Κούβα, Παναμάς & Κολομβία | 09.08.2025

Με ένα πάρτι στους ρυθμούς αυθεντικής κουβανέζικης μουσικής, το Versus Club, η πρώτη ταξιδιωτική λέσχη στην Ελλάδα, έριξε αυλαία για την καλοκαιρινή σεζόν, ανανεώνοντας το ταξιδιωτικό μας ραντεβού για το φθινόπωρο!

Κατά το 19ο αιώνα οι μετανάστες χαμηλών, ως επί το πλείστον, τάξεων που κατέφταναν από την Ευρώπη για να αναζητήσουν την τύχη τους στην Αργεντινή, είχαν τόπο συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής τα σαλόνια στα μπορντέλα του Μπουένος Άιρες. Εκεί η έντονη νοσταλγία για την πατρίδα εκφραζόταν μέσα από πονεμένα τραγούδια της κάθε χώρας, μαζί με συνοδεία οργάνων όπως φλάουτο, κιθάρα, βιολί και μπαντονεόν (ένα είδος μικρού ακορντεόν που έφεραν μαζί τους οι Γερμανοί μετανάστες). Έτσι διαμορφώθηκε σιγά σιγά ένα καινούργιο είδος μουσικής, το τάνγκο, που περιελάμβανε στοιχεία ευρωπαϊκής, νοτιοαμερικάνικης και αφρικανικής μουσικής.
Περιμένοντας τη σειρά τους, διασκέδαζαν παίζοντας μουσική και χορεύοντας μεταξύ τους έναν αυτοσχέδιο χορό, συνδυασμό επιθετικότητας και ερωτικής επιθυμίας, σαν ένας αγώνας επικράτησης ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα.
Η έλλειψη γυναικών ανάγκασε τους άνδρες να χορεύουν αρχικά μεταξύ τους και με τον καιρό η γυναικεία παρουσία προσέδωσε στο τάνγκο τη γνώριμη μορφή του.
Ωστόσο, τόσο η μουσική που αναπτύχθηκε όσο και ο γεμάτος ένταση χορός περιφρονήθηκαν αρχικά, ως συνδεδεμένα με τα πορνεία της πόλης.
Όταν, όμως, ο διάσημος Ροδόλφο Βαλεντίνο υιοθέτησε τη μουσική και τον αισθησιακό αυτό χορό στις ταινίες του, έγινε μόδα τόσο στα σαλόνια της Ευρώπης όσο και στην Αμερική.
Έτσι, αποκτώντας φήμη σε όλο τον κόσμο, άρχισε να βγαίνει από τις κακόφημες συνοικίες και να ακούγεται και στα σαλόνια του Μπουένος Άιρες.
Το 1916 ο περίφημος Κάρλος Γκαρντέλ αποφάσισε να τραγουδήσει τάνγκο για πρώτη φορά δημόσια. Ο πρόδρομος της χρυσής εποχής του μουσικού αυτού είδους ανέπτυξε το tango cancion, ανάγοντάς το σε υψηλή τέχνη, ενώ το τραγούδι του «Mi Noche Triste» έγινε η μεγαλύτερη επιτυχία σε όλη τη Λατινική Αμερική. Ο θάνατός του σε αεροπορικό δυστύχημα το 1935 στην Κολομβία προκάλεσε απέραντη θλίψη σε εκατομμύρια γυναίκες - έως και αυτοκτονίες. Κάθε χρόνο στις 11 Δεκεμβρίου (ημέρα των γενεθλίων του Γκαρντέλ) γιορτάζεται η «Ημέρα του Τάνγκο», με παραστάσεις, υπαίθριες εκδηλώσεις και χιλιάδες προσκυνητές στο μνήμα του, στο νεκροταφείο της Τσακαρίτα - το δεύτερο πιο αριστοκρατικό (!) της πόλης..

Δεν γνωρίζουμε πότε καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά ή πότε χρησιμοποιήθηκε για το κάπνισμα. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι η Ευρώπη γνώρισε τον καπνό μετά το ταξίδι του Κολόμβου, το 1492. Δύο από τους ναύτες του ανέφεραν ότι οι Ινδιάνοι της Κούβας κάπνιζαν μια μορφή πρωτόγονου πούρου, από στριμμένα, αποξηραμένα φύλλα καπνού τυλιγμένα σε άλλα φύλλα από φοίνικα ή μπανανιά. Πολύ γρήγορα οι Ισπανοί και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ναύτες απέκτησαν τη συνήθεια αυτή, όπως και οι κονκισταδόρες.
Τα πούρα, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά στην Ισπανία τον 18ο αιώνα, χρησιμοποιώντας καπνό από την Κούβα. Εκείνη την εποχή η Κούβα δεν έκανε εξαγωγή πούρων. Το 1790 η βιοτεχνία πούρων εξαπλώθηκε βόρεια των Πυρηναίων, με μικρά εργοστάσια να στήνονται στη Γαλλία και τη Γερμανία. Το κάπνισμα των πούρων, όμως, διαδόθηκε ως συνήθεια στη Γαλλία και τη Βρετανία μετά τον Πόλεμο της Χερσονήσου (1808-’14), όταν οι Γάλλοι και οι Άγγλοι βετεράνοι έκαναν γνωστή τη συνήθεια που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους στην Ισπανία.
Η παραγωγή των «segars» ξεκίνησε στη Βρετανία το 1820 και το 1821 ορίστηκε νομοθεσία που ήλεγχε την παραγωγή αυτή. Στις αρχές του 19ου αιώνα η ντόπια αμερικανική παραγωγή άρχισε να παρουσιάζει κάποια κάμψη και τα κουβανέζικα πούρα άρχισαν να εισάγονται σε μεγάλες ποσότητες. Από το 1860 τα πούρα έγιναν σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης και οικονομικής άνεσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Περίπου την ίδια περίοδο το κάπνισμα των πούρων είχε γίνει τόσο δημοφιλές μεταξύ των κυρίων στη Βρετανία και τη Γαλλία, όπου σε όλους τους δημόσιους χώρους, όπως ξενοδοχεία, clubs κ.λπ., δημιουργήθηκαν χώροι για καπνιστές.
Το μετά το γεύμα πούρο, συνοδευόμενο από κάποιο ποτό, όπως port ή brandy, άρχισε να γίνεται παράδοση. Αυτό έδωσε στα πούρα και στο κάπνισμά τους μια επιπλέον ώθηση, καθώς και το γεγονός ότι ο πρίγκιπας της Ουαλίας, ο Εδουάρδος ο 7ος, ήταν φανατικός καπνιστής, παρά τις αντιθέσεις της μητέρας του, της βασίλισσας Βικτωρίας. Τα πούρα καπνίζονται αργά για χαλάρωση και απόλαυση ή για τη γεύση και το άρωμά τους, σε στιγμές προσήλωσης και αφοσίωσης, ενώ τα χειροποίητα πούρα είναι από μόνα τους μικρά έργα τέχνης.

Στη δεκαετία του ’40, στην προεπαναστατική Κούβα, όλος ο καλός κόσμος και κυρίως οι Αμερικανοί κοσμοπολίτες σύχναζαν στη φημισμένη μουσική και χορευτική λέσχη Buena Vista Social Club. Mετά τον Φιντέλ, στα club αυτά μπορεί να μπήκε λουκέτο, στις καρδιές των μουσικών, ντόπιων και ξένων, που ήξεραν τι μουσική ακουγόταν εκεί μέσα, η φλόγα έμενε άσβεστη…Το 1997, πενήντα σχεδόν χρόνια αφότου η λέσχη είχε κλείσει, ο Αμερικανός κιθαρίστας Ράι Κούντερ μαζί με τον Κουβανό Χουάν ντε Μάρκος Γκονσάλες οργάνωσαν την παραγωγή ενός άλμπουμ με τον τίτλο Buena Vista Social Club. To άλμπουμ, που ηχογραφήθηκε στην Κούβα από τους ίδιους μουσικούς που έπαιζαν και τότε στο club και δεν ήταν και στα πρώτα νιάτα τους, κυκλοφόρησε και άμα τη εμφανίσει του στα τσαρτς και στα τότε δισκοπωλεία έγινε αμέσως παγκόσμια επιτυχία, κερδίζοντας βραβείο Grammy. Ο Ιμπραήμ Φερέρ, ο Κομπάι Σεγκούντο, η Ομάρα Πορτουόντο, ο Ρουμπέν Γκονζάλες και η παρέα τους ξεκίνησαν τις περιοδείες ανά τον κόσμο. Όπου εμφανιζόταν η μπάντα, γινόταν χαμός, λαϊκό προσκύνημα. Οι «παππούδες» από την Κούβα έσπαγαν ταμεία… όχι μόνο με τις φωνές και τις απογειωτικές μουσικές τους, αλλά και με τις κινήσεις, την αύρα και την απόλυτη γλύκα τους. Ήταν η χαρά της ζωής.

o Η Μαλεκόν είναι το meeting point της Αβάνας. Εδώ κάθονται με μπίρες και κασετόφωνα με μουσικές, ψαρεύουν, φλερτάρουν ή αράζουν με τις ώρες. Όταν παλιά συνεχώς κοβόταν το ρεύμα, η βόλτα στη Μαλεκόν ήταν ένας τρόπος για να δροσίζονται δίπλα στη θάλασσα. Και μπορεί ο μικρός τοίχος κατά μήκος της ακτής να λειτουργεί ως κυματοθραύστης, όταν όμως έχει καιρό, τα κύματα ανεβαίνουν μέχρι και δέκα μέτρα, πλένοντας με βία τον δρόμο και τα σπίτια. Η Μαλεκόν ενώνει την παλιά Αβάνα με την αριστοκρατική συνοικία Μαριμάρ.

o Στην Αβάνα υπάρχει σταυρόσχημος βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου. Ανεγέρθηκε το 2004 ύστερα από απόφαση του ίδιου του Φιντέλ, ο οποίος είχε αναλάβει προσωπικά την επίβλεψη της ανέγερσής του μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Η Λειτουργία γίνεται σε τρεις γλώσσες: ισπανικά, ελληνικά και σλαβονικά. Αν υπάρχουν επισκέπτες, τότε γίνεται και στα αγγλικά.

o Πάνω από το 50% του λαού της Κούβας είναι νέοι και παιδιά.
o Η Κούβα διαθέτει από τα υψηλότερα ποσοστά αλφαβητισμού στο κόσμο. Σύμφωνα με έκθεση της UNESCO, το 2011 το ποσοστό ήταν 99%. Διαθέτει το πιο υψηλό μορφωτικό επίπεδο στις χώρες της Καραϊβικής και κατέχει τη 14η θέση στον κόσμο.

o Η μουσική των Beatles ήταν αυστηρά απαγορευμένη από τον Φιντέλ. Το 2000 ο leader maximo αναθεώρησε, δήλωσε ότι ο Τζον Λένον αποτελεί τον απόλυτο εκφραστή των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης και του έστησε ένα άγαλμα σε ένα πάρκο στο Vedado. Μαζί με τα αποκαλυπτήρια οργανώθηκε grande συναυλία με μουσική των Beatles...

o Οι ιστορίες των ανθρώπων που επί Φιντέλ προσπαθούσαν να περάσουν απέναντι στο Μαϊάμι είναι πολλές και όχι πάντα με happy end. Στις διάφορες απόπειρες έχουν χρησιμοποιηθεί από windserf μέχρι μπανιέρες...

o Όλοι οι Κουβανοί έχουν ελεύθερη και καθολική πρόσβαση στη δημόσια υγεία. Είναι γνωστό ότι η Κούβα εξάγει γιατρούς, εκπαιδευτικούς και άλλους επιστήμονες στις χώρες της Λατινικής Αμερικής -ειδικά στη Βενεζουέλα από την οποία προμηθεύεται πετρέλαιο-, προκειμένου να αποκτήσει τους πόρους που χρειάζεται.

o «Moros y Cristianos» -δηλαδή Μαυριτανοί και Χριστιανοί- είναι ένα από τα πιο γνωστά πιάτα της κουβανέζικης κουζίνας, με μαύρα φασόλια, ρύζι και χοιρινό.

o Αστικοί κουβανέζικοι μύθοι λένε ότι τα πούρα Αβάνας είχαν αυτή την ιδιαίτερη γεύση και το άρωμα διότι οι κοπέλες που δούλευαν στα εργοστάσια τύλιγαν τα φύλλα καπνού ρολάροντάς τα επάνω στους ιδρωμένους μηρούς τους. Η αλήθεια είναι ότι τα Habanos είναι όντως τα καλύτερα στον κόσμο, καθώς οι συνθήκες καλλιέργειας και το κλίμα είναι ιδανικά.

o Στην Κούβα υπάρχουν και McDonald’s και Starbucks.

o Πιο διαλλακτικός από τον αδελφό του, ο Ραούλ Κάστρο φαίνεται πρόθυμος να κάνει υποχωρήσεις από τις αρχές της επανάστασης όπου χρειάζεται. Άγνωστο όμως μέχρι ποιου σημείου…

o Όλοι οι τουριστικοί οδηγοί του πλανήτη όταν μιλούν για τη νυχτερινή ζωή της Αβάνας αναφέρουν τα αγαπημένα μπαρ του Έρνεστ Χέμινγουεϊ: το «Floridita» όπου έπινε ντάκιρι ο μεγάλος συγγραφέας και το «Bodeguita del Medio», όπου έπινε το μοχίτο του.

