιούργησαν μια μεγάλη και κραταιά αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Τενοτστιτλάν, που ιδρύθηκε περίπου το 1325. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί είναι οι πολεμικοί θεοί του πάνθεου των Αζτέκων, που ικανοποιούνταν με αιμοχαρείς τελετές και ανθρωποθυσίες. Οι Αζτέκοι διέπρεψαν σε όλες τις τέχνες, αν και η αρχιτεκτονική τους μάς είναι άγνωστη, αφού η Τενοτστιτλάν, που περιγράφεται από τους Ισπανούς κατακτητές ως "νέα Βενετία", καταστράφηκε εκ βάθρων με διαταγή του Κορτές. Οι Αζτέκοι, η αυτοκρατορία των οποίων κατέρρευσε με την έλευση των Ισπανών κονκισταδόρων το 1519 - 1521, ήταν η μόνη αξιόλογη δύναμη που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Ισπανοί. Ανάμεσα στα λίγα φύλα που δεν είχαν υποταχτεί στους Αζτέκους, περιλαμβάνονταν οι Μάγιας. Οι Μάγιας είχαν δημιουργήσει έναν εξέχοντα πολιτισμό, φορείς του οποίου ήταν μια σειρά πόλεων, όπως το Τικάλ, το Κοπάν κ.ά., που μάχονταν μεταξύ τους για την ηγεμονία. Ο πολιτισμός των Μάγιας παράκμασε στις αρχές του 10ου αιώνα και συνέχισε να υπάρχει αποδυναμωμένος ως την άφιξη των αποίκων.

Η αποικιακή περίοδος
Οι Ισπανοί κατόρθωσαν να καταλάβουν σε σύντομο χρονικό διάστημα ολόκληρη την περιοχή που καλύπτει σήμερα το Μεξικό και κατέστρεψαν ολοκληρωτικά όχι μόνο τις κοινωνικές δομές, αλλά και τις πόλεις και τα οικοδομήματα των ειδωλολατρών ιθαγενών, ενώ ταυτόχρονα εξολόθρευσαν χιλιάδες απ` αυτούς, στο όνομα της οικοδόμησης της νέας χριστιανικής κοινωνίας. Το Μεξικό εντάχθηκε στις αποικιακές δομές της Ισπανίας το 1535 ως "Αντιβασιλεία της Νέας Ισπανίας" και κατέστη πόλος έλξης τυχοδιωκτών και φτωχών αποίκων από την Ισπανία. Ο πλουτισμός των αποικιοκρατών βασίστηκε στην εκμετάλλευση της εργασίας των ιθαγενών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Η θέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην αποικία ήταν ισχυρότατη και η κοινωνία της Νέας Ισπανίας χαρακτηριζόταν από αυστηρότατο ταξικό διαχωρισμό, ανάμεσα στους ιθαγενείς Ινδιάνους, τους Μεστίζος (μιγάδες Ινδιάνων και Ευρωπαίων), τους μαύρους σκλάβους, τους απελεύθερους σκλάβους, τους κρεολούς (λευκούς Ευρωπαίους, γεννημένους στο Μεξικό) και τους "πενινσουλάρες", τους Ισπανούς που ήταν γεννημένοι στην Ισπανία και αποτελούσαν την κυρίαρχη τάξη της αποικίας. Η πρώτη γενικευμένη εξέγερση εναντίον της ισπανικής κυριαρχίας εκδηλώθηκε το 1810 με ηγέτη τον Μιγκέλ Ιδάλγο υ Κοστίγια, που προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την κατάληψη της Ισπανίας από τον Ναπολέοντα, οι ισπανικές δυνάμεις όμως κατόρθωσαν να την καταστείλουν. Οι αγώνες για την ανεξαρτησία συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση και το 1821 η συμμαχία των Αγκουστίν δε Ιτουρμπίδε και Βισέντε Γκερέρο ανάγκασε τον τελευταίο αντιβασιλιά της Νέας Ισπανίας να δεχτεί την ανεξαρτησία του Μεξικού με τη συνθήκη της Κόρδοβα το 1821.

