Πληροφορίες για: Σουδάν

Μέχρι τον 20ό αιώνα

Τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα της χώρας ανάγονται στη λίθινη εποχή και από το 4.000 π.Χ. η χώρα ήρθε σε επαφή με την Αίγυπτο με προσαρτήσεις εδαφών της Νουβίας (βόρειο Σουδάν) από τους Αιγυπτίους, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην περιοχή μέχρι τον 80 - 7ο π.Χ. αιώνα. Τον 6ο π.Χ. αιώνα η Μερόη αναδεικνύεται σε πρωτεύουσα των Νούβιων (κράτος του Κους η Χους) αλλά τον 4ο μ.Χ. αιώνα καταστράφηκε από το αιθιοπικό κράτος της Αξώμης στο οποίο και υποτάχθηκε. Αργότερα σχηματίστηκαν τα χριστιανικά βασίλεια της Νοβατίας (βόρειο Σουδάν, πρωτεύουσα Φαράς), της Μακουρίας (νότιο Σουδάν, πρωτεύουσα Ντόνγκολα) και της Αλόα (ακραίο νότιο Σουδάν, πρωτεύουσα Σόμπα) τον 7ο - 14ο μ.Χ. αιώνα, που περιόρισαν την επέκταση του Ισλάμ στο νότο της Αφρικής.

Το 16ο αιώνα το Ισλάμ επικράτησε και αναπτύχθηκαν τα τοπικά, ισλαμικά σουλτανάτα του Νταρφούρ, του Φουνγκ και του Κορντοφάν. Από τα τέλη του 18ου ως το 1821 - 1822 η Αίγυπτος (που ήταν επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας_ κυριάρχησε στο Σουδάν, το οποίο τυπικά αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε άρχισε η γέννηση της "εθνικής" συνείδησης στις ετερογενείς σουδανικές φυλές, που συνεχίστηκε και στο β΄ μισό του 19ου αιώνα οπότε οι Άγγλοι κυριάρχησαν στη χώρα. Ο Μωχάμετ Αχμέτ ή Μαχντί (μεσσίας) ξεκίνησε απελευθερωτικό αγώνα εναντίον των Άγγλων το 1881 που ολοκληρώθηκε το 1885 με την άλωση του Χαρτούμ από το Βρετανό διοικητή Τσάρλς Τζωρτζ Γκόρντον.

Μετά το θάνατο του Μαχντί (1885) ξεκίνησαν εμφύλιες διαμάχες των πολέμαρχων και μετά την αγγλική νικηφόρα εκστρατεία του 1898 και το αγγλοαιγυπτιακό σύμφωνο του 1899 προέκυψε το Αγγλοαιγυπτιακό Σουδάν.

Ο 20ός αιώνας

Από το 1918 μέχρι το 1920 έγιναν πολλές επαναστατικές κινητοποιήσεις. Το 1936 υπογράφηκε αγγλοαιγυπτιακό σύμφωνο για τη συγκυριαρχία στο Σουδάν στο οποίο παραχωρήθηκαν κάποιες κοινοβουλευτικές ελευθερίες το 1948.

Την 1η Ιανουαρίου 1956 το Σουδάν ανεξαρτητοποιήθηκε με τη συναίνεση και της Βρετανίας. Από τότε η χώρα έζησε πολλές εσωτερικές περιπέτειες και υπέστη δικτατορικά καθεστώτα· πρώτα του Ιμπραχίμ Αμπούντ (1958 - 1964). Το 1969 το Επαναστατικό Συμβούλιο υπό τον Τζααφάρ Μωχάμετ αλ - Νιμέιρι (φιλονασερικός στρατηγός) πραγματοποίησε πραξικόπημα και εγκατέστησε καθεστώς σοσιαλιστικό. Συνήψε συμφωνίες με την Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία και τη Λιβύη. Το 1971 κομμουνιστές ανέτρεψαν τον Νιμέιρι, που όμως ξαναπήρε την εξουσία χάρη στην επέμβαση του λιβυκού και αιγυπτιακού στρατού. Το 1973 διατυπώθηκε ένα σύνταγμα για τη χώρα, που επέτρεψε την εισροή ξένων κεφαλαίων. Το 1976 η παρέμβαση του αιγυπτιακού παράγοντα απέτρεψε την επιτυχία νέου πραξικοπήματος εναντίον του Νιμέιρι, που εξελέγη εκ νέου Πρόεδρος της Δημοκρατίας το 1977 και το 1980 για έξι χρόνια. Το 1983 ξέσπασε εμφύλιος στο νότο, που οφειλόταν στα οξύτατα οικονομικά προβλήματα και στην υιοθέτηση του θρησκευτικού νόμου του Ισλάμ (Σαρία), καθώς και στην ωμή παραβίαση των στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το 1985 ο Νιμέιρι ανατράπηκε με αναίμακτο λαϊκό πραξικόπημα.