Ισπανοί εξερευνητές που συμμετείχαν στην πολιτική και στρατιωτική επιχείρηση (conquista) του 16oυ αιώνα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κυριαρχία της χώρας τους στην Κεντρική και Νότια Αμερική, εκτός από τη Βραζιλία, η οποία κατελήφθη από την Πορτογαλία.
"Κονκισταδόρες" στα Ισπανικά σημαίνει κατακτητές. Ακόμα και σήμερα οι κρίσεις των ιστορικών σχετικά με τη δράση των κονκισταδόρ είναι αντικρουόμενες. Ορισμένοι εστιάζουν κυρίως στο θάρρος και στη γενναιότητά τους, ενώ άλλοι υπογραμμίζουν την ωμότητά τους απέναντι στους ιθαγενείς και το θρησκευτικό τους φανατισμό. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που τονίζουν ιδιαίτερα τη δίψα του πλούτου που τους εμψύχωνε. Ωστόσο, είναι εκείνοι που προσέφεραν στην Ισπανία την πιο εκτεταμένη αποικιακή αυτοκρατορία. Ήταν πράγματι τολμηροί και γενναίοι, σκληροί προς τους εχθρούς, διψασμένοι για περιπέτειες, αλλά και βαθιά θρησκευόμενοι. Στην πλειονότητά τους ήταν άνθρωποι σκληροί και αμόρφωτοι, αλλά ικανοί πολεμιστές. Οι ηγέτες τους ήταν συχνά γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών, ωστόσο ανάμεσά τους υπήρχαν και άνθρωποι ταπεινής καταγωγής, στους οποίους η ανακάλυψη του Χριστόφορου Κολόμβου αποτελούσε ισχυρό πόλο έλξης. Αυτοί ήταν και οι σπουδαιότεροι αρχηγοί της κατάκτησης. Πράγματι, μεταξύ των πρώτων που ανακάλυψαν και κατέκτησαν το Νέο Κόσμο υπάρχουν λίγα ονόματα μελών επιφανών οικογενειών, ενώ οι περισσότεροι ήταν λαϊκής καταγωγής: ο Φρανσίσκο Πισάρο (ο κατακτητής του Περού), ο Φερνάντο Κορτές (ο στρατιωτικός ηγέτης που υπέταξε το Μεξικό), ο Βάσκο Νουνιέθ ντε Μπαλμπόα (με το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο το άνοιγμα του δρόμου προς τον Ειρηνικό), ο Ντιέγκο ντε Αλμάγκρο (ο οποίος συνέβαλε στην κατάκτηση του Περού), ο Πέντρο ντε Βαλντίβια (ο ιδρυτής της Χιλιανής πόλης Σαντιάγο και της Κονσεψιόν), ο Γκαρθία ντε Παρέδες (που κατέλαβε τη Βενεζουέλα), ο Μπελαλκάσαρ (κατακτητής του Ισημερινού και της Κολομβίας), οι Πέντρο ντε Αλβαράδο, Αλόνσο ντε Οχέδα, Σεμπαστιάν ντε, Φερνάντο ντε Σότο, Νικολάς ντε Eρέντια.
Οι κονκισταδόρες – οι οποίοι κατάγονταν κυρίως από την Παλαιά και Νέα Καστίλη, την Εστρεμαδούρα και την Ανδαλουσία – έδρασαν μεταξύ των ετών 1500 και 1580, περίοδος η οποία οροθετεί την Ισπανική κατάκτηση. Η τελευταία, αρχικά είχε τη μορφή μιας μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης, η οποία όμως διεξήχθη με τόσο σκληρές μεθόδους, που προκάλεσε την κατακραυγή ακόμα και των συγχρόνων τους, οι καταδικαστικές εκφράσεις των οποίων είχαν ιδιαίτερη ηθική αξία.
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο είχε και ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων, οι οποίες είχαν σκοπό τον εύκολο πλουτισμό, όχι μόνο των πρωταγωνιστών της κατάκτησης, αλλά και των χρηματοδοτών τους, κράτους και ιδιωτών (ανάμεσα στους οποίους ήταν συχνά η βασιλική οικογένεια και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του παλατιού). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συστηματική λεηλασία όλου του πλούτου των αμερικανικών πληθυσμών, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να εργάζονται σκληρά και υπό συνθήκες δουλείας, στην υπηρεσία των κατακτητών.

Μία από τις πιο γοητευτικές χώρες της Νότιας Αμερικής, το Περού, φέρει μέχρι σήμερα τη σφραγίδα των αρχαίων Ινδιάνικων πολιτισμών και των Ισπανών κατακτητών του. Οι αρχαίες πόλεις και τα μουσεία τους με εκθέματα από όλους τους προκολομβιανούς πολιτισμούς (Τσαβίν, Μοτσίκα, Τσιμού, Ίνκας κλπ.), τα επιβλητικά βουνά, τα κατάλευκα λάμα, οι παραδοσιακές μουσικές, τα χειροτεχνήματα της περουβιάνικης λαϊκής παράδοσης, τα περίφημα υφαντά με τα γεωμετρικά σχέδια, τα πολυποίκιλτα υφάσματα, τα έντονα χρώματα και κυρίως οι γελαστοί άνθρωποι που κρατούν παραδόσεις απαράλλακτες για αιώνες, μας φέρνουν σε επαφή με τον υπέροχο, μυστηριώδη κόσμο του Περού.

Ο Αμαζόνιος υδροδοτεί το απέραντο τροπικό δάσος της Νοτιοαμερικανικής ηπείρου, μεταφέροντας συνολικά το ένα πέμπτο (1/5) του γλυκού νερού που κυκλοφορεί πάνω στη γη. Από τις εκβολές του στον Ατλαντικό μέχρι τις πηγές του στις Περουβιανές Άνδεις κοντά στον Ειρηνικό, ενώνει φυλές και πολιτισμούς, αλλάζει ταυτότητα και κατεύθυνση, μαγεύει και συναρπάζει. Ζωτική αρτηρία μιας ολόκληρης ηπείρου, ο Αμαζόνιος χαρίζει τα αγαθά του στους Ινδιάνους του Περού, στους υλοτόμους της Κολομβίας και στους αγρότες της Βραζιλίας.
Είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή ζωής στον πλανήτη, ένας ποταμός – γίγαντας με περισσότερους από 1000 παραπόταμους.  Έχει μήκος 6.570 km (δεύτερος μετά το Νείλο) και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου από άποψη υδάτινου όγκου. Τα αμέτρητα ποτάμια που κυλούν σαν φίδια μέσα στη λεκάνη του Αμαζονίου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα μαύρα, τα λευκά και τα καθαρά. Και οι τρεις αυτοί όροι είναι στην ουσία ευφημισμοί, αφού τα νερό έχουν απλώς διαφορετικές αποχρώσεις του καφέ.  Παρ΄ όλα αυτά είναι ενδεικτικοί των διαφορών και κυρίως της προέλευσης των ποταμών.
Τα ποτάμια με "λευκό" νερό, όπως ο Rio Solimoes και ο Rio Madeira είναι γεμάτα από ιζήματα που προέρχονται από τη γεωλογικά νεαρή οροσειρά των Άνδεων.  Το "μαύρο νερό" του Rio Negro και άλλων ποταμών που ρέουν από το Βορρά προέρχονται από τα δάση των πεδιάδων της βορείου Αμαζονίας, τα οποία έχουν αμμώδες έδαφος. Ρέουν πιο αργά και είναι πιο ζεστά από τον Rio Solimoes.
Τα φυτά που σαπίζουν μέσα στο νερό, τους δίνουν αυτό το σκούρο χρώμα και τα κάνουν πιο όξινα, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν λιγότερα έντομα και επομένως από αυτά μεταδίδονται λιγότερες ασθένειες (ελονοσία). Οι παραλίες κατά μήκος του Rio Negro είναι αμμώδεις ενώ αυτές του Solimoes λασπώδεις. Από την άλλη πλευρά οι παραπόταμοι του Solimoes προσελκύουν περισσότερα άγρια ζώα απ΄ ότι αυτοί του Negro.
Τέλος τα ποτάμια με καθαρό νερό όπως ο Rio Taρajόs που πηγάζει από τη κεντρική Βραζιλία περνούν μέσα από παλιότερους γεωλογικούς σχηματισμούς και επομένως δεν περιέχουν ούτε ιζήματα ούτε οργανικές ύλες.
Η Λεκάνη του Αμαζονίου απλώνεται σε εννέα χώρες της Νότιας Αμερικής και καλύπτει μια έκταση μεγαλύτερη των 3.000 χιλιόμετρα από δύση προς ανατολή και 2.000 χιλιόμετρα από βορρά προς νότο. Το μεγαλύτερο τμήμα της είναι καλυμμένο από πυκνά τροπικά δάση. Σ΄ ολόκληρη την περιοχή του Αμαζονίου βρίσκουν καταφύγιο δεκάδες χιλιάδες είδη του ζωικού  βασιλείου. Η άγρια φύση κάνει αισθητή την παρουσία της κάθε στιγμή. Εδώ η ανθρώπινη παρουσία είναι σπάνια, αλλά η ανάμνησή της πολύ δυνατή.
Σ΄ αυτό το μοναδικό ναό της φύσης, ένα άλλο είδος του ζωικού βασιλείου έκανε την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια. Ο λευκός Homo Sapiens, το πιο καταστροφικό είδος στον πλανήτη, αφού μέσα σε μερικές δεκαετίες κατέστρεψε όλα όσα τα άλλα είδη του δάσους κατόρθωσαν να διατηρήσουν για εκατομμύρια χρόνια.
Η συνεχιζόμενη καταστροφή του τεράστιου αυτού πνεύμονα οξυγόνου από την εκτεταμένη εκμετάλλευση της ξυλείας και τη μετατροπή περιοχών σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, θέτει σε κίνδυνο την οικολογική ισορροπία του πλανήτη.

ΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑ ΤΑ 25 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ VERSUS
Το γραφείο που έχει ταυτίσει το όνομά του με την Κούβα διαμορφώνει και σας προτείνει ένα επαναστατικό ταξίδι με ειδικές επισκέψεις μόνο για εμάς

Το ταξίδι μας θα ξεκινήσει από την πρωτεύουσα της Κούβας, όπου πέραν της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας της πόλης, θα εστιάσουμε στην Επανάσταση, επισκεπτόμενοι από το σπίτι του Τσε μέχρι το Μουσείο της Επανάστασης. Από το οδοιπορικό μας δε θα λείψει η επαρχία του Πινάρ ντελ Ρίο, όπου θα αναλύσουμε την ιδιαίτερη σχέση του Τσε με τη συγκεκριμένη επαρχία, θα επισκεφθούμε τη σπηλιά του, θα μιλήσουμε για τα στρατόπεδα προετοιμασίας του, αλλά δε θα παραλείψουμε να περιηγηθούμε στη μοναδική φύση της Κοιλάδας του 
Βινιάλες και να θαυμάσουμε τον επίμονα παραδοσιακό τρόπο ζωής της δυτικής Κούβας.
Ξεκινώντας την περιοδεία μας προς τη σπάνια επισκέψιμη ανατολική Κόυβα, θα διανυκτερεύσουμε στην ιστορική Σάντα Κλάρα, κι αφού επισκεφθούμε το Μαυσωλείο του Τσε και των συντρόφων του, θα γνωρίσουμε από κοντά και το ιστορικό τραίνο η ανατροπή του οποίου οδήγησε στην τελική νίκη και τη φυγή του Μπατίστα. Σειρά έχει το άγνωστο διαμάντι του Καμαγουέι, μια εκπληκτική αποικιακή πόλη με ελάχιστο τουρισμό που θα μας φιλοξενήσει για ένα βράδυ, πριν καταλήξουμε στην πρώτη πρωτεύουσα της Κούβας, το ιστορικό Σαντιάγο. Εκεί θα γνωρίσουμε το χώρο όπου ξεκίνησε η Επανάσταση στο στρατόπεδο Μονκάδα, ενώ για τους πιο περιπετειώδεις η επόμενη ημέρα θα είναι αφιερωμένη στη Σιέρα Μαέστρα και το μυθικό αρχηγείο των ανταρτών στην ανατολική οροσειρά.

Ο δρόμος της επιστροφής προς την Αβάνα θα έχει αρκετές εκπλήξεις: τη γενέτειρα του ηγέτη της κουβανικής Επανάστασης στο Μπιράν, δυο σπάνια αποικιακά διαμάντια όπως η Χιμπάρα και το Σάνκτι Σπίριτους, ενώ δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον Κόλπο των Χοίρων, εκεί όπου ταπεινώθηκε η CIA και συνετελέσθη η μοναδική ήττα των Αμερικανών στην αμερικάνικη ήπειρο.

Μετά από μια ελεύθερη ημέρα στην Αβάνα, έχει φθάσει η ώρα να μεταβούμε στη Βολιβία, εκεί όπου μας περιμένει η μυστηριώδης και άκρως ινδιάνικη Λα Πας, απ' όπου θα πετάξουμε για την κοσμοπολίτικη Σάντα Κρους. Από εκεί, θα ξεκινήσει το οδοιπορικό μας στις δύσβατες περιοχές που σφράγισαν δυο  διαφορετικές φάσεις της ζωής του Τσε: τη Σαμαϊπάτα με το μυστηριώδη αρχαιολογικό χώρο που εντυπωσίασε τον Τσε στα νιάτα του κατά το ταξίδι με τη μοτοσικλέτα και τη Vallegrande, εκεί όπου ετάφη με πλήρη μυστικότητα ο Τσε. Το ταξίδι μας δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη: μετά από μια μικρή Οδύσσεια στα απόκρυφα βουνά όπου ο Τσε πολέμησε με τους συντρόφους του, θα φτάσουμε στην Higuera, το χώρο σύλληψης, κράτησης κι εκτέλεσης του Τσε, σε ένα στοιχειωμένο μικροσκοπικό χωριό που έμελλε να γράψει το τέλος της ιστορίας του διασημότερου επαναστάτη της σύγχρονης ιστορίας.