Η περίοδος της ανεξαρτησίας

19ος αιώνας
Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Μεξικού ακολούθησε μια ταραγμένη περίοδος, κατά την οποία οι πολιτικές συγκρούσεις που είχαν αναδυθεί από την περίοδο του αγώνα της ανεξαρτησίας οδήγησαν σε εμφύλια σύρραξη. Η οικονομική ζωή της χώρας παρέλυσε και οι συνεχείς επεμβάσεις του στρατού στην πολιτική ζωή επέτειναν την πολιτική αστάθεια. Το 1822 ιδρύθηκε η αυτοκρατορία του Αγκουστίν δε Ιτουρμπίδε, που ανατράπηκε τον επόμενο χρόνο από εξέγερση με επικεφαλή τον Σάντα Άννα, ο οποίος κήρυξε τη Μεξικανική Δημοκρατία. Το 1824 ψηφίστηκε το πρώτο Ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Μεξικανικής Δημοκρατίας. Η διαμάχη των οπαδών μιας κεντρικής εξουσίας και αυτών που προτιμούσαν την ομοσπονδιακή διάρθρωση του κράτους, επέτρεψε στον Σάντα Άννα να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία, την οποία και διατήρησε μέχρι το 1855. Στα χρόνια της διακυβέρνησης του Σάντα Άννα, το 1836 το Τέξας αποσχίστηκε από το Μεξικό και το 1845 ενώθηκε με τις ΗΠΑ. Ακολούθησε ένοπλη σύγκρουση του Μεξικού με τις ΗΠΑ, που έληξε το 1848 με τη συνθήκη της Γκουαδαλούπε Ιδάλγο, η οποία επικύρωσε την παραχώρηση των πολιτειών του Τέξας, της άνω Καλιφόρνιας και του Νέου Μεξικού στις ΗΠΑ. Ο Σάντα Άννα ανατράπηκε τελικά το 1855 και στα χρόνια που ακολούθησαν δέσποσε στην πολιτική σκηνή της χώρας ο Μπενίτο Πάμπλο Χουάρες, ηγέτης των φιλελευθέρων. Με ενέργειες του Χουάρες ψηφίστηκε το 1857 νέο Σύνταγμα, το οποίο καθιέρωσε την ομοσπονδιακή δομή του κράτους, την ελευθερία του λόγου και άλλες αστικές ελευθερίες, καθώς και το δικαίωμα ψήφου για όλους τους άντρες. Ο Χουάρες εκλέχτηκε πρόεδρος της Δημοκρατίας το 1858. Η αντίδραση των συντηρητικών στο νέο φιλελεύθερο Σύνταγμα και στις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις του Χουάρες οδήγησε στην έκρηξη εμφύλιου πολέμου το 1858. Οι δυνάμεις του Χουάρες επικράτησαν με την υποστήριξη των ΗΠΑ και το 1861 ο πόλεμος τερματίστηκε. Για να αντιμετωπίσει την κακή δημοσιονομική κατάσταση μετά τον πόλεμο, ο Χουάρες αποφάσισε την αναστολή της εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους της χώρας για δύο χρόνια. Οι πιστώτριες δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία και Ισπανία αντέδρασαν με κοινή στρατιωτική επέμβαση στο Μεξικό τον Δεκέμβριο του 1861. Το 1863 τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν την Πόλη του Μεξικού. Με ενέργειες της Γαλλίας το Μεξικό ανακηρύχθηκε αυτοκρατορία και το στέμμα της προσφέρθηκε στον αρχιδούκα Μαξιμιλιανό της Αυστρίας, ο οποίος το αποδέχτηκε το 1864. Από τις πολιτικές παρατάξεις του Μεξικού μόνο η συντηρητική παράταξη ήταν σύμφωνη με τις ενέργειες αυτές της Γαλλίας. Οι συγκρούσεις των Γάλλων με τα στρατεύματα του Χουάρες συνεχίστηκαν και το 1867 ο Μαξιμιλιανός αιχμαλωτίστηκε από τις δυνάμεις του Χουάρες και εκτελέστηκε, ενώ οι Γάλλοι, υπό την πίεση των ΗΠΑ, αποσύρθηκαν από το Μεξικό. Ο Χουάρες παρέμεινε πρόεδρος της Δημοκρατίας του Μεξικού ως το θάνατό του, το 1872. Ο διάδοχός του, Λέρδο δε Τεχάδα, ανατράπηκε το 1876 από τον Πορφύριο Ντίας, ο οποίος παρέμεινε στην εξουσία ως το 1911. Ο Ντίας, αν και σεβάστηκε τους συνταγματικούς θεσμούς, εγκαθίδρυσε ένα προσωποπαγές δικτατορικό καθεστώς. Η πολιτική σταθερότητα που επέβαλε το καθεστώς του Ντίας συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη του Μεξικού. Κατά την ίδια περίοδο, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, άρχισε η εκβιομηχάνιση της χώρας.

