Πληροφορίες για: Πολωνία

Μέχρι τον 20ό αιώνα
Σχεδόν τίποτε δεν είναι γνωστό για τις πρώιμες δραστηριότητες των Πρωτοσλαβικών φύλων στην περιοχή μεταξύ του Όντερ και του Βιστούλα, τα οποία έθεσαν τις βάσεις του πολωνικού έθνους. Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ένας αριθμός αυτών των φύλων ενώθηκαν γύρω στο 840 μ.Χ. υπό το μυθικό βασιλιά Πιαστ. Η Πολωνία όμως άρχισε πραγματικά να εμφανίζεται ως παράγοντας της ευρωπαϊκής ιστορίας, υπό τη βασιλεία του Μιέσκο, από το 962-992 και έπειτα. Ο Μιέσκο ασπάστηκε και διέδωσε στο λαό του το χριστιανισμό, ο οποίος απέκτησε ισχυρά θεμέλια με τη βασιλεία του γιου του Μιέσκο, Μπολεσλάβ Α΄ (992-1025). Ακολούθησαν τρεις αιώνες επαναλαμβανόμενων αποτυχιών και εσωτερικής διαμάχης, οι οποίες οδήγησαν σε ξένες εισβολές. Περισσότερο καταστροφική ήταν αυτή των Μογγόλων (1240-41). Η ανόρθωση θα αρχίσει με τη δυναστεία των Γιάγκελον (14ος -16ος αι.), που εγκαινιάστηκε με το γάμο του Λιθουανού Μεγάλου Δούκα Γιάγκελον με τη βασίλισσα της Πολωνίας Γιαντβίγκα (1386). Τα χρόνια της ακμής, στην ισχύ του κράτους, την ευημερία και την πνευματική άνθηση, θα συμπέσουν με τη βασιλεία των Σιγισμούνδου Α΄ (1506-48) και Σιγισμούνδου Β΄ (1548-72). Για δύο αιώνες, μετά από αυτή την ακμή, η πολιτική, οικονομική και στρατιωτική θέση της Πολωνίας εκφυλίστηκε. Οι Σουηδοί βασιλιάδες Βάζα (16ος - 17ος αι.) την οδήγησαν σε αλλεπάλληλους αποτυχημένους πολέμους, που κατέληξαν στο διαμελισμό της χώρας (βασιλεία Στανισλάς Α΄ Πονιατόφσκι [1764-95]) και τον τελικό της διαμελισμό το 1795 προς όφελος της τσαρικής Ρωσίας. Οι Πολωνοί παρέμειναν υπό κατοχικό ζυγό για 125 χρόνια μετά το διαμελισμό της πατρίδας τους. Σ` όλη τη διάρκεια του 19ου αι. και κάτω από την επιρροή των ευρωπαϊκών διαφωτιστικών και φιλελεύθερων ιδεών θα διαμορφωθεί η εθνική συνείδησή τους και θα επιδιωχθεί η αποτίναξη του ζυγού. Εξεγέρσεις εναντίον κυρίως των Ρώσων θα σημειωθούν το 1831, 1846, 1848, 1861 και 1863 με οδυνηρά αποτελέσματα.