Ένα ταξίδι στη Βολιβία βέβαια θα ήταν κρίμα να τελειώσει χωρίς την επίσκεψη σε ένα από τα μαγικότερα σημεία του πλανήτη: την έρημο του αλατιού στο Ουγιούνι, με τα απόκοσμα, μαγικά, σουρεαλιστικά της τοπία, ένα πραγματικό τοτέμ για κάθε ταξιδιώτη.

Γεμάτοι από εικόνες και συναισθήματα επιστρέφουμε στη Λα Πας για να ξεκινήσουμε το δρόμο της επιστροφής για την Ελλάδα, έχοντας ολοκληρώσει ένα μοναδικό οδοιπορικό που δεν έχει επαναληφθεί από ελληνικό ταξιδιωτικό γραφείο.

Σε απόσταση αναπνοής από το Ντακάρ, το λιλιπούτειο Νησί Γκορέ μοιάζει να πλέει μοναχικά στη θάλασσα. Ένα γραφικό, καθαρό χωριουδάκι πνιγμένο στις μπουκαμβίλιες και στα γιασεμιά, με αποικιακού στιλ διώροφα σπίτια βαμμένα με απαλά χρώματα, ένα στρατιωτικό φρούριο ψηλά σε ένα λόφο, ένας μικρός αμμώδης όρμος, μια παραλία με ψαρόβαρκες και εκατοντάδες λεπτόκορμοι φοίνικες: μια εικόνα που θυμίζει περισσότερο σκηνικό ταινίας παρά κατοικημένη περιοχή. Και, όμως, αυτό το κουκλίστικο τοπίο κρύβει ένα θλιβερό παρελθόν: το νησί ήταν επί αιώνες κέντρο δουλεμπορίου. Από το 15ο έως το 19ο αι. το Γκορέ πέρασε διαδοχικά στην Πορτογαλία, την Ολλανδία, την Αγγλία και τη Γαλλία. Οι εμπορικές εταιρίες των χωρών αυτών έστελναν από εδώ κατά χιλιάδες τους Αφρικανούς σκλάβους στην Αϊτή, την Κούβα, τη Λουιζιάνα και τη Βραζιλία. Στα υπόγεια των σπιτιών του στοιβάζονταν εκατοντάδες μαύροι και περίμεναν επί μήνες τα πλοία που θα τους μετέφεραν στο Νέο Κόσμο της φρίκης και της σκλαβιάς. Έναν όροφο πιο πάνω, οι πλούσιοι δουλέμποροι διοργάνωναν χορούς και δείπνα.

Οι Άγγλοι ανέπτυξαν το δουλεμπόριο υιοθετώντας μεθόδους εξαιρετικά αποτελεσματικές. Επινόησαν μια τριγωνική διακίνηση, με κορυφές του τριγώνου την Αγγλία, την Αφρική και την Αμερική.
Τα πλοία γέμιζαν τα αμπάρια τους από τα λιμάνια της Αγγλίας (κυρίως το Λίβερπουλ) με όπλα, υφάσματα, χάντρες και ψεύτικα κοσμήματα, με τα οποία πλήρωναν το ανθρώπινο εμπόρευμα της Αφρικής.  Οι κάσικοι της Αφρικής δέχονταν τα εμπορεύματα της βρετανικής βιομηχανίας και παραχωρούσαν τα φορτία των σκλάβων στους δουλεμπόρους, εξασφαλίζοντας τα όπλα για να οργανώνουν νέα ανθρωποκυνηγητά μέσα στα χωριά.
Όσοι επιζούσαν από την πείνα, τις αρρώστιες και το τσουβάλιασμα της μεταφοράς, εκθέτονταν στην κεντρική πλατεία των αποικιών για να πωληθούν.
Τα πλοία ξαναγύριζαν στην Αγγλία φορτωμένα με τροπικά προϊόντα των φυτειών της Αμερικής: ζάχαρη, βαμβάκι, καφέ και κακάο.
Ο απολογισμός του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων υπήρξε τραγικός. Υπολογίζεται ότι από το 1520 έως το 1860 μεταφέρθηκαν ως σκλάβοι 11 με 12 εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά από την Αφρική. Αναρίθμητοι Αφρικανοί πέθαναν στη μεταφορά, θύματα επιδημιών ή υποσιτισμού, και αρκετοί αυτοκτονούσαν. Οι σκλάβοι στοιβάζονταν σαν δέματα. Τα πλοία που μετέφεραν σκλάβους ξεχώριζαν από τη μυρωδιά τους. Οι μεταδοτικές ασθένειες και οι ξαφνικοί θάνατοι μπορούσαν να ανατρέψουν τις οικονομικές προσδοκίες του επιχειρηματία - εμπόρου, που πολλές φορές ήταν ο ίδιος ο πλοίαρχος. Για το λόγο αυτό πολλοί πλοίαρχοι φόρτωναν επιπλέον αριθμό σκλάβων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις πιθανές αβαρίες του ταξιδιού.
Το βουντού στην Αϊτή, το καντομπλέ στη Βραζιλία, η σαντερία στην Κούβα και το σάνγκο στο Τρινιδάδ δεν είναι παρά όψεις της παλιάς θρησκείας της Φυλής των Γιορούμπα που μεταφέρθηκαν από τους δουλεμπόρους ως σκλάβοι στις ακτές της Καραϊβικής.

Είναι το πιο θερμό μέρος στον πλανήτη, μία καυτή έρημος από θείο, ψαμμίτη και ασβεστόλιθο, που η ζωή δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτη. Το Βύθισμα του Ντανακίλ θεωρείται από τις πιο αφιλόξενες εκτάσεις στον κόσμο: εδώ μετρώνται οι υψηλότερες θερμοκρασίες στον πλανήτη με τον υδράργυρο να ξεπερνά τους 50ο C την ημέρα, κι αυτό σε μία έκταση που φτάνει περίπου τα 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου στο μέγεθος της Κούβας ή της Ισλανδίας. Η ζέστη είναι τέτοια που ο μοναδικός ποταμός της περιοχής, ο Αβάς, δεν καταφέρνει ποτέ να εκβάλλει στη θάλασσα, καθώς στεγνώνει σταδιακά περνώντας μέσα από μια σειρά από αλμυρές λίμνες, χωρίς ποτέ να φτάσει στον ωκεανό.
Είναι παράλληλα και από τις περιοχές με το χαμηλότερο υψόμετρο, καθώς κατά τόπους το έδαφος φτάνει και τα 116 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Αυτός ο τόσο ιδιαίτερος κόσμος είναι δημιούργημα διαρκούς ηφαιστειακής και τεκτονικής δραστηριότητας. Εδώ στη βορειοανατολική Αφρική συναντώνται τρεις τεκτονικές πλάκες, η αφρικανική και η αραβική κατά κύριο λόγο, που αμφότερες δέχονται την πίεση της ευρασιατικής από τον βορρά. Σ’ αυτή τη δραστηριότητα οφείλεται η ασυνεχής διάβρωση των εδαφών που καθιστά τόσο δύσκολη, έως αδύνατη, τη διαβίωση σ’ αυτή τη γωνιά του πλανήτη. Η ηφαιστειακή δράση είναι αδιάκοπη, σχηματίζοντας στο πέρασμα του χρόνου και μία σειρά από λίμνες από ροές λάβας. Κάποιες από αυτές, όπως η λίμνη Αφρέρα, έχουν αποθέσεις αλατιού στις όχθες τους, στοιχείο που αποτελεί τη μοναδική επαγγελματική δραστηριότητα για τους μόνους (και εξαιρετικά τολμηρούς) κατοίκους της περιοχής, τη φυλή Αφάρ. Αυτό το αλάτι συλλέγεται προσεκτικά, και με καραβάνια μεταφέρεται σε κοντινές αγορές προς πώληση.

Στο Ντανακίλ εντοπίζεται και η μοναδική πραγματική λίμνη λάβας στον κόσμο, στο ενεργό ηφαίστειο Έρτα Άλε, ένα εντυπωσιακό υπερθέαμα που όσο συγκλονιστικό ακούγεται, άλλο τόσο είναι και στην πραγματικότητα.

Σε ένα τόσο αφιλόξενο τόπο η ζωή δεν είναι καθόλου μα καθόλου εύκολη. Κι όμως, εκεί που για εμάς μπορεί να φαίνεται μία κόλαση, για τους επιστήμονες είναι ένας σωστός παράδεισος: έρχονται εδώ για προσομοιώσεις της ζωής στον πλανήτη Άρη, για να κατανοήσουν πώς ζουν και αντιδρούν μικροοργανισμοί αστροβιολογικού ενδιαφέροντος και να βρουν απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν μπορεί κανένα εργαστήριο να δώσει.

Για το τέλος, κρατήστε κάτι ακόμα: καθώς τίποτα σ’ αυτόν τον κόσμο δεν είναι παντοτινό, η τεκτονική δραστηριότητα στην Αφρική συνεχίζεται αδιάκοπη, και επιστήμονες σημειώνουν πως η αφρικανική ήπειρος σιγά-σιγά σπάει στα δύο, με ένα ρυθμό εξαιρετικά αργό για τα ανθρώπινα δεδομένα, αλλά μάλλον ασυνήθιστα γρήγορο για τα δεδομένα του πλανήτη μας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, κάποια στιγμή στο (όχι ανθρώπινα άμεσο) μέλλον, η Ερυθρά Θάλασσα θα πλημμυρίσει το Ντανακίλ που από άγονη έρημος, θα μετατραπεί σε τεράστια λίμνη, αλλάζοντας για πάντα την όψη της βορειοανατολικής Αφρικής…

Η εξερεύνηση των ακτών της Αφρικής και του εσωτερικού της βορείου και της νοτίου Αφρικής το 15ο αιώνα, καθώς και η ανακάλυψη της Αμερικανικής ηπείρου από τους Ευρωπαίους, έδωσαν νέα ώθηση στο πλέον ζοφερό κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας: στη σκλαβιά, που ναι μεν μέχρι τότε υπήρχε, έκτοτε όμως… άνθισε.

Από τις αρχές του 16ου ως το τέλος του 19ου αιώνα πολλά εκατομμύρια Αφρικανών πέρασαν τον ωκεανό.

Οι ιθαγενείς και οι μαύροι σκλάβοι, που άρπαζαν οι έμποροι από την Αφρική και τους μετέφεραν κάτω από άθλιες συνθήκες στην Αμερική όπου τους πουλούσαν σε μεγαλοϊδιοκτήτες για να τους εκμεταλλευτούν στην καλλιέργεια του βαμβακιού, ήταν το καύσιμο που έδινε κίνηση στο παραγωγικό σύστημα. Η φυσική δύναμη των Αφρικανών και η ευάλωτη στους επιθετικούς ξένους δομή των κοινωνιών τους, καθιστούσαν τους κατοίκους της Μαύρης ηπείρου ελκυστική λεία για τους γειτονικούς λαούς.

Μέσα στο 16ο αιώνα τα πορτογαλικά καράβια μετέφεραν στο Νέο Κόσμο πάνω από 125.000 Αφρικανούς (Γιορούμπα από τη Νιγηρία, Μπαντού ή Κόνγκος από το σημερινό Κονγκό, τη Μοζαμβίκη και την Αγκόλα, Αμπακουά από τη Νιγηρία, Αραρά από το Μπενίν - τέως βασίλειο της Δαχομέης κλπ.). Οι Βραζιλιάνικες φυτείες καφέ, οι φυτείες ζάχαρης στην Καραϊβική και τα ορυχεία της Αργεντινής δέχθηκαν χιλιάδες σκλάβους.

Στις αρχές του 17ου αιώνα οι Ισπανικές αρμάδες μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες Μαύρους στην Αμερική, αλλά ήρθε n σειρά των Ολλανδών να κυριαρχήσουν στο δουλεμπόριο.

Η οικονομική αποδοτικότητα του δουλεμπορίου στους Πορτογάλους και Ισπανούς γρήγορα υποκίνησε τη διάθεση για ανταγωνισμό και από άλλα Ευρωπαϊκά κράτη (Ολλανδία, Γαλλία, Αγγλία). Με την επικράτηση των Άγγλων αποικιοκρατών στα τέλη του 17ου αιώνα, το Αγγλικό θαλάσσιο εμπόριο σχεδόν μονοπώλησε τη διακίνηση των Μαύρων στην Αμερικανική ήπειρο.

Οι Άγγλοι ανέπτυξαν το δουλεμπόριο, υιοθετώντας μεθόδους εξαιρετικά αποτελεσματικές. Επινόησαν μια τριγωνική διακίνηση με κορυφές του τριγώνου την Αγγλία, την Αφρική και την Αμερική. Τα πλοία γέμιζαν τα αμπάρια τους από τα λιμάνια της Αγγλίας (κυρίως το Λίβερπουλ) με όπλα, υφάσματα, χάντρες και ψεύτικα κοσμήματα με τα οποία πλήρωναν το ανθρώπινο εμπόρευμα της Αφρικής. Οι κάσικοι της Αφρικής δέχονταν τα εμπορεύματα της Βρετανικής βιομηχανίας και παραχωρούσαν τα φορτία των σκλάβων στους δουλεμπόρους, εξασφαλίζοντας τα όπλα για να οργανώνουν νέα ανθρωποκυνηγητά μέσα στα χωριά.  Όσοι επιζούσαν από την πείνα, τις αρρώστιες και το τσουβάλιασμα της μεταφοράς, εκθέτονταν στην κεντρική πλατεία των αποικιών για να πουληθούν. Τα πλοία ξαναγύριζαν στην Αγγλία φορτωμένα με τροπικά προϊόντα των φυτειών της Αμερικής: ζάχαρη, βαμβάκι, καφέ και κακάο.