Ο 20ός αιώνας
Στις αρχές του 20ού αιώνα η δυσχερής θέση στην οποία είχαν περιέλθει οι μικροκαλλιεργητές, καθώς και η δυσαρέσκεια της μεσαίας τάξης που είχε κοινωνικά ερείσματα περισσότερα από την πολιτική δύναμη που διέθετε, αποτέλεσαν την αιτία εκδήλωσης κοινωνικών ταραχών οι οποίες πρόσφεραν το κατάλληλο έδαφος για την αποδοχή του επαναστατικού κηρύγματος του Φρανσίσκο Μαδέρο. Ακολουθώντας τα κελεύσματα του Μαδέρο, αρκετές εξεγέρσεις εκδηλώθηκαν σε όλη την επικράτεια του Μεξικού, με ηγέτες τους Εμιλιάνο Ζαπάτα στο νότο, Πάντσο Βίλα στο βορρά, Πασκουάλ Ορόσκο κ.ά. Το 1911 ο Ντίας ανατράπηκε και πρόεδρος έγινε ο Φρανσίσκο Μαδέρο, χωρίς όμως η εξέλιξη αυτή να ανακόψει τον επαναστατικό αγώνα των Ζαπάτα, Βίλα κλπ. Κατά την επόμενη δεκαετία το Μεξικό θα ζήσει σε συνθήκες διαρκών συγκρούσεων και βίαιων ανατροπών των κυβερνώντων. Ο Μαδέρο σκοτώθηκε το 1913 κατά τη διάρκεια ενός πραξικοπήματος, επικεφαλής του οποίου ήταν ο στρατηγός Βικτοριάνο Χουέρτα, που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας μέχρι την ανατροπή του τον επόμενο χρόνο από τον Βενουτσιάνο Καράνσα. Ο Καράνσα, που διατέλεσε πρόεδρος της Δημοκρατίας από το 1917 ως το 1920, ενέργησε για τη σύνταξη και την ψήφιση του Συντάγματος του 1917, που αποτελεί το ισχύον και σήμερα Σύνταγμα του Μεξικού. Το 1920 ο Καράνσα ανατράπηκε και δολοφονήθηκε από τους στρατιωτικούς, υπό την αρχηγία του Αλβάρο Ομπρεγκόν. Ο θάνατός του σηματοδότησε το τέλος των συγκρούσεων της Μεξικανικής Επανάστασης, που είχαν αρχίσει το 1911. Ο Ομπρεγκόν εκλέχτηκε πρόεδρος το 1920. Το 1923 η εκδήλωση πραξικοπήματος από τον Χουέρτα και ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε διευκόλυναν την άνοδο στην προεδρία του Πλουτάρκο Ελίας Κάγιες, του ανθρώπου που είχε δολοφονήσει τον Ζαπάτα το 1919, κατ` εντολή του τότε προέδρου Καράνσα. Το 1923 δολοφονήθηκε από τους αντιπάλους του και ο Πάντσο Βίλα, η τελευταία θρυλική μορφή της επανάστασης. Ο Κάγιες υπήρξε ισχυρή πολιτική φυσιογνωμία που αποκατέστησε την τάξη στο Μεξικό. Το 1929 ίδρυσε το Εθνικό Επαναστατικό Κόμμα, που αργότερα μετονομάστηκε σε Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα και πρωταγωνίστησε στην πολιτική ζωή του Μεξικού ως αποκλειστικός διαχειριστής της εξουσίας ως σήμερα. Ο στρατηγός Κάρδενας, που ανέλαβε πρόεδρος το 1934, εξόρισε το 1936 τον Κάγιες. Ο Κάρδενας ακολούθησε φιλολαϊκή πολιτική. Προχώρησε σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις και το 1938 εθνικοποίησε όλες τις ξένες