Το 1986 σχηματίζεται μετά την προκήρυξη εκλογών πολιτική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Σαδίκ αλ - Μαχντί. Το 1989 όμως μια νέα στυγνή δικτατορία υπό το στρατηγό Ομάρ Χασάν Αχμέτ ελ - Μπεχίρ εγκαθίσταται στην εξουσία, που κυβερνά το Σουδάν εμφανιζόμενος ως προστάτης των αυστηρών ισλαμικών αρχών, ενώ παράλληλα αντιτίθεται στην επιβολή θεοκρατικού ισλαμικού καθεστώτος και διατηρεί τον "κοσμικό" πολιτικό χαρακτήρα του κράτους όπως και οι προκάτοχοί του δικτάτορες.

Το 1991 το Σουδάν λόγω ξηρασίας αντιμετώπισε οξύτατο πρόβλημα λιμού και ο ΟΗΕ απέστειλε βοήθεια σε 7 εκατ. Σουδανούς. Υπολογίζεται ότι ο λιμός και η επανάσταση των νοτίων, που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του `80 και στηρίζεται από τους μαύρους χριστιανούς και ανιμιστές κόστισε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του `90 1,3 εκατ. ζωές και εκτόπισε σχεδόν 3 εκατ. νότιους Σουδανούς από τις κατοικίες τους. Το 1995 η Αίγυπτος δημόσια κατηγόρησε το Σουδάν ότι επιχείρησε τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Αιγυπτίου Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ (26 Ιουνίου) και απειλήθηκαν επεισόδια και ένοπλες συγκρούσεις λίγο αργότερα (30-6-1995) με αφορμή την τοποθεσία Χαλαΐμπ, μια ερημική περιοχή 17.000 τετρ. χλμ. πλούσια σε πετρελαϊκά κοιτάσματα.

Το 1993 ο Μπεσχίρ ανακηρύχθηκε αυθαίρετα σε πρόεδρο της Δημοκρατίας και το 1996 προέβη σε προεδρικές εκλογές. Αν και επιδιώκει την ωραιοποίηση του δικτατορικού του καθεστώτος (διάλυση της στρατιωτικής χούντας, προώθηση μη πολιτικών σε υπουργικά αξιώματα), συνεχίζει τον εξοπλισμό του στρατού για τη θωράκιση του καθεστώτος και λαμβάνει μέτρα απάνθρωπα εναντίον των νότιων επαναστατών και ειδικότερα των νειλωτικών φυλών, που επιδιώκουν την απόσχιση. Συνέπεια του αιματηρού εμφύλιου πολέμου ήταν ο λιμός που έπληξε τη χώρα τον Αύγουστο του 1998, ενώ οι πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να σωθούν από τις επιδρομές των εξεγερμένων φυλών και των κυβερνητικών στρατευμάτων ανέρχονται σε εκατομμύρια. Υπολογίζεται ότι ο λιμός στοίχισε τη ζωή σε περισσότερα από 2,6 εκατομμύρια άτομα, κυρίως παιδιά, στο τελευταίο εξάμηνο του 1998.
Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2000 εκλέχτηκε ξανά πρόεδρος της χώρας ο Ομάρ Χασάν Αχμάντ Αλ Μπεσχίρ.

Το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας καλύπτεται από έρημο, ωστόσο υπάρχουν και γόνιμες πεδιάδες και τροπικά δάση. Η μορφολογία του σουδανικού εδάφους χωρίζεται σε τρεις περιοχές: τη βόρεια, την κεντρική και τη νότια (κατά το γεωγραφικό πλάτος). Η βόρεια ζώνη εκτείνεται από τα βόρεια σύνορα με την Αίγυπτο μέχρι το Χαρτούμ. Το έδαφος καλύπτεται από έρημο, που είναι τμήμα της μεγάλης Λιβυκής ερήμου. Το ανάγλυφο της περιοχής είναι χαμηλό ιδιαίτερα γύρω από το Νείλο, όπου σχηματίζονται μεγάλες και εύφορες οάσεις, όπως είναι η Σελίμα στα δυτικά του ποταμού. Ανάμεσα στο Νείλο και στη θάλασσα εκτείνεται η έρημος της Νουβίας.

Η κεντρική ζώνη καταλαμβάνει την περιοχή από το Χαρτούμ μέχρι το Μαλακάλ. Περιλαμβάνει ερημικά, ημιερημικά και γόνιμα εδάφη, τα οποία αποτελούν την πιο εύφορη και πυκνοκατοικημένη περιοχή της χώρας και είναι η μεγάλη κοιλάδα του Νείλου.