Ο απολογισμός του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων, υπήρξε τραγικός. Υπολογίζεται ότι από το 1520 ως το 1860, μεταφέρθηκαν ως σκλάβοι 11 με 12 εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά από την Αφρική.

Αναρίθμητοι Αφρικανοί πέθαναν στη μεταφορά, θύματα επιδημιών ή υποσιτισμού και αρκετοί αυτοκτονούσαν. Οι σκλάβοι στοιβάζονταν σαν δέματα. Τα πλοία που μετέφεραν σκλάβους ξεχώριζαν από τη μυρωδιά τους. Οι μεταδοτικές ασθένειες και οι ξαφνικοί θάνατοι μπορούσαν να ανατρέψουν τις οικονομικές προσδοκίες του επιχειρηματία-εμπόρου, που πολλές φορές ήταν ο ίδιος ο πλοίαρχος. Για το λόγο αυτό πολλοί πλοίαρχοι φόρτωναν επιπλέον αριθμό σκλάβων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις πιθανές αβαρίες του ταξιδιού.

Το βουντού στην Αϊτή, το καντομπλέ στη Βραζιλία, η σαντερία στην Κούβα και το σάνγκο στο Τρινιδάδ δεν είναι παρά όψεις της παλιάς θρησκείας της φυλής των Γιορούμπα που μεταφέρθηκαν από τους δουλέμπορους ως σκλάβοι στις ακτές της Καραϊβικής.

Σε αυτή τη χώρα η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Το τραγούδι και ο χορός είναι ο τρόπος έκφρασης των Κουβανών και το μοναδικό μέσο αντιμετώπισης των δυσκολιών. Άλλωστε στο μυαλό όλων η Κούβα είναι συνυφασμένη με μία μελωδία... Την πιο ρυθμική....
Η Αβάνα είναι ένα μικρό βασίλειο φτιαγμένο από λαβύρινθους μικρών δρόμων, με ανοίγματα σε σκιερές πλατείες, γεμάτο μεγαλόπρεπα κτίρια και ταπεινά σπιτάκια.
Ένα ανακάτεμα του ένδοξου και ηρωικού παρελθόντος με το χρωματιστό και φασαριόζικο παρόν.
Κτισμένη από Ισπανούς Κοκινσταδόρες που προσάραξαν στο λιμάνι της πόλης αιώνες πριν, διατηρεί μέχρι και σήμερα έντονα τα σημάδια της εποχής εκείνης.
Οι δρόμοι της παλιάς Αβάνας θα σας εντυπωσιάσουν με τα παλιά αρχοντικά να στέκονται σχεδόν ετοιμόρροπα, διατηρώντας την αίγλη της παλαιάς αριστοκρατίας. Το 1982 το παλαιό κομμάτι της πόλης ανακηρύχθηκε από την UNESCO ως τόπος παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Παρά την κίνηση των παντός είδους τροχοφόρων – από ποδήλατα μέχρι και αμερικανικές κούρσες προηγούμενων δεκαετιών - οι ντόπιοι ξεχύνονται στους δρόμους και περπατούν. Η βόλτα στην πόλη γίνεται μία αξέχαστη εμπειρία.
Οι Κουβανοί είναι ένας ιδιαίτερος λαός. Μπορεί να μην γνωρίζουν να επικοινωνήσουν στη γλώσσα σου, αλλά σίγουρα θα τους καταλάβεις, από το λαμπερό χαμόγελο και από τη "γλώσσα του σώματος". Όλες τους οι κινήσεις είναι ρυθμικές και χορευτικές, κάνοντας την όποια χειρονομία να φάνει σαν τμήμα ενός λάτιν χορού.
Κοριτσάκια με πολύχρωμα φουστάνια και κοκαλάκια στα μαλλιά χορεύουν παντού, ενώ μαμάδες και γιαγιάδες απλώνουν τις καρέκλες τους στη μέση του δρόμου για να αρχίσουν την κουβέντα τους. Μικροπωλητές περιφέρονται στα δρομάκια με τις πραμάτειες τους, ενώ αγόρια σε όλες τις ηλικίες παίζουν μπέιζμπολ με αυτοσχέδια μπαστούνια. Παράλληλα με όλα αυτά ακούγονται από παντού μελωδίες. Μελωδίες που σε κάνουν να θες να πιαστείς από το χέρι και να αρχίσεις να χορεύεις... να νιώσεις όπως αυτοί.
Και όλα αυτά υπό το άγρυπνο βλέμμα του Τσε Γκε Βάρα, που υπάρχει παντού. Σε σημαίες, σε μακό μπλουζάκια ακόμα και σε κούπες.
Λίγο παρακάτω υπαίθριοι πωλητές πούρων σας προσκαλούν να αγοράσετε από την πραμάτεια τους, ενώ περιφερόμενοι ζαχαροπλάστες με ένα ταψί πουλάνε λιχουδιές στους περαστικούς.
Καθώς κάνετε τη βόλτα σας θα βλέπετε παντού υπαίθριες μπάντες. Μουσικοί που ξεδιπλώνουν όλο τους το ταλέντο χωρίς παρτιτούρες, ντόπιοι και ξένοι που κινούνται ρυθμικά στο ρυθμό της μουσικής.
Αυτή είναι η Κούβα, τόπος πολύχρωμος, πολύβουος και χαρούμενος!

Ο χρόνος καταργείται, η ζέστη χαλαρώνει τις αισθήσεις, η μουσική τις ξεσηκώνει και ο ταξιδιώτης δεν έχει άλλη επιλογή. Αφήνεται να παρασυρθεί στο ρυθμό της.
Άλλωστε όπως λένε και οι άνθρωποί της "εδώ είναι Κούβα, και όλα συμβαίνουν με πάθος!"

Η Κούβα έχει να επιδείξει μια πολυποίκιλη και ανθούσα πολιτιστική ζωή.
Το είδος της τέχνης που ξεχωρίζει στο σύγχρονο κουβανέζικο πολιτισμό, ο οποίος εδράζεται στην πλούσια παράδοση της λαϊκής κουλτούρας της χώρας, είναι βέβαια η μουσική. Μία μουσική μοναδική σε χρωματισμούς και συναίσθημα, που τα τελευταία χρόνια έγινε ακόμη πιο δημοφιλής χάρη στις προσπάθειες του χαρισματικού Αμερικάνου κιθαρίστα Ράι Κούντερ.

Ο Κούντερ οργάνωσε το 1997 τις ηχογραφήσεις των θρυλικών Κουβανών μουσικών που είχαν παίξει στην προεπαναστατική Κούβα στο τότε διάσημο στους Αμερικάνους κοσμοπολίτες Buena Vista Social Club.
Το άλμπουμ που κυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο, συμπεριλαμβάνει κομμάτια που έγιναν πασίγνωστα σε όλο τον κόσμο, όπως το "Ντος Γκαρντένιας" και το "Τσαν Τσαν".
Στο σπουδαίο αυτό δίσκο, που αποτελεί την επιτομή της λαϊκής κουβανέζικης μουσικής, έχει ερμηνεύσει δύο τραγούδια μία από τις πλέον θρυλικές μορφές της  μουσικής λάτιν, ο Κομπάι Σεγούντο, στην ηλικία των 90 ετών.

Ο Σεγούντο, εφευρέτης μεταξύ άλλων του αρμόνικο, μιας ειδικής κιθάρας με 7 χορδές, πέθανε πλήρης ημερών το 2003, αφήνοντας στους νεότερους Κουβανέζους μουσικούς μια μοναδική κληρονομιά, η οποία έχει οπτικά αποτυπωθεί στην ομώνυμη με το άλμπουμ του Κούντερ ταινία ντοκιμαντέρ που γύρισε ο σπουδαίος Γερμανός σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς το 1999.

Η μικρή πόλη του Σαν Αγκουστίν, στην περιφέρεια της Ουίλα στη νότια Κολομβία, είναι ένας τουριστικός προορισμός που τραβά ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών. Δεν είναι μόνο ο υπέροχος τοπικός καφές που μαγνητίζει τους επισκέπτες, ούτε μονάχα τα , φωτογενή τοπία των Άνδεων. Είναι κυρίως ο αρχαιολογικός χώρος του Σαν Αγκουστίν, μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, που συστήνει στον άνθρωπο του 21ου αιώνα έναν πολιτισμό χαμένο εδώ και πολλούς αιώνες. Πρόκειται για τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στην περιοχή πριν την έλευση των Ευρωπαίων κατακτητών, που έφτασαν εδώ τον 15ο και κυρίως τον 16ο αιώνα. Τα αγάλματα και οι ανάγλυφες μορφές που βλέπουμε στο Αρχαιολογικό Πάρκο του Σαν Αγκουστίν έλκουν την καταγωγή τους από τον 1ο έως περίπου και τον 5ο μ.Χ. αιώνα, με την κατασκευή τους και τους καλλιτέχνες που τα δημιούργησαν να παραμένουν άγνωστα μέχρι και σήμερα. Τα αγάλματα περιέγραψε πρώτος στο ευρύ κοινό ένας Ισπανός φραγκισκανός μοναχός μόλις τον 18ο αιώνα.

Συγγενής με τον προκολομβιανό πολιτισμό που αναπτύχθηκε στο σημερινό Σαν Αγκουστίν είναι και ο αντίστοιχος που άνθησε στο γειτονικό Τιερραδέντρο, περίπου 100 χλμ. από το Ποπαγιάν. Η λέξη «Τιερραδέντρο» σημαίνει «Μέσα στη Γη», και αμέσως κατανοεί κανείς περί τίνος πρόκειται: εδώ λοιπόν βρέθηκαν υπόγειοι τάφοι ορισμένοι εκ των οποίων αποτελούνται από ολόκληρη εγκατάσταση. Ένας τυπικός υπόγειος τάφος του Τιερραδέντρο διαθέτει μία είσοδο, συνήθως με προσανατολισμό προς τα δυτικά, από όπου μία σπειροειδή σκάλα κατεβαίνει στην κύρια σάλα, περίπου πέντε με οκτώ μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Οι τοίχοι της σάλας είναι διακοσμημένοι με γεωμετρικά, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα μοτίβα, σε κόκκινο χρώμα ή και ασπρόμαυρα. Περιμετρικά της κύριας αίθουσας υπάρχουν βοηθητικοί χώροι, κάποιοι από τους οποίους χρησίμευσαν επίσης ως μικρότεροι τάφοι. Φυσικά πρόκειται για ακόμα ένα μνημείο της UNESCO, που χρήζει μάλιστα ιδιαίτερης φροντίδας καθώς λόγω του μεγάλου αριθμού επισκεπτών, το μνημείο συγκαταλέγεται στα 100 περισσότερο απειλούμενα μνημεία του κόσμου.

Ισημερινός: μισός καθισμένος στο βόρειο ημισφαίριο της πραγματικότητας και μισός καθισμένος στο νότιο ημισφαίριο του ονείρου…

Κίτο: Κεραυνοβόλος έρωτας
Στο Κίτο, δεν νιώθεις περίεργα λόγω υψόμετρου, αλλά έχεις συναίσθηση ότι βρίσκεσαι στα 2.800 μέτρα.
Το κίτο αποτελούσε κομμάτι της Αυτοκρατορίας των Ίνκα Ταγουαντινσούγιο («Τέσσερα Βασίλεια»). Κατά την αποικιοκρατία, το Βασιλικό Ακροατήριο του Κίτο αποτελούσε κομμάτι της Αντιβασιλείας του Περού. Συνεπώς πολλά ονόματα από το παρελθόν του Περού είναι παρόντα κι εδώ: Αταουάλπα, Πιζάρο, Σούκρε, Μπολίβαρ. Είναι σαν να ακούς μια νέα εκδοχή μιας παλιάς ιστορίας.
Θαυμάσιες παλιές αποικιακές εκκλησίες, υπέροχα μουσεία αλλά και αμέτρητες παραστάσεις δρόμου γοητεύουν τον επισκέπτη. Το πραγματικό όμως σύμβολο της πρωτεύουσας του Ισημερινού είναι το άγαλμα της Παρθένου του Panecillo, εμπνευσμένο από την Παρθένο του Κίτο. Δίνοντας σχήμα στην ομορφιά της γεμάτης χάρη φτερωτής αυτής παρθένου, σαν να χορεύει αιθέρια, μας συνεπαίρνει και μας ταξιδεύει.
Το Κίτο έχει όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά: εμπορικά κέντρα, νυχτερινή ζωή, όμορφα πάρκα, εκπληκτικό περιβάλλον και εκατοντάδες πράγματα να ανακαλύψεις που το κάνουν άξιο εξερεύνησης.
Στους φιδωτούς συχνά δρόμους του, μπορείτε να βρείτε τα πάντα: από ανθρώπους που χορεύουν αυθόρμητα, είτε βράδυ είτε πρωί, μέχρι γαμήλια τελετή να εορτάζεται χαρωπά σε δημόσια πλατεία. Αλλά πέρα από ό,τι έχει να προσφέρει αυτή η πόλη, πρέπει να ομολογήσουμε ότι αυτό που μας ελκύει περισσότερο στο Κίτο είναι ότι δεν μας κάνει να νιώθουμε ξένοι. Κι αυτό εν μέρει λόγω των ανθρώπων του, εν μέρει λόγω της αρχιτεκτονικής στο ιστορικό κέντρο και λόγω των πολιτισμικών προσφορών τoυ.