εταιρείες πετρελαίου που δραστηριοποιούνταν στο Μεξικό, ενέργεια που οδήγησε στη δημιουργία εχθρικού κλίματος με τις ΗΠΑ, τη Μ. Βρετανία και την Ολλανδία. Τον Κάρδενας διαδέχτηκε στην προεδρία ο Άβιλα Καμάτσο (1940 - 1946), που επιχείρησε σοβαρές προσπάθειες εκβιομηχάνισης της χώρας. Το 1941, με την είσοδο των ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το Μεξικό και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν στενή συνεργασία. Το 1942 το Μεξικό εισήλθε στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων. Ο διάδοχος του Καμάτσο, Μιγκέλ Αλεμάν (1946 - 1952), συνέχισε την πολιτική εντατικής εκβιομηχάνισης του Μεξικού που είχε εγκαινιάσει ο προκάτοχός του. Το 1947 το Μεξικό έγινε μέλος του ΟΗΕ. Μετά τον Αλεμάν πρόεδροι διατέλεσαν οι Αδόλφο Ρουίς Κορτίνες (1952 - 1958), κατά τη διάρκεια της προεδρίας του οποίου υποτιμήθηκε το πέσο, γεγονός που έθιξε το εισόδημα των λαϊκών τάξεων και προκάλεσε μεγάλες κοινωνικές ταραχές, ο Αδόλφο Λόπες Ματέος (1958 - 1964), ο Γκουστάβο Ντίας Όρντας (1964 - 1970) και ο Λουίς Ετσεβερία Αλβάρες (1970 - 1976), που εφάρμοσε ριζοσπαστική αγροτική πολιτική εθνικοποιώντας τεράστιες εκτάσεις γης, αποκατέστησε διπλωματικές σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και έθεσε σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης, το οποίο όμως δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Το 1976 εκλέχτηκε πρόεδρος ο Χοσέ Λόπες Πορτίγιο υ Πατσέκο, που εφάρμοσε ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας για να μειώσει τον πληθωρισμό και προχώρησε στη συνταγματική μεταρρύθμιση του 1977, με την οποία επιτράπηκε η λειτουργία τριών ακόμα πολιτικών κομμάτων (του Κομουνιστικού, του Σοσιαλιστικού Κόμματος των Εργατών και του Μεξικανικού Δημοκρατικού Κόμματος). Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η διεθνής πετρελαϊκή κρίση επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την κατάσταση της οικονομίας του Μεξικού, που ήδη αντιμετώπιζε πολλά σοβαρά προβλήματα. Τον πρόεδρο Πορτίγιο διαδέχτηκε ο Μιγκέλ δε λα Μαδρίδ Ουρτάδο (1982 - 1988), που εφάρμοσε αυστηρή πολιτική λιτότητας κατά τις επιταγές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, γεγονός που έδωσε το έναυσμα για νέο γύρο βίαιων κοινωνικών ταραχών. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 οι σχέσεις της χώρας με τις ΗΠΑ επιδεινώθηκαν, καθώς το Μεξικό υποστήριξε το καθεστώς των Σαντινίστας στη Νικαράγουα και το επαναστατικό κίνημα του Ελ Σαλβαδόρ.