Ο 20ός αιώνας
Η ανεξαρτησία ήρθε τελικά μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν το 1917, με την πτώση της Ρωσικής αυτοκρατορίας, η κυβέρνηση της Ρωσίας αναγνώρισε το δικαίωμα της Πολωνίας στην αυτοδιάθεση. Το νεοσύστατο κράτος περιοριζόταν στη ζώνη κατά μήκος του Βιστούλα και μέχρι τη Βαλτική, του Πόζναν και της Δυτικής Πρωσίας. Μετά τον πόλεμο με τη Σοβιετική Ρωσία (1920-21) προσάρτησε τμήματα της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας. Το γεγονός αυτός δεν ήταν αρκετό όμως να κατασιγάσει τις εσωτερικές έριδες, τα πραξικοπήματα και την οικονομική και κοινωνική κρίση. Οι πιέσεις από τη γειτονική ναζιστική Γερμανία για παραχώρηση εδαφών εντάθηκαν και κατέληξαν στην εισβολή του 1939, που σήμανε την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου. Στα ανατολικά σύνορα οι Σοβιετικοί, εκμεταλλευόμενοι το σύμφωνο με επίθεσης με τη Γερμανία, κατέλαβαν τις πολωνικές περιοχές. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οι Πολωνοί, πιστοί στις αγωνιστικές τους παραδόσεις, θα αντισταθούν σθεναρά στον κατακτητή με κορυφαίο γεγονός την εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας. Μετά το τέλος του πολέμου η χώρα κυριολεκτικά θα μετατοπιστεί προς τα δυτικά, παραχωρώντας κάποια από τα εδάφη που είχε καταλάβει ο σοβιετικός στρατός το 1939 στην ΕΣΣΔ και προσαρτώντας άλλα (Πομερανία, Σιλεσία, Ανατολική Πρωσία) από την ηττημένη Γερμανία. Με τη συνθήκη της Γιάλτας η χώρα θα περάσει στον έλεγχο της ΕΣΣΔ με την εγκαθίδρυση ενός κομουνιστικού καθεστώτος (1947) που θα διαρκέσει, παρά την εχθρότητα της Εκκλησίας και των πολιτών, μέχρι το 1989.
Το 1980, με τις μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις του Γκντανσκ, άρχισαν να "τρίζουν" τα θεμέλια του καθεστώτος, το οποίο δοκίμασε να αντιδράσει επιβάλλοντας το 1982 στρατιωτικό νόμο. Η δράση όμως της "Αλληλεγγύης" και του ηγέτη της Λεχ Βαλέσα οδήγησαν τελικά στην κατάρρευση του καθεστώτος και στην πρώτη μη κομουνιστική κυβέρνηση του Ταντέους Μαζοβιέσκι. Το 1990 με την εκλογή του Βαλέσα στο προεδρικό αξίωμα και το 1991 με τη νίκη των αντικομουνιστών στις κοινοβουλευτικές εκλογές, ολοκληρώθηκε η πολιτειακή μεταβολή. Η αρχή της κρίσιμης αυτής περιόδου προς μια δυτικού τύπου δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς σημαδεύτηκε από κραδασμούς στο οικονομικό και κοινωνικό οικοδόμημα, που συνοδεύτηκαν από πολιτική αστάθεια, έλλειψη προσανατολισμού και επιδείνωση του επιπέδου ζωής των Πολωνών πολιτών. Έτσι στις εκλογές για το Κοινοβούλιο του 1993 αυξήθηκε η δύναμη των πρώην κομουνιστών (πρώτο κόμμα η Συμμαχία Δημοκρατικής Αριστεράς και δεύτερο το Αγροτικό Κόμμα Πολωνίας, εταίρος στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε). Στις προεδρικές εκλογές του 1995 επίσης ο ήρωας της μετάβασης προς τη δημοκρατία, Λεχ Βαλέσα, νικήθηκε από τον εκπρόσωπο των πρώην κομουνιστών Αλεξάντρ Κβασνιέφσκι. Οι αδυναμίες των δύο κύριων πολιτικών δυνάμεων να αντιμετωπίσουν την κρίση της μεταβατικής περιόδου και να χαράξουν μια σταθερή πορεία προς τη δημοκρατία με οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, καταδείχτηκαν και από τα αποτελέσματα της πιο πρόσφατης αναμέτρησης, του Σεπτεμβρίου 1997, που επανέφεραν τις δεξιές δυνάμεις στην κυβέρνηση με σημαντική διαφορά από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστερής Συμμαχίας. To 1999 η χώρα έγινε μέλος του ΝΑΤΟ.

Η σημερινή πολιτική κατάσταση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια της διεύρυνσης που πραγματοποιεί τα τελευταία χρόνια, έκανε δεκτό το αίτημα της Πολωνίας για ένταξη στους κόλπους της. Η πλήρης ένταξή της πραγματοποιήθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2003 κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας.
Σήμερα Πρωθυπουργός της χώρας παραμένει από τον Δεκέμβριο του 1995 ο Αλεξάντρ Κβασνιέφσκι και πρωθυπουργός ο Λέζεκ Μίλερ από τον Οκτώβριο του 2001.

Η συνολική έκταση της Πολωνίας, από γεωμορφολογική άποψη, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πεδινή. Το ανάγλυφο της χώρας παρουσιάζεται ομαλό, με τις πεδιάδες να καταλαμβάνουν το 90% της συνολικής έκτασης και το 75% του εδάφους να έχει υψόμετρο μικρότερο των 200 μέτρων. Οι πεδιάδες αυτές αποτελούν τμήμα της Βόρειας Ευρωπαϊκής πεδιάδας, η οποία εκτείνεται δυτικά στο έδαφος της Γερμανίας και ανατολικά στη μεγάλη Ουκρανική και Ρωσική πεδιάδα. Ο γεωλογικός σχηματισμός των εδαφών αυτών ανάγεται στον Παλαιοζωικό αιώνα, γεγονός που τα εντάσσει στην ευρύτερη έκταση της Μεσευρώπης, το τμήμα εκείνο της Ευρωπαϊκής ηπείρου που σχηματίστηκε από την Ερκύνια πτύχωση του Παλαιοζωικού αιώνα. Η διαμόρφωση του σημερινού πεδινού τμήματος οφείλεται όμως σε περισσότερο πρόσφατες γεωλογικές διεργασίες και κυρίως στη δράση των τελευταίων παγετώνων του Καινοζωικού αιώνα (κατά τα τελευταία 20-30.000 χρόνια). Έτσι σήμερα οι εκτάσεις των πολωνικών βαθυπέδων καλύπτονται από πρόσφατες γεωλογικές αποθέσεις που επέφερε η ροή των παγετώνων και των υδάτινων ρευμάτων που δημιούργησε το λιώσιμό τους.
Πέρα από τις μεγάλες πεδινές εκτάσεις, μπορούν να διακριθούν και άλλες μικρότερες γεωμορφολογικές ζώνες, οι οποίες σε παράλληλη διάταξη διατρέχουν τη χώρα από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Έτσι διαμορφώνονται πέντε συνολικά φυσιογραφικές περιοχές στις οποίες χωρίζεται η Πολωνία: 1) Η Παράκτια Βαλτική Ζώνη. 2) Η Περιοχή των Λιμνών ή Βαλτική Ράχη. 3) Η Πολωνική Πεδιάδα. 4) Τα Κεντρικά Οροπέδια. 5) Η Νότια Ορεινή Ζώνη των Καρπαθίων και των Σουδητικών Ορέων.