Τσιμποράσο, Καϊμποϊράσο, Κοτοπάξι, Τινγκουράουα, Κιλοτόα, αυτοί οι χιονισμένοι γίγαντες με τα ονόματά τους παρμένα από την ινδιάνικη μυθολογία καλωσορίζουν τους επισκέπτες της εκουαδοριανής κορδιλιέρας που διασχίζουν την Παναμερικάνα, τον αυτοκινητόδρομο που ενώνει το Μεξικό με την Παταγονία, με κατεύθυνση προς τη Κουένκα.
Στους πρόποδες αυτών των βουνών, σε υψόμετρο 2.500 έως και 4.000 μ., ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια οι Ινδιάνοι Πουρουά και καλλιεργούν τις πλαγιές τους με πατάτες και καλαμπόκι, το χοντρό, ζουμερό καλαμπόκι που φυτρώνει σε αυτά τα υψόμετρα και το ψήνουν, το αλατίζουν και φτιάχνουν έναν εκλεκτό μεζέ.
Ολόκληρες βουνοπλαγιές με απότομες κλίσεις, χωρισμένες σε χωράφια, σπαρμένα φυτά που τα διαφορετικά χρώματα των λουλουδιών τους συνθέτουν ένα καταπληκτικό παζλ. Και ούτε μια πεζούλα. Πως είναι δυνατόν να μη φεύγει το χώμα σε μια τροπική χώρα, όπου βρέχει τόσο πολύ; Και όμως. Τα ηφαίστεια έχουν χαρίσει σε αυτή τη γη τη λάβα τους, ένα χώμα τόσο πυκνό και πλούσιο που δεν μπορεί να το ξεπλύνει καμιά βροχή και που, ακόμα και ξύλο να μπήξεις, κάτι θα φυτρώσει.
Η Ριομπάμπα, η πρωτεύουσα της επαρχίας Τσιμποράσο, που πήρε το όνομά της από την ψηλότερη κορυφή του Εκουαδόρ στα 6.300 μ., το τρίτο ψηλότερο ηφαίστειο στον κόσμο, το οποίο, λόγω της θέσης του, σχεδόν πάνω στη νοητή γραμμή του ισημερινού, είναι το κοντινότερο σημείο της Γης στον Ήλιο. Η επαρχία Τσιμποράσο είναι μια από τις δυο επαρχίες με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ινδιάνικου πληθυσμού στη χώρα.
Στη Ριομπάμπα, μια μικρή πόλη με αρκετά αποικιακά κτίσματα και εκκλησίες και περισσότερα, νεότερα, κατεβαίνουν καθημερινά πολλοί Ινδιάνοι από τα χωριά τους για να πουλήσουν τα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα τους. Η μεγαλύτερη υπαίθρια λαϊκή αγορά, από τις μεγαλύτερες του Εκουαδόρ, γίνεται γύρω από την εκκλησία Σαν Αλφόνσο. Το θέαμα είναι συναρπαστικό. Ντομάτες, μικρές και μεγάλες, μπανάνες, πράσινες, κίτρινες και κόκκινες, καρύδες, ανανάδες, μάνγκο και δεκάδες άλλα φρούτα της τροπικής γης είναι απλωμένα πάνω σε πάγκους ή σε τεράστιους σωρούς στο πεζοδρόμιο. Και όχι μόνον αυτά. Καπέλα – κάθε φυλή έχει το δικό της στολισμό για τα καπέλα της, ένα έθιμο που επέβαλαν οι κονκισταδόρες, οι Ισπανοί κατακτητές, για να μπορούν να ξεχωρίζουν τους υπηκόους τους -, παντελόνια, κιλίμια και υφαντά, τρανζιστοράκια, εξαρτήματα από διαλυμένα αυτοκίνητα και μηχανάκια, ό,τι μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους, ό,τι χρειάζεται κάποιος για να πορευτεί σε υψόμετρο 2.600 μ.
Και πίσω από τους πάγκους και τις στοίβες, αυτή η πανάρχαια φυλή των Άνδεων με το σκληρό πρόσωπο και τις μπλούζες, τις φούστες και τις μαντίλες τους σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Για τους ινδιάνικους πληθυσμούς της οροσειράς, οι εβδομαδιαίες υπαίθριες αγορές είναι κάτι παραπάνω από απλές εμπορικές συναλλαγές: είναι τόπος συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής, ο χώρος και ο χρόνος που δηλώνουν την ταυτότητά τους.

Το Τσιμποράσο – «πλεξούδες από πάγο» , στην ινδιάνικη γλώσσα Κέτσουα – είναι ένα από τα πιο επιβλητικά βουνά, σμιλεμένο πάνω σε διαδοχικά στρώματα λάβας και σύμβολο για τους πληθυσμούς της περιοχής. Σε μια από τις πλαγιές του, ο Σιμόν ντε Μπολίβαρ εμπνεύστηκε το ποίημα του «Το ντελίριό μου στο Τσιμποράσο». Στο Εθνικό Δρυμό του, από τα 4.000 μέτρα και πάνω, συναντάμε και τα βικούνια, ένα όμορφο είδος της οικογένειας των αμερικανικών καμηλοειδών.

Στο Εκουαδόρ ζουν τρία είδη αυτής της οικογένειας, τα βικούνια, τα λάμα και τα αλπάκα. Πολλά είναι εξημερωμένα και οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούν το μαλλί και το κρέας τους.

Το εκουαδοριανό «μονοπάτι των Ίνκας», δεν υπόσχεται θέα σε χιονισμένους κρατήρες, ανταμείβει όμως τους τολμηρούς με μια υπέροχη διαδρομή μέσα από ινδιάνικους οικισμούς σ’ ένα από τα πιο όμορφα ορεινά τοπία της χώρας.  Από το μονοπάτι των Ίνκας, το οποίο διέσχιζε ο βασιλιάς στη πορεία του προς το Κίτο, δεν έχουν απομείνει πολλά κομμάτια. Οι πέτρες από τις οποίες είχε κατασκευαστεί προορίζονταν για τα μαλακά πόδια των λάμα και όχι για τα άλογα και τα βόδια που χρησιμοποιούσαν οι Ισπανοί στις μετακινήσεις τους. Στη τοποθεσία Παρεδόνες, βρίσκονται και τα καλοδιατηρημένα ερείπια του ναού του Ήλιου της Ινγκαπίρκα, δεύτερου σε σημασία θρησκευτικού τόπου των Ίνκας, μετά το Μάτσου Πίτσου, στο Περού.
Η Παναμερικάνα από το Κίτο προς το Βορρά και τα σύνορα με τη Κολομβία είναι διαφορετική. Έχει πολλές στροφές και υψομετρικές διαφορές, η βλάστηση είναι διαφορετική, τα χρώματα είναι διαφορετικά, τα πράσινα λιγότερα. Η διαδρομή περνά από το Οταβάλο, την πιο τουριστική πόλη του Εκουαδόρ. Είναι μια μικρή πόλη με σωστή ρυμοτομία, καθαρούς πλακόστρωτους δρόμους και ελεγχόμενη κίνηση, με ευρωπαϊκό θα έλεγε κανείς αέρα, πολλά ιντερνέτ καφέ και τράπεζες, αποτέλεσμα μάλλον των χρημάτων που αποφέρει η τουριστική ανάπτυξη. Στη κεντρική πλατεία, την Πλάσα ντε λος Πόντσος, κάθε Σάββατο, γίνεται η μεγαλύτερη εμποροπανήγυρις της Λατινικής Αμερικής.
Τουρίστες από κάθε μεριά της αμερικανικής ηπείρου αλλά και της Ευρώπης, συρρέουν για να αγοράσουν κάτι από την πλούσια χειροτεχνική παραγωγή των Οταβαλένιων και των γύρω περιοχών: υφαντά, τσάντες και αιώρες, διακοσμητικά χαλάκια, σάλια, κουβέρτες και πουλόβερ. Οι Οταβαλένιοι είναι διάσημοι για την υφαντική τους τέχνη , ενώ τα γύρω χωριά έχουν κι αυτά τη δική τους παραγωγή – το Κοτακάτσι είναι το κέντρο της επεξεργασίας δέρματος και το Σαν Αντόνιο είναι γνωστό για τα ξυλόγλυπτά του.
Όλα αυτά μπορεί να τα βρει κανείς στην αγορά του Οταβάλο, την τεράστια πλατεία όπου χωράνε πάνω από 1.000 μικροπωλητές, μαζί με τα αντικείμενα από την ακτή της χώρας, τη ζούγκλα, αλλά και την Κολομβία και το Περού. Το Οταβάλο ήταν από την προκολομβιανή εποχή σταυροδρόμι εμπόρων και αυτή την παράδοση συνεχίζει μέχρι σήμερα. Το Οταβάλο είναι χτισμένο σ΄ ένα προνομιακό φυσικό τοπίο και προσφέρει στον επισκέπτη πολλές δυνατότητες για να περάσει ευχάριστα μερικές μέρες. Μα το πιο όμορφο στο Οταβάλο είναι για πολλούς, οι ίδιοι οι κάτοικοί του. Η γλυκύτητα του τοπίου, σε αντίθεση με την τραχύτητα και τους στιβαρούς ηφαιστειακούς όγκους της κεντρικής οροσειράς, έχει αποτυπωθεί στο πρόσωπό τους: πρόσωπα στρογγυλά, χαμογελαστά, με καλοσχηματισμένα χαρακτηριστικά και μεγάλα μάτια.
Πολλές όμορφες κοπέλες, οι περισσότερες ντυμένες με την παραδοσιακή τους ενδυμασία:  άσπρο πουκάμισο, κεντημένο με πολύχρωμα λουλούδια και δαντελένια τελειώματα, και μαύρη, μακριά φούστα. Αλλά και οι άντρες ακολουθούν πιστά τις επιταγές της παράδοσής τους:  μακριά κοτσίδα, ψάθινο καπελάκι, μαύρο παντελόνι, άσπρο πουκάμισο και σκούρο μπλε πόντσο.
Κουένκα, το μικρό χωριό του Ισημερινού που κατασκευάζει τα αυθεντικά panama hats.
Το panama hat θεωρείται η ποίηση των καπέλων, ένα μικρό διακριτικό, αλλά ξεκάθαρο σύμβολο αναμφισβήτητου κομψού στυλ για άνδρες και γυναίκες. Μια υπογράμμιση της παρουσίας του κατόχου του με τον πιο φίνο τρόπο. Είναι δε τα καπέλα με τη μεγαλύτερη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη: από τον Σον Κόνερι και τον Άντονι Χόπκινς, μέχρι τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο, όλοι έχουν μια εμβληματική σκηνή, ένα καρέ γοητείας, φορώντας ένα panama hat. To 2012 η UNESCO ενέταξε τα panama hats στη λίστα με τα προστατευόμενα πολιτισμικά προϊόντα, με το επιχείρημα ότι η κατασκευή τους είναι μια τέχνη με μυστικά που περνάνε από γενιά σε γενιά.
Γουαγιακίλ, το ορμητήριο για τους σύγχρονους Δαρβίνους.
Μπορεί το μικρό ιστορικό του κέντρο να είναι απλό και λιτό αλλά για τους…τολμηρούς που θα ανέβουν τα 400 και πλέον σκαλιά που οδηγούν στο λόφο Cerro Santa Anna, η θέα από την κορυφή θα τους αποζημιώσει και με το παραπάνω!