Στις εκλογές του 1988 το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα για πρώτη φορά από την ίδρυσή του κινδύνεψε να χάσει τις εκλογές. Νικητής των εκλογών αναδείχτηκε ο υποψήφιος του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος Κάρλος Σαλίνας δε Γκορτάρι, συγκεντρώνοντας ποσοστό 50,4%. Η αντιπολίτευση κατάγγειλε το κυβερνών κόμμα για εκλογική νοθεία και ζήτησε, χωρίς αποτέλεσμα, την επανάληψη των εκλογών. Ο Σαλίνας προσπάθησε να εκσυγχρονίσει την οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, με τη λήψη μιας σειράς φιλελεύθερων οικονομικών μέτρων. Το 1992, μαζί με τους προέδρους των ΗΠΑ και του Καναδά, υπέγραψε τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου, που τέθηκε σε εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 1994. Ταυτόχρονα με την έναρξη της εφαρμογής της Συμφωνίας, την 1η Ιανουαρίου του 1994, εκδηλώθηκε εξέγερση Ινδιάνων χωρικών στην επαρχία Τσιάπας του νότιου Μεξικού, που σύντομα πήρε μεγάλες διαστάσεις. Οι εξεγερθέντες, που διαμαρτύρονταν για την ανέχεια στην οποία τους οδήγησε η πολιτική της κυβέρνησης, σχημάτισαν τον "Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό Ζαπάτα". Αίτημά τους ήταν η παραίτηση του προέδρου Σαλίνας, η αγροτική μεταρρύθμιση και η εφαρμογή δημοκρατικών αλλαγών προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης της εξουσίας. Σύντομα ξέσπασαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των "Ζαπατίστας", όπως αυτοαποκαλούνταν οι εξεγερμένοι, που έθεσαν υπό τον έλεγχό τους μεγάλο μέρος της υπαίθρου και πολλά από τα αστικά κέντρα της πολιτείας Τσιάπας, και των κυβερνητικών στρατευμάτων, που έσπευσαν για να καταστείλουν την εξέγερση. Τον Αύγουστο του 1994 εκλέχτηκε πρόεδρος ο Ερνέστο Σαντίγιο Ποντσέ δε Λεόν, υποψήφιος του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος, μετά από τη δολοφονία του αρχικού υποψηφίου του Λουίς Δονάλδο Κολόσιο τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης για άλλη μια φορά διαμαρτυρήθηκαν για αντικανονικές εκλογικές μεθοδεύσεις. Ο Σαντίγιο ανέλαβε καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου και υπέγραψε συμφωνία παύσης των εχθροπραξιών με τους Ζαπατίστας. Στις αρχές του 1995 η βοήθεια των ΗΠΑ έσωσε το μεξικανικό νόμισμα από την κατάρρευση. Ο Σαντίγιο συνέχισε τις προσπάθειες του προκατόχου του για την ιδιωτικοποίηση πολλών εθνικοποιημένων κλάδων της οικονομίας της χώρας, ενώ κατέβαλε προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής πρόνοιας και του δημόσιου συστήματος υγείας. Οι επιθέσεις ανταρτών σε κυβερνητικούς στόχους συνεχίστηκαν και το 1996, ενώ η πολιτική βία στις νότιες επαρχίες του Μεξικού δεν έπαψε ως σήμερα, με πρόσφατο παράδειγμα τη σφαγή 45 κατοίκων του ινδιάνικου χωριού Ακτεάλ του Τσιάπας από ομάδα παρακρατικών που υποστηρίζονταν από τοπικά στελέχη του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος.

Σήμερα, πρόεδρος της χώρας είναι ο Βισέντε Φοξ Κιεσάντα από την 1η Δεκεμβρίου του 2000.

Το Μεξικό έχει εξαιρετικά περίπλοκη γεωμορφολογία. Οι ακτές της χώρας, τόσο οι δυτικές όσο και οι ανατολικές, έχουν μάλλον φτωχό διαμελισμό. Στο νότιο τμήμα του κόλπου του Μεξικού σχηματίζεται ο κόλπος Καμπέτσε, που στην ανατολική του πλευρά ορίζεται από τη χερσόνησο του Γιουκατάν. Στις δυτικές ακτές της χώρας, η στενή και επιμήκης χερσόνησος Μπάχα Καλιφόρνια (Κάτω Καλιφόρνια) από τη μία, μήκους περίπου 1.223 χιλιομέτρων, και οι βορειοδυτικές ακτές του Μεξικού από την άλλη σχηματίζουν τον κόλπο της Καλιφόρνιας. Στο στενότερο σημείο του Μεξικού, εκεί όπου σχηματίζεται ο ισθμός Τεχουαντεπέκ, πλάτους 180 χιλιομέτρων, διαμορφώνεται στις δυτικές ακτές της χώρας ο ομώνυμος κόλπος. Στις αμμώδεις και αβαθείς δυτικές ακτές του Μεξικού, όπου σχηματίζονται λιμνοθάλασσες και θίνες άμμου, δημιουργούνται λίγα φυσικά λιμάνια, ενώ αντίθετα στις ανατολικές, που έχουν παρόμοια μορφολογία, δεν υπάρχουν ακτές με φυσική προφύλαξη από την ανοιχτή θάλασσα, εκτός από τη λιμνοθάλασσα Ταμιάουα.