Η νότια ζώνη εκτείνεται από το Μαλακάλ μέχρι τα νότια σύνορα του Σουδάν (με το Ζαΐρ, την Ουγκάντα και την Κένυα). Θυμίζει τις τροπικές αφρικανικές χώρες και παρουσιάζει εναλλαγή σαβανών και δασών. Το ανάγλυφο της νότιας ζώνης περιλαμβάνει μια μεγάλη λεκάνη, που στα νότια οριοθετείται από τα όρη, που εκτείνονται ανάμεσα στις ερήμους Μπαϊούντα και Νουβίας.

Γενικά τα πεδινά υψίπεδα του Σουδάν αποτελούνται από ισχυρά στρώματα ψαμμιτικών κυρίως πετρωμάτων, που στηρίζονται σε υποστρώματα κρυσταλλοπαγών πετρωμάτων του αρχαιοζωικού και παλαιοζωικού αιώνα.

Τα σπουδαιότερα όρη του Σουδάν εντοπίζονται στην ανατολή, στη δύση και στο νότο. Από το βορρά μέχρι το νότο υψώνονται δύο σημαντικές οροσειρές. Η μια βρίσκεται στο εσωτερικό της χώρας και σε αυτήν περιλαμβάνονται τα όρη: Αντάρ (ύψος 1606 μ.), Ις (1851 μ.), Αμπαντάμπ (ύψος 1596 μ.) και το υψηλότερο Σαμπιντάνα (ύψος 1906 μ.). Η άλλη οροσειρά εκτείνεται κατά μήκος των ακτών και έχει μεγαλύτερο μέσο όρο υψόμετρο. Από βορρά προς νότο, εμφανίζονται τα βουνά Ασοτρίμπα (2216 μ.), Έρμπα (2217 μ.), Όντα (2259 μ.) και το υψηλότερο Χαμογιέτ με την κορυφή Φανγκάγκα (ύψος 2780 μ.).

Στα δυτικά του Σουδάν υψώνεται η Νταρφούρ, μια περιοχή οροπεδίων, που αποτελείται από μια σειρά βοουνών, που εκτείνεται σε μήκος 160 χλμ. από βορρά προς νότο και περιλαμβάνει τα βουνά: Μαρρά (ύψος 3088 μ.) και το Γκουργκέι (ύψος 2397 μ.). Ακολουθούν τα χαμηλότερα: Τέλγιο (1954 μ.), Κόλι (1276 μ.), Κόντο (1441 μ.) και Μουν (1309 μ.). Οι γειτονικοί προς τη Νταρφούρ ορεινοί όγκοι είναι αυτοί του Αχαγκάρ και του Ταμπεστί.

Στο εσωτερικό του Σουδάν τα όρη είναι λίγα και χαμηλά. Στο Καρντοφάν υπάρχουν τα όρη Γκουλούντ (ύψος 1104 μ.), Εντ Νταΐρ (ύψος 1412 μ.) και Νούμπα (1325 μ.). Το όρος Μπαρκάς στην καμπύλη του Νείλου έχει ιστορική αξία για το Σουδάν. Στο νότο της χώρας βρίσκεται η πιο ψηλή σουδανική οροσειρά Λολιμπάι της οποίας η κορυφή Κινουέτι φτάνει τα 3187 μέτρα ύψος.

Το κλίμα του Σουδάν είναι γενικά ξηρό και θερμό με ψυχρές νύχτες. Η μεγάλη έκταση της χώρας επιτρέπει τις έντονες τοπικές διαφοροποιήσεις κυρίως ως προς τις βροχές, που αυξάνονται από βορρά προς νότο. Οι θερμοκρασίες είναι σε όλη τη χώρα υψηλές. Οι θερμότεροι μήνες του χρόνου είναι ο Μάιος και ο Ιούνιος. Το καλοκαίρι έχει περισσότερες βροχοπτώσεις.
Το βόρειο τμήμα της χώρας ανήκει στην έρημο της Σαχάρας. Οι μεγάλες θερμοκρασίες που εμφανίζονται εκεί σε συνδυασμό με τις μηδαμινές βροχοπτώσεις δεν επιτρέπουν την εγκατάσταση των κατοίκων εκτός από την περιοχή των οάσεων. Ενδεικτικά η μέση θερμοκρασία μιας όασης του βορρά τον Ιανουάριο είναι 15 - 16°C και τον Ιούλιο 32,3°C. Οι βροχοπτώσεις φτάνουν τα 2-3 mm κάθε χρόνο. Αντίστοιχα στο νότο (λιμάνι Τζούμπα) οι θερμοκρασίες τον Ιανουάριο είναι 28,5°C και τον Ιούλιο 26,5°C και οι βροχοπτώσεις ανέρχονται στα 950 - 970 mm το χρόνο. Στο νότιο άκρο της χώρας, που βρέχει 8 με 9 μήνες το χρόνο (Απρίλιος - Νοέμβριος) οι βροχές φτάνουν τα 1650 χιλιοστόμετρα.
Σε αντίθεση προς το νότο, στα βόρεια και στα βορειοανατολικά κάνουν την εμφάνισή τους τα "χαμπούμπ", που είναι μεγάλοι ανεμοστρόβιλοι, που προκαλούν καταστροφικές αμμοθύελλες. Κατά μήκος της Ερυθράς θάλασσας, οι μεγάλες θερμοκρασίες μετριάζονται από τους θαλάσσιους ανέμους. Στην περιοχή αυτή οι περισσότερες βροχές πέφτουν κατά τους χειμερινούς μήνες.