Οι Ταϊρόνας, οι Τσίμπτσα, οι Κίμπαγια και όλοι οι λαοί που κατοικούσαν στην Κολομβία πριν φτάσουν εκεί οι κονκισταδόρες θα είχαν σήμερα ξεχαστεί αν δεν είχαν φτιάξει τόσα χρυσά κοσμήματα και αγάλματα.
Οι τότε χρυσοχόοι χρησιμοποιούσαν την τουμπάγα – ένα μείγμα χρυσού με 4-5% άργυρο που έλιωναν μαζί με χαλκό. Ανάλογα με την περιεκτικότητα, το χρώμα άλλαζε. Επίσης, για να αλλάξουν το χρώμα, έτριβαν τα κοσμήματα με χόρτα, η οξύτητα των οποίων αντιδρούσε με το χαλκό, και τα περνούσαν από τη φωτιά: καθαρίζοντας τα οξείδια έβγαινε ο καθαρός χρυσός. Για τους Ισπανούς η Κολομβία ήταν η πατρίδα του χρυσού, το Ελ Ντοράντο.
Ένας καινούργιος αρχηγός (cacique), αυτός της Γουαταβίτα, έμεινε στην ιστορία, καθώς η περιγραφή της στέψης του γέννησε τον μύθο του Ελ Ντοράντο: «Σχημάτισαν κύκλο γύρω από τη λίμνη. Τριγύρω οι ιθαγενείς φορούσαν χρυσά στολίδια, κορώνες και πολύχρωμα φτερά. Όταν άρχισε η γιορτή του εξαγνισμού, άναψαν φωτιές και ο καπνός σκοτείνιασε τον ουρανό. Ο διάδοχος τότε γδύθηκε και άλειψαν το γυμνό κορμί του με γόμα. Ύστερα άπλωσαν πάνω του χρυσόσκονη μέχρι που τον σκέπασαν από την κορυφή έως τα νύχια. Ανέβηκε έτσι πάνω στη σχεδία, όπου έμεινε ακίνητος. Στα πόδια του τοποθέτησαν έναν μεγάλο σωρό από χρυσάφι και σμαράγδια για να τα προσφέρει στον θεό του. Οι τέσσερις πιο σπουδαίοι αρχηγοί τον συνόδευαν πάνω στη σχεδία. Ήταν υπήκοοί του, γυμνοί και αυτοί, στολισμένοι με χρυσαφένια φτερά, κορώνες, βραχιόλια, σκουλαρίκια και ο καθένας μετέφερε τα δώρα του. Όταν η σχεδία απομακρύνθηκε από τη στεριά, άρχισαν να αντηχούν τρομπέτες, κέρατα και άλλα όργανα... Ο “επιχρυσωμένος” αρχηγός έριξε τα δώρα του στη λίμνη, ενώ αυτοί που τον συνόδευαν έκαναν το ίδιο. Όταν τελείωσαν, γύρισαν στη στεριά και ξανάρχισαν τα όργανα, που είχαν στο μεταξύ σιγήσει. Αυτή ήταν η τελετή υποδοχής του καινούργιου αρχηγού και ο τρόπος που έδειχναν πως τον αναγνώριζαν ως αφέντη και άρχοντά τους».
Από την άλλη βέβαια, ο μέγιστος Εδουάρδο Γκαλεάνο στο περίφημο βιβλίο του «Las venas abiertas de América Latina» υποστηρίζει πως «ο Ελ Ντοράντο δεν υπήρξε παρά ένας μύθος που επινόησαν οι ιθαγενείς ώστε να απομακρύνουν τους άπληστους κονκισταδόρες από τις εστίες τους, αναγκάζοντάς τους να αναζητούν επί ματαίω στην άγρια ζούγκλα του Αμαζονίου και του Ορινόκο».
Όπως και να ‘χει, από τους θησαυρούς αυτούς σώθηκαν ελάχιστα δείγματα, καθώς τα αριστουργήματα αυτά της τέχνης οι Ισπανοί κατακτητές τα έλιωναν και τα έκαναν πλάκες χρυσού που τις έστελναν στους βασιλείς τους.
Και αυτά τα ελάχιστα δείγματα είναι που κάνουν το Museo de Oro της Μπογκοτά το εντυπωσιακότερο Μουσείο Χρυσού στον κόσμο.

Ναι, υπήρχε ζωή στην Αμερική προτού την ανακαλύψουν οι κονκισταδόρες και προτού την αφανίσουν. Ένα από τα ελάχιστα δείγματα εκείνης της ζωής, δηλαδή των Ινδιάνων, που σε πείσμα των καιρών εξακολουθεί να ζει περίπου όπως τότε, τον 18ο αιώνα, είναι η φυλή Εμπερά ή Τσοκό. Αυτή η φυλή βρέθηκε αρχικά από τους Ισπανούς στην περιφέρεια Τσοκό της Κολομβίας και δια της βίας μετακινήθηκε στην περιοχή Νταριέν που σήμερα ανήκει στον Παναμά. Η μετοίκηση δεν ήταν εύκολη ιστορία, καθώς προκλήθηκαν συγκρούσεις των Εμπερά με τους ως τότε κατοίκους της Νταριέν, τις φυλές Τούλε και Κούνα, οι οποίοι τελικά αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άλλα εδάφη. Οι Εμπερά λοιπόν εγκαταστάθηκαν στις όχθες των ποταμών της Νταριέν, μέσα στην πυκνή ζούγκλα. Εκεί ζουν ακόμη.
Δεν σχημάτισαν χωριά και οικισμούς. Η κάθε οικογένεια, μέχρι τη δεκαετία του 1950, ζούσε στο δικό της σπίτι, πάνω σε μία όχθη, μέσα στη ζούγκλα, σε απόσταση χιλιομέτρων από τα διπλανά σπίτια. Και όλα τα σπίτια ήταν (και είναι) καλύβες από φοίνικες στηριγμένες, για λόγους ασφαλείας, πάνω σε πασσάλους ύψους έως 3 μέτρα από το έδαφος. Οι καλύβες είχαν σχήμα στρογγυλό, ήταν απλόχωρες, χωρίς τοίχους, και είχαν μία ξύλινη σκάλα η οποία τα βράδια μαζευόταν πάνω. Όλα αυτά περίπου ισχύουν και σήμερα, με τη διαφορά ότι πλέον οι περισσότεροι Εμπερά του Παναμά (υπάρχουν και πολλοί ακόμη στο Τσοκό της Κολομβίας) ζουν σε μικρές κοινότητες. Συνολικά 9 οικισμοί βρίσκονται στον Παναμά, εκ των οποίων οι 4 είναι πλήρως απομονωμένοι και δεν δέχονται επισκέπτες. Οι καλύβες σήμερα μέσα στους οικισμούς είναι λίγο πιο μικρές, διότι έχουν μικρύνει και οι οικογένειες. Κατά τα άλλα όμως η δομή και η λειτουργία τους παραμένουν ίδιες.
Οι Εμπερά παραδοσιακά ζουν από τα ποτάμια. Τρέφονται με ψάρια και φυτά της ζούγκλας. Καθοριστικό ρόλο στην κουλτούρα τους παίζουν χειροποίητα κανό. Με αυτά μετακινούνται, σε αυτά παντρεύονται και σε αυτά θάβονται για να ταξιδέψουν στη μετά θάνατον ζωή. Όσον αφορά την οργάνωση των μικρών κοινωνιών τους, αυτή βασίζεται στην απόλυτη ισότητα. Ποτέ δεν υπήρχε αρχηγός. Υπήρχε μόνο ο σαμάνος, ο οποίος γνώριζε τα βότανα και ήταν σε θέση να τα χρησιμοποιήσει για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και ως παραισθησιογόνα. Αυτός ο σαμάνος υπάρχει ακόμα – οι γιατροί γενικώς αποφεύγονται. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια υπάρχει και ο αρχηγός ο οποίος εκλέγεται ανά 5ετία και εκπροσωπεί τις κοινότητες των Εμπερά στην πολιτεία του Παναμά.
Άνδρες και γυναίκες είναι απολύτως ίσοι και γυμνοί από τη μέση και πάνω. Οι γυναίκες όμως υποχρεωτικά (και αυτό ισχύει ακόμη) υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Η κυβέρνηση του Παναμά αλλά και οι αρχές των Εμπερά φιλοδοξούν ο επικίνδυνος για την υγεία αυτός θεσμός να έχει εκλείψει ως το 2030. Κατά τα άλλα, άνδρες και γυναίκες παραδοσιακά βάφουν τα σώματά τους με ανεξίτηλο χρώμα (κάτι σαν τατουάζ) και καλύπτουν τα γεννητικά τους όργανα με πολύχρωμα υφάσματα. Οι γυναίκες πλέκουν καλάθια και μαγειρεύουν και οι άνδρες κυνηγούν και ψαρεύουν. Τα παιδιά πηγαίνουν στα σχολεία της κοινότητας και εφόσον το επιθυμούν σπουδάζουν στα πανεπιστήμια του Παναμά.
Γενικώς οι Εμπερά είναι καλοσυνάτοι και φιλόξενοι. Για να πας στα 5 χωριά τους τα οποία είναι επισκέψιμα, σε μεταφέρουν εκείνοι με τα κανό τους από την απέναντι όχθη των ποταμών. Στα χωριά τους μπορείς να περάσεις μία ολόκληρη μέρα. Σου δείχνουν τα σπίτια τους, τρως μαζί τους, σου εξηγούν τα βότανα, σε πηγαίνουν για ψάρεμα και σου δείχνουν τα χειροτεχνήματά τους, κεραμικά, πλεκτά κτλ. τα οποία αν θέλεις αγοράζεις. Κάπως έτσι κυλάει η ζωή μέσα στη ζούγκλα. Χωρίς φως, τρεχούμενο νερό, τηλέφωνο ή τηλεόραση και με φωτιές που ανάβονται στο χώμα για το μαγείρεμα. Η ατομική καθαριότητα καθώς και η λάτρα του σπιτιού γίνονται στα ποτάμια. Όσο για την καθομιλουμένη γλώσσα, είναι η ισπανική και η διάλεκτος τσοκό. Πολλοί από τους Εμπερά είναι χριστιανοί, λόγω των ιεραποστόλων που έφεραν τον 18ο αιώνα μαζί τους οι κονκισταδόρες.
Και κάτι τελευταίο: αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής. Αρνούνται να κατοικίσουν σε τσιμέντο και ανέσεις, αρνούνται να μετοικίσουν στις πόλεις, αρνούνται κάθε μορφή εξουσίας πέρα από αυτήν του σαμάνου και του εκλεγμένου κοινοτάρχη. Αρνούνται τα πάρε-δώσε με την κυβέρνηση του Παναμά. Αρνούνται γενικώς τις αλλαγές. Όποια αλλαγή επήλθε στην καθημερινότητά τους και στην οργάνωση της διαβίωσής τους, είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης εξέλιξης και όχι ριζοσπαστικής μεταβολής. Με δυο λόγια οι Εμπερά θέλουν να ζουν ήσυχοι. Πάνω απ΄όλα. Αυτό σου το λένε με κάθε ευκαιρία. Και το σέβεσαι.

Οι Σαντινίστας αποτελούν ένα από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Νικαράγουας, και το κυβερνόν, με πρόεδρο τον Ντανιέλ Ορτέγα και θεωρούνται θρύλος τόσο τη λατινική Αμερική όσο και διεθνώς. Πριν γίνουν κόμμα, ήταν αντάρτες, έχαιραν παλλαϊκής υποστήριξης και απάλλαξαν τη χώρα από τον έλεγχο των ΗΠΑ. Όταν ανέλαβαν τα πολιτικά ηνία έστησαν σχεδόν από το μηδέν νέες δομές και αναβάθμισαν ουσιαστικά τη ζωή των Νικαραγουανών. Φυσικά οι ΗΠΑ αντέδρασαν, διότι επουδενί θα αποδέχονταν μία δεύτερη Κούβα. Ωστόσο η ιστορία είχε ήδη αρχίσει να γράφεται… Ας δούμε όμως πώς γεννήθηκε ο θρύλος.
Ήταν το πρωινό  της Πέμπτης, 19 Ιουλίου 1979. Οι εννέα διοικητές του Μετώπου  Εθνικής Απελευθέρωσης Σαντινίστας (FSLN) μπήκαν στην πρωτεύουσα της Νικαράγουας, Μανάγκουα με σκοπό την ανατροπή του δικτάτορα Αναστάσιο «Τατσίτο» Σομόσα Ντεμπάιλε. Οι Σαντινίστας ήταν σοσιαλιστές και συνδέονταν με την κουβανική επανάσταση που μόλις είχε κερδηθεί. Ο Τατσίτο ήταν μαριονέτα των ΗΠΑ. Οι Σαντινίστας ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν του Αουγούστο Σέσαρ Σαντίνο που ηγήθηκε της Νικαραγουανής επανάστασης τη δεκαετία του 1930, ενάντια στην αμερικανική κατοχή. 
Η λεγόμενη επανάσταση της Νικαράγουας ήταν μακρόχρονη, δύσκολη και αιματηρή. Στοίχισε τη ζωή σε 50.000 Νικαραγουανούς και σε συνδυασμό με τον καταστροφικό σεισμό του 1972, άφησε πίσω της 80.000 ανάπηρους, 600.000 άστεγους, 150.000 χιλιάδες εκπατρισμένους (πρόσφυγες και εξόριστους) και  40.000 ορφανά, σε πληθυσμό μόλις 2,8 εκατομμυρίων. Σημειωτέον πως η Νικαράγουα, παρότι είναι η μεγαλύτερη χώρα της Κεντρικής Αμερικής είναι η πιο αραιοκατοικημένη.
Ωστόσο το κόστος αυτής της νίκης δεν ήταν μόνο ανθρώπινο. Ήταν δομικό, οικονομικό και κοινωνικό. Ο Τατσίτο διέφυγε σαν κλέφτης στη Βραζιλία, αλλά προηγουμένως βομβάρδισε και ισοπέδωσε σχεδόν όλες τις πόλεις της Νικαράγουας. Επίσης άδειασε το θησαυροφυλάκιο και άφησε τη χώρα χωρίς ρευστό, χωρίς χρυσό και με ένα δάνειο ύψους 1,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Όταν εκείνο το πρωινό της 19ης Ιουλίου 1979 οι Σαντινίστας κατέβηκαν από τα βουνά στη Μανάγκουα εγκαθίδρυσαν επί τόπου εννεαμελές Επαναστατικό Διευθυντήριο με πενταμελές εκτελεστικό όργανο για την ανοικοδόμηση καθώς και ένα Συμβούλιο Επικρατείας, με συμμετοχή πολιτικών κομμάτων και λαϊκών οργανώσεων ως νομοθετικό όργανο. Στόχος ήταν η υλοποίηση του πολιτικού προγράμματος που είχε ως κύριους άξονες την εθνικοποίηση της περιουσίας του Σομόσα, των συνεργατών του και των ολιγαρχών, αγροτικές μεταρρυθμίσεις, βελτίωση των συνθηκών εργασίας, ελεύθερη δυνατότητα συμμετοχής σε σωματεία για όλους τους εργαζόμενους, βελτίωση των κοινωνικών υπηρεσιών, δημιουργία προγραμμάτων στέγασης, πλήρη εξάλειψη του αναλφαβητισμού, μεταρρύθμιση της Παιδείας, κατάργηση των βασανιστηρίων και της θανατικής ποινής, προστασία των δημοκρατικών ελευθεριών, ισότητα των φύλων, μη συμμαχική εξωτερική πολιτική και δημιουργία ενός «λαϊκού στρατού». Αυτή ήταν μια καλή στιγμή για την πολύπαθη χώρα και χαρακτηρίστηκε από δύο δομικά στοιχεία που τη διαφοροποίησαν από όλες τις άλλες επαναστάσεις του πλανήτη. Αυτά είναι ο κεντρικός ρόλος της γυναίκας και των ποιητών, τόσο στην επανάσταση, όσο και στην ανοικοδόμηση της Νικαράγουας.
Ας αρχίσουμε με τις γυναίκες. Οι εικόνα τους στην πρώτη γραμμή της μάχης και στις τάξεις των ανταρτών σε συνδυασμό με την παρουσία τους σε κάθε βαθμίδα του FSLN προκάλεσαν από την αρχή παγκόσμια έκπληξη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, συστάθηκε η Ένωση Γυναικών για την Αντιμετώπιση της Εθνικής Κρίσης η οποία αφορούσε τόσο το αντάρτικο όσο και την προώθηση των φεμινιστικών ζητημάτων στην κοινωνία. Στην πράξη οι γυναίκες της υπαίθρου, ανέλαβαν σχεδόν αποκλειστικά την αγροτική μεταρρύθμιση αλλά και τις μάχες που συνεχίζονταν με την υποκινούμενη από τις ΗΠΑ αντιπολίτευση τη δεκαετία 1980.  Η ισοτιμία δηλαδή στην περίπτωση των Σαντινίστας δεν ήταν αποτέλεσμα καλών προθέσεων ή διακηρύξεων ή έστω νομικής κατοχύρωσης, αλλά διαδικασία επίπονη και πολύχρονη την οποία διεξήγαν οι γυναίκες. Σήμερα στη Νικαράγουα οι γυναίκες είναι απολύτως ίσες με τους άνδρες σε όλους τους τομείς.
Τον άλλο δομικό ρόλο στην αναδιοργάνωση της χώρας τον είχαν οι ποιητές με κύριο εκπρόσωπο τον Ερνέστο Καρδενάλ, που έγινε και ο πρώτος υπουργός πολιτισμού.  Ο Καρδενάλ, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας 1960 συνεργαζόταν στενά με ηγεσία του FSLN  και είχε συστήσει ένα εργαστήριο καλλιτεχνικής  δημιουργίας στα νησιά Σολεντινάμε στη λίμνη Μανάγκουα, απ΄όπου είχε περάσει σχεδόν όλη η διανόηση της Λατινικής Αμερικής − μεταξύ αυτών και οι σταρ συγγραφείς Χούλιο Κορτάσαρ και Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Εν συνεχεία τη δεκαετία 1970, ο Καρδενάλ, ενστερνίστηκε την ιδέα του «νέου ανθρώπου» του Τσε Γκεβάρα. Τότε η πνευματική εργασία έγινε όπλο και η δημιουργία μεταμφίεση για την επαναστατική δράση. Σε αυτό το πλαίσιο πλείστοι λατινοαμερικανοί διανοούμενοι συνεργάστηκαν και τάχθηκαν το πλευρό των Σαντινίστας τόσο στην πολιτική μεταρρύθμιση όσο και στον ένοπλο αγώνα. Ίσως το πιο απτό παράδειγμα είναι η καμπάνια κατά του αναλφαβητισμού η οποία είχε ως αποτέλεσμα περίπου εκατό χιλιάδες εγγράμματοι πολίτες αυτοβούλως να ταξιδέψουν στην υπανάπτυκτη ύπαιθρο της Νικαράγουας ως μέλη του Λαϊκού Στρατού Αλφαβητισμού. Όταν είχε αρχίσει το πρόγραμμα, περισσότεροι από τους μισούς Νικαραγουανούς ήταν αναλφάβητοι. Πέντε μήνες αργότερα, ο αναλφαβητισμός είχε περιοριστεί στο 12%. Πολύ σύντομα το ποσοστό αυτό μηδενίστηκε.
Αυτές ήταν λίγες από τις στιγμές δόξας των Σαντινίστας και της πολιτικής τους. Τα προβλήματα δεν έλειψαν. Οι ΗΠΑ ποτέ δεν τους αποδέχθηκαν. Η αντιπολίτευση έπαιξε άσχημο παιχνίδι, υποκινούμενη από τον ισχυρό Βορρά με αποτέλεσμα οι μεταρρυθμίσεις να συνοδεύονται πάντα από ένοπλο αγώνα. Οι περιπέτειες συνεχίζονται. Όμως οι Σαντινίστας έγιναν θρύλος.