Τα λιμάνια της ανατολικής ακτής αποτελούν, λιγότερο ή περισσότερο, τεχνικά δημιουργήματα παρά φυσικές διαμορφώσεις. Λίγα αξιόλογα νησιά σχηματίζονται στις ακτές της χώρας: τα νησιά Άνχελ δε λα Γκουάρδα και Τιμπουρόν στον κόλπο της Καλιφόρνιας, το νησί Σέδρος δυτικά της χερσονήσου της Καλιφόρνιας, τα νησιά Τρες Μαρίας απέναντι από το κεντρικό τμήμα των δυτικών ακτών της χώρας και τα νησιά Ρεβιγιαχιχέδο, 300 μίλια νότια του άκρου της χερσονήσου της Καλιφόρνιας.
Το μεγαλύτερο μέρος του Μεξικού αποτελείται από ένα εκτεταμένο υψίπεδο, που περικλείεται δυτικά και ανατολικά από οροσειρές, οι οποίες με τη σειρά τους περιβάλλονται από στενές παράκτιες πεδιάδες. Η ανατολική παράκτια πεδιάδα είναι ευρύτερη από τη δυτική. Και οι δύο πεδιάδες όμως είναι σχετικά απομονωμένες από την ενδοχώρα, αφού η απότομη κλίση των οροσειρών που υψώνονται παράλληλα με τις ακτές δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στις συγκοινωνίες. Το μέσο υψόμετρο της χώρας είναι τα 1.000 - 1.100 μέτρα. Κατά μήκος του Μεξικού αναπτύσσονται οι παράλληλες οροσειρές Σιέρα Μάδρε οριεντάλ (ανατολική) και Σιέρα Μάδρε οσιντεντάλ (δυτική), που αποτελούν συνέχεια των μεγάλων οροσειρών των δυτικών ΗΠΑ και συγκλίνουν στο νότιο τμήμα της χώρας. Μερικές κορυφές της δυτικής Σιέρα Μάδρε υπερβαίνουν τα 3.300 μέτρα, ενώ η ανατολική Σιέρα Μάδρε έχει, σε γενικές γραμμές, μικρότερο ύψος. Ψηλότερο σημείο της ανατολικής Σιέρα Μάδρε είναι μια κορυφή δυτικά της πόλης Σιουδάδ Βικτόρια, με ύψος 4.054 μέτρα. Στο βόρειο τμήμα του Μεξικού, ανάμεσα στη δυτική και την ανατολική Σιέρα Μάδρε, αναπτύσσονται τα οροπέδια Μέσα δελ Νόρτε και το Μεξικανικό Οροπέδιο, τα οποία αποτελούν συνέχεια των υψιπέδων των νοτιοδυτικών ΗΠΑ και τα οποία κατατέμνονται σε μικρότερες λεκάνες που περιβάλλονται από μέτριου ύψους ορεινούς όγκους, ενώ ταυτόχρονα διακόπτονται από μεγαλύτερες και μικρότερες κοιλάδες. Το μεγάλο αυτό υψίπεδο, που καταλαμβάνει περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής έκτασης του Μεξικού, έχει κλίση από δυτικά προς τα ανατολικά και από βόρεια προς τα νότια.