Ο πληθυσμός της χώρας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2002, ανέρχεται στα 37.090.298 κατοίκους. Το 24,6% περίπου των Σουδανών διαμένουν σε αστικά κέντρα, ενώ η πλειονότητα 75,4% ζουν στην επαρχία. Κατά μήκος του Νείλου και των παραποτάμων του και στη διοικητική περιοχή του Χαρτούμ η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι πολύ υψηλή.
Ο μέσος όρος της αύξησης του σουδανικού πληθυσμού για το έτος 2002 είναι 2,73%. Σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου έτους η χώρα έχει μέσο ετήσιο ποσοστό γεννήσεων 3,72% (από τα υψηλότερα στον κόσμο) και θανάτων 0,98%. Επίσης, η βρεφική θνησιμότητα ανερχόταν στο 6,7%. Όσον αφορά την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού υπερτερούν απόλυτα σε ποσοστά οι νεαρές ηλικίες. Το 2002 το 44,2% του πληθυσμού δεν ξεπερνούσαν τα 14 χρόνια και το 53,6% ήταν από 15-64 ετών και μόνο το 2,2% ήταν άτομα πάνω από 65 χρόνων.
Το προσδοκώμενο όριο ζωής δεν ξεπερνά τα 57,33 χρόνια. Κατά μέσο όρο οι γυναίκες ζουν 58,5 χρόνια και οι άντρες 56,22 (στοιχεία 2002). Η παράθεση των δημογραφικών στοιχείων γίνεται με κάθε επιφύλαξη, επειδή η ανεξέλεγκτη μετακίνηση εσωτερικών και εξωτερικών προσφύγων, οι μεγάλοι αριθμοί θανάτων από λιμό και πολιτική βία, ιδιαίτερα στο νότιο Σουδάν αποτρέπουν τη συλλογή αξιόπιστων στοιχείων.

Το οδικό δίκτυο του Σουδάν βρίσκεται σε κακή ως μέτρια κατάσταση, το οποίο εκτείνεται κυρίως στο κεντρικοανατολικό τμήμα της χώρας και έχει συνολικό μήκος 73.600 χλμ. περίπου. Οι σιδηροδρομικές γραμμές της χώρας είναι ανεπαρκείς για το σύνολο της επικράτειας. Ανέρχονται στα 5.995 χλμ. και εξυπηρετεί κυρίως τις μεταφορές του εξωτερικού εμπορίου (2001).

Το Σουδάν έχει 13 μεγάλα αεροδρόμια με προγραμματισμένες πτήσεις από τα οποία το κυριότερο είναι το αεροδρόμιο του Χαρτούμ. Ο εθνικός αερομεταφορέας της χώρας είναι η Air Sudan. Η εμπορική ναυτιλία δεν είναι ικανοποιητικά ανεπτυγμένη. Ο Λευκός Νείλος και ο Μπαχρ αλ - Γκαζάλ είναι πλωτοί σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, ο Κυανός Νείλος δεν είναι πλωτός και ο ενιαίος Νείλος, ειδικότερα προς την κατεύθυνση του Χαρτούμ, είναι εν μέρει μόνο πλωτός. Οι υδάτινες οδοί με άξονα το Νείλο καλύπτουν σε 5.310 χλμ. περίπου και εξυπηρετούν ένα μεγάλο μέρος των συγκοινωνιών και των μεταφορών του εσωτερικού. Το Πορτ Σουδάν που βρίσκεται στην Ερυθρά θάλασσα, είναι το σημαντικότερο λιμάνι της χώρας.