Ο τίτλος δεν είναι μεταφορικός – η ιστορία είναι αληθινή και αφορά τη θρυλική κορώνα των Άνδεων, ένα πολύτιμο και θαυμάσιο αντικείμενο με μακρά ιστορία και πορεία. Η πορεία ξεκινάει από το Ποπαγιάν της Κολομβίας και καταλήγει στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Η δε ιστορία θα μπορούσε να εμπνεύσει μέχρι και μυθιστόρημα…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Κολομβία φέρνει στο μυαλό μας καρτέλ κοκαΐνης, και όχι αδίκως. Η φτώχεια, η εξαθλίωση και το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών είναι το κομμάτι της ιστορίας που συνδέεται με την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό. Ας το αφήσουμε έξω αυτό. Η Κολομβία ως χώρα, είναι πλούσια, και υπό άλλες συνθήκες η οικονομία της θα ήταν διαφορετική. Διαθέτει κοιτάσματα πετρελαίου, πολύτιμες φυτείες εξαιρετικού καφέ, τεράστια κοιτάσματα χρυσού και σμαραγδιών. Μόνο τα σμαράγδια καλύπτουν το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης και αγοράς. Ο πολιτισμός των Ίνκας χρησιμοποιούσε τον χρυσό και τα σμαράγδια για λατρευτικούς σκοπούς. Μία βόλτα στο Μουσείο Χρυσού της πρωτεύουσας Μπογκοτά είναι απολύτως κατατοπιστική. Οι αυτοκράτορες των Ίνκας κάλυπταν ολόκληρο το σώμα τους με χρυσό στις επίσημες θρησκευτικές τελετές. Ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου υπάρχει ολόκληρη χρυσή σχεδία μήκους 1 μέτρου με κατάρτι και ναύτες από χρυσό. Υπάρχουν κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, ακόμη και κουτάκια κοκαΐνης – το ναρκωτικό χρησιμοποιούνταν στις τελετές.
Η σμαραγδένια κορώνα των Άνδεων δεμένη με σκαλιστό χρυσό 20 καρατίων χρονολογείται τον 16ο αιώνα και κατασκευάστηκε στην Ποπαγιάν από ντόπιους τεχνίτες ως τάμα για τον Καθεδρικό της πόλης. Η αποικιακή Ποπαγιάν ιδρύθηκε από πάμπλουτους κονκισταδόρες οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τεράστιες φυτείες ζαχαροκάλαμων στην ευρύτερη περιοχή. Εξου και είναι (ακόμη) μία κατεξοχήν αριστοκρατική πόλη. Κατάλευκη και πανέμορφη. Κάποιος λοιπόν από τους ιδιαίτερα ευκατάστατους κατοίκους της βρέθηκε να έχει το κλεμμένο σμαράγδι του τελευταίου αυτοκράτορα των Ίνκας, Αταχουάλπα. Το συγκεκριμένο είναι 45 καρατίων, το πιο μεγάλο από τα 450 που κοσμούν το διάδημα. Οι ιστορικοί λένε ότι πολλά από αυτά προέρχονται από τον ηττημένο αυτοκράτορα. Την αρπαγή έκανε το 1532 ο ισπανός κονκισταδόρ Φρανθίθκο Πιθάρο. Ενδεχομένως και πολύς από τον χρυσό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της κορώνας αρπάχτηκε από τον Αταχουάλπα. Ο Πινθάρο μετά την ήττα του αυτοκράτορα κυκλοφορούσε στους δρόμους της Ποπαγιάνπάνω σε ολόχρυσο παλανκίνο πνιγμένο στα σμαράγδια. Η δε καθαρότητα των σμαραγδιών είναι ακόμη η ανώτερη παγκοσμίως. Πήρε πολλά χρόνια στους αποίκους να ανακαλύψουν τα ορυχεία των Ίνκας, Μούσο και Τσιβόρ, που ήταν πνιγμένα μέσα στη ζούγκλα της Κολομβίας.
Τον 16ο αιώνα λοιπόν άρχισε η κατασκευή της κορώνας η οποία ολοκληρώθηκε τον 18ο αιώνα. Φιλοτεχνήθηκε σε υπερφυσικό μέγεθος και λαμπρότητα και προορισμός της ήταν να κοσμήσει το κεφάλι του αγάλματος της Παναγίας στον Καθεδρικό του Ποπαγιάν. Όπως και έγινε. Το πρώτο τμήμα της κορώνας εγκαινιάστηκε στον ναό το 1599. Η δωρεά ήταν τάμα – παράκληση στην Παναγία να σταματήσει μια φονική επιδημία ευλογιάς που απειλούσε να αφανίσει την πόλη. Έκτοτε το τάμα κοσμούσε το κεφάλι του αγάλματος κάθε χρόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα του Πάσχα. Όλο τον υπόλοιπο καιρό, διαλυόταν σε κομμάτια και φυλασσόταν για λόγους ασφαλείας από ειδική επιτροπή προυχόντων της πόλης.
Μέχρι που φτάνουμε στο 1914, όταν ο Πάπας έδωσε άδεια στον Καθεδρικό να πουλήσει το κόσμημα για να χτίσει νοσοκομείο, γηροκομείο και ορφανοτροφείο στο Ποπαγιάν. Η αξία τότε ήταν 4,5 εκατομμύρια δολάρια. Ο ενδιαφερόμενος αγοραστής βρέθηκε αμέσως. Ήταν ο αμερικανός έμπορος διαμαντιών Γουόρεν Τζ. Πάιπερ, οποίος φυσικά δεν διέθετε το ποσό και του πήρε 20 χρόνια για να συγκροτήσει ένα συνδικάτο με άλλους συναδέλφους του και να αγοράσουν την κορώνα. Αυτό έγινε τελικά το 1936. Αμέσως μετά την αγορά, το κόσμημα εκτέθηκε σε ειδική εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, στο πολυτελές ξενοδοχείο Waldorf-Astoria. Στη δεξίωση ο Πάιπερ οπλοφορούσε και ήταν κολλημένος δίπλα στο έκθεμα. Τότε είχε πει στους δημοσιογράφους ότι το συνδικάτο των αγοραστών σκόπευε να διαμελίσει την κορώνα και να την πουλήσει κομμάτι κομμάτι. Τελικά αυτό δεν έγινε ποτέ, διότι κρίθηκε πολύ πιο προσοδοφόρο να ταξιδεύει ως έκθεμα σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα το 1937 τη νοίκιασε η General Motors για την έκθεση των νέων μοντέλων Chevrolet στο Ντιτρόιτ. Μέσα σε μία εβδομάδα κόπηκαν 225.000 εισιτήρια. Ενσυνεχεία εκτέθηκε στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης το 1939. Τελικά το 1963 το συνδικάτο κουράστηκε με τα ταξίδια κι αποφάσισε να ρευστοποιήσει την κορώνα. Την πούλησε σε δημοπρασία του Sotheby's και επειδή η τιμή δεν έφτασε αρκετά ψηλά την αγόρασε ένα μέλος του συνδικάτου, ο οίκος διαμαντιών Asscher του Άμστερνταμ και την τοποθέτησε σε τραπεζική θυρίδα. Τελικά το 2015 μετά από αρκετές ακόμη εκθέσεις, η σμαραγδένια κορώνα των Άνδεων αγοράστηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Σήμερα ο δήμος του Ποπαγιάν εκκινεί διαδικασίες αίτησης για την επιστροφή της στα πάτρια εδάφη.

Οι Μουίσκα είναι ένας αυτόχθονος λαός και πολιτισμός του που αναπτύχθηκε στα υψίπεδα της ανατολικής κορδιλιέρας των κολομβιανών Άνδεων, πολύ πριν από την ισπανική κατάκτηση. Όταν έφτασαν στην περιοχή οι κονκισταδόρες, η επικράτεια των Μουίσκα είχε ήδη οργανωθεί σε Συνομοσπονδία, μιλώντας την ίδια γλώσσα, της γλωσσικής οικογένειας Τσιμπτσάν. Τη Συνομοσπονδία συναποτελούσαν τρεις «περιφέρειες», που διακρίνονταν η μία από την άλλη κυρίως χάρη στην πίστη τους σε διαφορετικό ηγεμόνα, τον zaque, τον zipa και τον iraca, ο καθένας με αρκετά διακριτά όρια δικαιοδοσίας και εξουσίας.

Αν τα Μπόκας ντελ Τόρο είναι το ειδυλλιακό, τυρκουάζ πρόσωπο του Παναμά, το Μποκέτε είναι το ακριβώς αντίθετο: άκρως γοητευτικό αλλά χωμένο στη βαθιά ζούγκλα, καταπράσινο και ατμοσφαιρικό, ο «ορεινός» παράδεισος του Παναμά! Δυσκολεύεται να πιστέψει κανείς πώς δύο τόσο διαφορετικές εικόνες βρίσκονται στην ίδια χώρα κι όμως είναι αλήθεια και εμείς είμαστε έτοιμο να την απολαύσουμε στο έπακρο!
Το Μποκέτε φωλιάζει σε μια κοιλάδα στις παρυφές του ηφαιστείου Μπάρου. Είναι μια μικρή, γοητευτική ορεινή πόλη καρτποσταλικής ομορφιάς, ωστόσο είναι το περιβάλλον που πραγματικά αιχμαλωτίζει τον επισκέπτη. Οι πλαγιές και η ευρύτερη περιοχή καλύπτονται από τα έντονα χρώματα των τροπικών (κυρίως με πράσινο βέβαια!) και με φυτείες καφέ.
Οι επισκέπτες που έρχονται στο Μποκέτε ξανά και ξανά λατρεύουν την περιήγηση στη ζούγκλα, τη βόλτα στις κρεμαστές γέφυρες, τις ευκαιρίες για αναρρίχηση, για ράφτινγκ στον ποταμό Καλντέρα και την επαφή με την αγνή, αμόλυντη φύση που μόνο η Κεντρική Αμερική μπορεί να προσφέρει!