Στο σημείο σύγκλισής τους η ανατολική και η δυτική Σιέρα Μάδρε σχηματίζουν την Κορδιγέρα Νεοβολκάνικα (ηφαιστειακή οροσειρά), όπου εντοπίζονται οι ψηλότερες κορυφές του Μεξικού. Το μέσο υψόμετρο της περιοχής αυτής, που αποτελείται από μια σειρά ψηλών οροπεδίων τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους από βουνά, είναι πάνω από 2.100 μέτρα. Σε ένα από αυτά τα οροπέδια, σε υψόμετρο 2.500 μέτρων περίπου, βρίσκεται η Πόλη του Μεξικού. Ψηλότερη κορυφή της Κορδιγέρα Νεοβολκάνικα και ολόκληρης της χώρας είναι η ηφαιστειακή κορυφή Σιτλαλτέπετλ, ύψους 5.700 μέτρων, που βρίσκεται ανατολικά της Πόλης του Μεξικού. Άλλες ψηλές κορυφές είναι η κορυφή του ηφαιστείου Ποποκατέπετλ, ύψους 5.452 μέτρων, που βρίσκεται νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας, και η κορυφή Ιστακσίουατλ, ύψους 5.268, μόλις δυτικά της πρωτεύουσας. Νοτιότερα από τη Κορδιγέρα Νεοβολκάνικα και παράλληλα με τη δυτική ακτή της χώρας σχηματίζεται η νότια Σιέρα Μάδρε (Σιέρα Μάδρε δελ Σουρ). Στις ακτές νότια της Σιέρα Μάδρε δελ Σουρ διαμορφώνονται τα σημαντικότερα φυσικά λιμάνια της δυτικής ακτής του Μεξικού, όπως αυτό του Ακαπούλκο. Ανατολικά του ισθμού Τεχουαντεπέκ, ως προέκταση της Σιέρα Μάδρε δελ Σουρ, υψώνεται η Σιέρα δε Σοκονούσκο, όπου σχηματίζονται τα υψίπεδα Τσιάπας, ενώ βορειότερα, στη χερσόνησο Γιουκατάν, το έδαφος είναι επίπεδο, με διάσπαρτους χαμηλούς λόφους (το μέγιστο υψόμετρο που σημειώνεται στη χερσόνησο είναι περίπου 300 μέτρα). Τα εδάφη της χερσονήσου είναι ασβεστολιθικής υφής κι έτσι διαβρώνονται εύκολα από τις βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα να έχουν σχηματιστεί στη χερσόνησο πλήθος καρστικών φαινομένων, όπως καταβόθρες, σπηλιές κ.ά. Η χερσόνησος Γιουκατάν απέχει 220 χιλιόμετρα περίπου από το δυτικό άκρο της Κούβας. Στις ανατολικές της ακτές διαμορφώνονται κοραλλιογενείς ύφαλοι, ενώ οι βόρειες και οι δυτικές είναι ομαλές και αμμώδεις.

Στις δυτικές ακτές του Μεξικού, κατά μήκος της χερσονήσου Μπάχα Καλιφόρνια, αναπτύσσονται, από το βορρά προς το νότο, οι οροσειρές Σιέρα δε Χουάρες, Σιέρα δε Σαν Πέντρο Μαρτίρ, με μέγιστο ύψος τα 3.078 μέτρα, και η Σιέρα δε λα Γκιγκάντα.
Όσον αφορά τη γεωλογική κατάσταση της περιοχής του Μεξικού, η διαρκής απομάκρυνση της πλάκας του Ειρηνικού από τη βορειοαμερικανική πλάκα προς τα βορειοδυτικά και η ταυτόχρονη σύγκλιση της πλάκας Κόκος προς τη βορειοαμερικανική, και μάλιστα στο ύψος του νοτιοδυτικού Μεξικού, κάνει την περιοχή εξαιρετικά ασταθή. Εκδηλώσεις αυτής της δυναμικής του υπεδάφους και της γεωλογικής αστάθειάς του αποτελούν τα μεγάλα ηφαίστεια της χώρας και οι ισχυροί σεισμοί που πλήττουν την περιοχή.