Το κλίμα της Πολωνίας έχει χαρακτηριστικά τόσο του ήπιου δυτικοευρωπαϊκού κλίματος όσο και του πιο σκληρού ανατολικοευρωπαϊκού. Ο παράγοντας που διαμορφώνει τα χαρακτηριστικά του πρώτου είναι η επίδραση της θάλασσας προς τα δυτικά και του δεύτερου οι ψυχρές αέριες μάζες της Ασίας, οι οποίες, λόγω της απουσίας υψηλών ορεινών όγκων, εισχωρούν σε μεγάλο βάθος στα εδάφη της χώρας. Έτσι προς τα δυτικά το κλίμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως θαλάσσιο δυτικό και στα ανατολικά ως υγρό ηπειρωτικό με δροσερά καλοκαίρια και ψυχρούς χειμώνες. Τον Ιανουάριο η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται από -1?C στη δύση έως -50?C στα βουνά του νότου.
Το μέσο ύψος της βροχόπτωσης ανέρχεται μόλις στα 610 χλστμ., αλλά κυμαίνεται από 1.195 έως 1.500 χλστμ. στα βουνά και από 450 έως 600 χλστμ. στα πεδινά. Οι μέσες τιμές σε διάφορες πόλεις είναι: Βαρσοβία 550 χλσμ., Γκντανσκ 560, Κρακοβία 729, Βρότσλαβ 574.

Με συνολικό πληθυσμό 38.625.478 κατ. και 123 κατ. ανά τ. χλμ. η χώρα παρουσιάζει μια σχετικά ήπια πυκνότητα με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στις νοτιότερες περιοχές των υψιπέδων και τις μικρότερες στις ορεινές περιοχές που βρίσκονται νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά. Το ετήσιο ποσοστό αύξησης του πληθυσμού ήταν το 2000 -0,02%, αντανακλώντας τα χαμηλά ποσοστά γεννητικότητας (1% το 2002) και θνησιμότητας (0,9% το 2002). Το ποσοστά της βρεφικής θνησιμότητας ήταν 0,9%. Παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός είναι ακόμη σχετικά νεανικός (17,9% κάτω των 15) η μέση ηλικία αυξάνεται διαρκώς. Σήμερα ο μέσος όρος ζωής ανέρχεται στα 73,66 χρόνια, με σημαντική όμως διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών (69,52 και 78,05 χρόνια αντίστοιχα). Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου σημειώθηκε μια επιταχυνόμενη τάση αστυφιλίας του πληθυσμού, που είχε ως αποτέλεσμα στην εποχή μας το 61,8% των Πολωνών να κατοικούν σε αστικά κέντρα.

Η Πολωνία διαθέτει ένα πυκνό και ικανοποιητικό δίκτυο δημόσιων δρόμων. Το συνολικό μήκος αυτού του δικτύου φτάνει τα 381.046 χλμ. μήκος, από τα οποία τα 249.966 είναι ασφαλτοστρωμένα. Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Πολωνίας είναι επίσης επαρκές, διαθέτοντας συνολικό μήκος 23.420 χλμ., από τα οποία τα 11.626 ηλεκτροδοτούμενα. Σημαντικός συγκοινωνιακός δίαυλος είναι ακόμη το δίκτυο των ποτάμιων συστημάτων με τις διώρυγες που τα συνδέουν. Το συνολικό μήκος αυτού του δικτύου φτάνει τα 3.812 χλμ. Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες και μεταφορές εξυπηρετούνται από τα τρία μεγάλα λιμάνια της χώρας της Γκντίνιας, του Γκντανσκ και του Στετίνου. Ο εθνικός αερομεταφορέας της χώρας είναι η LOT, η οποία εκτελεί πτήσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό από τα 12 κύρια αεροδρόμια της χώρας. Όπως είναι φυσικό, κόμβος των αερομεταφορών της χώρας είναι το διεθνές αεροδρόμιο της Βαρσοβίας.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Πολωνίας εθνικοποιήθηκαν το 1946 και, κατά τη διάρκεια του κομουνιστικού καθεστώτος, υπόκεινταν σε αυστηρό κυβερνητικό έλεγχο. Η μη κομουνιστική κυβέρνηση που ανέλαβε από το 1989 και εξής τερμάτισε τον έλεγχο αλλά και τη χρηματοδότηση των εφημερίδων. Στο μεταλλαγμένο οικονομικό και πολιτικό κλίμα περισσότερες από 500 εφημερίδες άρχισαν να εκδίδονται. Το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων είναι το Πολωνικό Πρακτορείο Ειδήσεων με έδρα τη Βαρσοβία.