Το νότιο τμήμα του Μεξικού ανήκει στην τροπική ζώνη, αλλά το έντονο ανάγλυφο της χώρας καθιστά κρισιμότερο παράγοντα διαμόρφωσης των κλιματολογικών συνθηκών το υψόμετρο. Οι περιοχές με υψόμετρο ως 900 μέτρα χαρακτηρίζονται ως "θερμή γη" (tierra calliente: τιέρα καλιέντε) και έχουν θερμοκρασίες από 16 ως 49°C και υψηλές τιμές υγρασίας. Εξαίρεση αποτελεί το βορειότερο τμήμα της χώρας και ιδιαίτερα η χερσόνησος της Μπάχα Καλιφόρνια, όπου το κλίμα είναι ξερό και η θερμοκρασία δεν παρουσιάζει μεγάλες εποχιακές μεταβολές. Πιο ψηλά, σε υψόμετρα από 900 ως 1.800 μέτρα, βρίσκεται η "εύκρατη γη" (tierra templada: τιέρα τεμπλάδα), με μέση θερμοκρασία γύρω στους 19°C, ενώ πάνω από τα 1.800 μέτρα εκτείνεται η "ψυχρή γη" (tierra fria: τιέρα φρία), με μέση θερμοκρασία γύρω στους 16°C. Στην "ψυχρή γη" περιλαμβάνεται το κεντρικό οροπέδιο της χώρας, όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα, καθώς και τα οροπέδια Τσιάπας. Τέλος, από το υψόμετρο των 4.000 μέτρων και άνω έχουμε την "παγωμένη γη" (tierra helada: τιέρα γιελάδα), με μέση θερμοκρασία κατά κανόνα κάτω των 10°C.

Οι βροχοπτώσεις σημειώνονται κυρίως από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο. Παρά το ότι η χώρα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ωκεανούς, το 50% του Μεξικού είναι άνυδρο, ενώ μόλις το 10% της έκτασης της χώρας θεωρείται υγρό. Η τιμή των ετήσιων βροχοπτώσεων κυμαίνεται από 250 χιλιοστόμετρα στο ξερό βόρειο - βορειοδυτικό τμήμα της χώρας ως τα 3.000 χιλιοστόμετρα στις υγρές παράκτιες πεδιάδες και τα 5.000 χιλιοστόμετρα στις τροπικές περιοχές του οροπεδίου Τσιάπας. Οι ανατολικές ακτές, που δέχονται πολλούς υγρούς ανέμους από τον Ατλαντικό, παρουσιάζουν σε γενικές γραμμές μεγαλύτερες τιμές υγρασίας από τις δυτικές. Κατά κλιματική περιοχή, η μέση τιμή των ετήσιων βροχοπτώσεων είναι μέχρι 635 χιλιοστόμετρα στην "εύκρατη γη" και γύρω στα 450 χιλιοστόμετρα στην "ψυχρή γη".

Το Μεξικό διαθέτει εκτεταμένο δίκτυο συγκοινωνιών, το οποίο είναι πυκνότερο στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου εντοπίζεται μεγάλη συγκέντρωση οικονομικών δραστηριοτήτων και μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα. Το οδικό δίκτυο της χώρας έχει μήκος 323.977 χιλιόμετρα και το σιδηροδρομικό 18.000 χιλιόμετρα (2001). Κεντρικός κόμβος του οδικού δικτύου της χώρας είναι η πρωτεύουσα.
Από τα λιμάνια της χώρας στον κόλπο του Μεξικού, σημαντικότερα είναι αυτά της Βερακρούζ, του Ταμπίκο και του Κοατσακοάλκος, ενώ από τα λιμάνια των δυτικών ακτών κυριότερα είναι τα λιμάνια του Μασατλάν και του Ακαπούλκο. Ο εμπορικός στόλος του Μεξικού διαθέτει 44 σκάφη, συνολικής χωρητικότητας 656.594 κόρων (2002). Η χώρα διαθέτει 122 αεροδρόμια, τα 32 από τα οποία είναι διεθνή. Μεγαλύτερο είναι το αεροδρόμιο Μπενίτο Χουάρες της Πόλης του Μεξικού και ακολουθούν τα αεροδρόμια της Γκουανταλαχάρα, του Μοντερέι, της Πουέμπλα δε Σαραγόσα και άλλα.
Όσον αφορά τις επικοινωνίες, αναλογεί 1 τηλεόραση σε 4,03 κατοίκους, 1 ραδιόφωνο σε 3,3 κατοίκους και 1 τηλέφωνο σε 8,38 κατοίκους. Εκδίδονται περίπου 285 ημερήσιες εφημερίδες, με μέση ημερήσια κυκλοφορία 142 φύλλα ανά 1.000 κατοίκους.