Ναι, υπήρχε ζωή στην Αμερική προτού την ανακαλύψουν οι κονκισταδόρες και προτού την αφανίσουν. Ένα από τα ελάχιστα δείγματα εκείνης της ζωής, δηλαδή των Ινδιάνων, που σε πείσμα των καιρών εξακολουθεί να ζει περίπου όπως τότε, τον 18ο αιώνα, είναι η φυλή Εμπερά ή Τσοκό. Αυτή η φυλή βρέθηκε αρχικά από τους Ισπανούς στην περιφέρεια Τσοκό της Κολομβίαςκαι δια της βίας μετακινήθηκε στην περιοχή Νταριένπου σήμερα ανήκει στον Παναμά. Η μετοίκηση δεν ήταν εύκολη ιστορία, καθώς προκλήθηκαν συγκρούσεις των Εμπεράμε τους ως τότε κατοίκους της Νταριέν, τις φυλές Τούλε και Κούνα, οι οποίοι τελικά αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άλλα εδάφη. Οι Εμπερά λοιπόν εγκαταστάθηκαν στις όχθες των ποταμών της Νταριέν, μέσα στην πυκνή ζούγκλα. Εκεί ζουν ακόμη.

Δεν σχημάτισαν χωριά και οικισμούς. Η κάθε οικογένεια, μέχρι τη δεκαετία του 1950, ζούσε στο δικό της σπίτι, πάνω σε μία όχθη, μέσα στη ζούγκλα, σε απόσταση χιλιομέτρων από τα διπλανά σπίτια. Και όλα τα σπίτια ήταν (και είναι) καλύβες από φοίνικες στηριγμένες, για λόγους ασφαλείας, πάνω σε πασσάλους ύψους έως 3 μέτρα από το έδαφος. Οι καλύβες είχαν σχήμα στρογγυλό, ήταν απλόχωρες, χωρίς τοίχους, και είχαν μία ξύλινη σκάλα η οποία τα βράδια μαζευόταν πάνω. Όλα αυτά περίπου ισχύουν και σήμερα, με τη διαφορά ότι πλέον οι περισσότεροι Εμπερά του Παναμά (υπάρχουν και πολλοί ακόμη στο Τσοκό της Κολομβίας) ζουν σε μικρές κοινότητες. Συνολικά 9οικισμοί βρίσκονται στον Παναμά, εκ των οποίων οι 4 είναι πλήρως απομονωμένοι και δεν δέχονται επισκέπτες. Οι καλύβες σήμερα μέσα στους οικισμούς είναι λίγο πιο μικρές, διότι έχουν μικρύνει και οι οικογένειες. Κατά τα άλλα όμως η δομή και η λειτουργία  τους παραμένουν ίδιες.

Οι Εμπερά παραδοσιακά ζουν από τα ποτάμια. Τρέφονται με ψάρια και φυτά της ζούγκλας. Καθοριστικό ρόλο στην κουλτούρα τους παίζουν χειροποίητα κανό. Με αυτά μετακινούνται, σεαυτά παντρεύονται και σε αυτά θάβονται για να ταξιδέψουν στη μετά θάνατον ζωή. Όσον αφορά την οργάνωση των μικρών κοινωνιών τους, αυτή βασίζεται στην απόλυτη ισότητα. Ποτέ δεν υπήρχε αρχηγός. Υπήρχε μόνο ο σαμάνος, ο οποίος γνώριζε τα βότανα και ήταν σε θέση να τα χρησιμοποιήσει για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και ως παραισθησιογόνα. Αυτός ο σαμάνος υπάρχει ακόμα – οι γιατροί γενικώς αποφεύγονται. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια υπάρχει και ο αρχηγός ο οποίος εκλέγεται ανά 5ετία και εκπροσωπεί τις κοινότητες των Εμπερά στην πολιτεία του Παναμά.

Άνδρες και γυναίκες είναι απολύτως ίσοι και γυμνοί από τη μέση και πάνω. Οι γυναίκες όμως υποχρεωτικά (και αυτό ισχύει ακόμη) υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Η κυβέρνηση του Παναμά αλλά και οι αρχές των Εμπερά φιλοδοξούν ο επικίνδυνος για την υγεία αυτός θεσμός να έχει εκλείψει ως το 2030. Κατά τα άλλα, άνδρες και γυναίκες παραδοσιακά βάφουν τα σώματά τους με ανεξίτηλο χρώμα (κάτι σαν τατουάζ) και καλύπτουν τα γεννητικά τους όργανα με πολύχρωμα υφάσματα. Οι γυναίκες πλέκουν καλάθια και μαγειρεύουν και οι άνδρες κυνηγούν και ψαρεύουν. Τα παιδιά πηγαίνουν στα σχολεία της κοινότητας και εφόσον το επιθυμούν σπουδάζουν στα πανεπιστήμια του Παναμά.

Γενικώς οι Εμπερά είναι καλοσυνάτοι και φιλόξενοι. Για να πας στα 5 χωριά τους τα οποία είναι επισκέψιμα, σε μεταφέρουν εκείνοι με τα κανό τους από την απέναντι όχθη των ποταμών. Στα χωριά τους μπορείς να περάσεις μία ολόκληρη μέρα. Σου δείχνουν τα σπίτια τους, τρως μαζί τους, σου εξηγούν τα βότανα, σε πηγαίνουν για ψάρεμα και σου δείχνουν τα χειροτεχνήματά τους, κεραμικά, πλεκτά κτλ. τα οποία αν θέλεις αγοράζεις. Κάπως έτσι κυλάει η ζωή μέσα στη ζούγκλα. Χωρίς φως, τρεχούμενο νερό, τηλέφωνο ή τηλεόραση και με φωτιές που ανάβονται στο χώμα για το μαγείρεμα. Η ατομική καθαριότητα καθώς και η λάτρα του σπιτιού γίνονται στα ποτάμια. Όσο για την καθομιλουμένη γλώσσα, είναι η ισπανική και η διάλεκτος τσοκό. Πολλοί από τους Εμπερά είναι χριστιανοί, λόγω των ιεραποστόλων που έφεραν τον 18ο αιώνα μαζί τους οι κονκισταδόρες.

Και κάτι τελευταίο: αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής. Αρνούνται να κατοικίσουν σε τσιμέντο και ανέσεις, αρνούνται να μετοικίσουν στις πόλεις, αρνούνται κάθε μορφή εξουσίας πέρα από αυτήν του σαμάνου και του εκλεγμένου κοινοτάρχη. Αρνούνταιταπάρε-δώσε με την κυβέρνηση του Παναμά. Αρνούνται γενικώς τις αλλαγές. Όποια αλλαγή επήλθε στην καθημερινότητά τους και στην οργάνωση της διαβίωσής τους, είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης εξέλιξης και όχι ριζοσπαστικής μεταβολής. Με δυο λόγια οι Εμπερά θέλουν να ζουν ήσυχοι. Πάνω απ’ όλα. Αυτό σου το λένε με κάθε ευκαιρία. Και το σέβεσαι.

Η Βενεζουέλα ή επίσημα Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας είναι χώρα της Νότιας Αμερικής, πρώην ισπανική αποικία. Το όνομά της αποδίδεται ιστορικά σε παραφθορά του ονόματος Βενετία, με την οποία είχαν σχέσεις οι ιθαγενείς της δυτικής Βενεζουέλας. Ο εξερευνητής Αμέριγκο Βεσπούτσι με τον Αλόνσο δε Οχέδα ισχυρίζονταν ότι έδωσαν αυτό το όνομα, όταν πρωτοείδαν σπίτια των ιθαγενών Άνιου που εξείχαν από το νερό και θύμισαν στον Ιταλό Βεσπούτσι τη Βενετία. Σύμφωνα με μια άλλη, λιγότερο δημοφιλή θεωρία, το όνομα προέρχεται από μια λέξη των ιθαγενών και σημαίνει «Μεγάλο Νερό», όπως ήταν γνωστός ο κόλπος του Μαρακαΐμπο.
Η χώρα συνορεύει με την Κολομβία στα δυτικά, με τη Βραζιλία νότια και τη Γουιάνα στα ανατολικά. Στα βόρεια βρέχεται από τη θάλασσα της Καραϊβικής και οριοθετείται από τα χωρικά ύδατα των: Δομινικανή Δημοκρατία, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Γρενάδα, Ολλανδικές Αντίλλες και Μπαρμπάντος. Πρωτεύουσα είναι το Καράκας.
Το 1498-1499 ο Χριστόφορος Κολόμβος και ο Αλόνσο ντε Οχέντα έφτασαν στη Βενεζουέλα, που κατοικούνταν από ιθαγενείς ινδιάνους. Το 1521 άρχισε η ισπανική αποίκιση από τις βορειοανατολικές ακτές, ενώ το 1749 πραγματοποιήθηκε η πρώτη εξέγερση ενάντια στην ισπανική κυριαρχία. Η Βενεζουέλα, εκμεταλλευόμενη την εισβολή του Ναπολέοντα στην Ισπανία, εξεγέρθηκε το 1810 και ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη το 1811. Έχασε όμως μετά τη μάχη με τους Ισπανούς. Ο Σιμόν Μπολιβάρ συνέχισε τη μάχη, κερδίζοντας το 1819 τους φιλοβασιλικούς και δημιουργώντας τη Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας (σημερινή Κολομβία, Βενεζουέλα, Ισημερινός και Παναμάς). Το 1821 κέρδισε τη μάχη του Καραμπομπό, διασφαλίζοντας έτσι την ανεξαρτησία της χώρας. 
Ακολούθησαν αρκετές δεκαετίες πολιτικής κρίσης και στρατιωτικών καθεστώτων, όπως αυτό του στρατηγού Χουάν Βισέντε Γκόμες (1908-1935) και του Μάρκος Πέρες Χιμένες (1948-1958). Το 1958 εξελέγη πρόεδρος ο Ρόμουλο Μπετανκούρτ, επικεφαλής του ιστορικού κόμματος της χώρας Δημοκρατική Δράση (AD). 
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η χώρα γνώρισε τεράστια οικονομική ανάπτυξη χάρη στο πετρέλαιο. Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν η πτώση των διεθνών τιμών του μαύρου χρυσού έφερε οικονομική λιτότητα και κοινωνική αναταραχή.

Το Καράκας, πρωτεύουσα της χώρας, αποτελεί το κυβερνητικό, οικονομικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο της χώρας. Με πληθυσμό που αγγίζει τα πέντε εκατομμύρια, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας και αντικρίζει την Καραϊβική Θάλασσα. Η ίδρυσή του οφείλεται στον Ντιέγκο Ντε Λοσάδα, το 1567. Την ονόμασε Santiago de León de Caracas προς τιμή του αποστόλου Ιακώβου, ο οποίος είναι ο προστάτης άγιος της Ισπανίας. 
Η πόλη λεηλατήθηκε από Άγγλους στρατιώτες το 1595 και τα κτίριά της καταστράφηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά από δύο σεισμούς, το 1755 και το 1812. Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, ωστόσο, το Καράκας αναδείχθηκε σταδιακά ως το κυρίαρχο αστικό κέντρο της Βενεζουέλας. Η ινδική αντίσταση στον εποικισμό ξεπεράστηκε γρήγορα, εν μέρει λόγω μιας επιδημίας ευλογιάς που αποδεκάτισε τον γηγενή πληθυσμό. 
Η κοιλάδα ήταν σχετικά απαλλαγμένη από πειρατικές επιθέσεις, παρά την κεντρική της θέση κοντά στη βόρεια ακτή της χώρας. Η ίδια η κοιλάδα και οι παρακείμενές της παρήγαγαν λίγο χρυσό, ενώ στη συνέχεια έγιναν σημαντικές για την εξαγωγή κακάο (κακάο), την πηγή της σοκολάτας. Επιπλέον, το Καράκας πρόσφερε υγιεινό, άνετο κλίμα και άφθονο γλυκό νερό. 
Εδώ γεννήθηκε ο Σιμόν Μπολιβάρ, ο πιο διάσημος από τους ήρωες της Νότιας Αμερικής, στις 24 Ιουλίου 1783, σε μια οικογένεια με εξέχουσα θέση στις υποθέσεις της Βενεζουέλας. Ο Μπολίβαρ συμμετείχε στον σχηματισμό της βραχύβιας πρώτης δημοκρατίας (1811–12) και δύο χρόνια αργότερα εισέβαλε στη Βενεζουέλα με μια μικρή δύναμη που στρατολογήθηκε στη Νέα Γρανάδα. Αφού κατέλαβε το Καράκας τον Αύγουστο του 1813, η πόλη του απένειμε τον τίτλο El Libertador (Ο απελευθερωτής). Ένα χρόνο αργότερα οι πατριωτικές δυνάμεις του Μπολιβάρ υποχώρησαν πλήρως, αλλά όταν η Μεγάλη Κολομβία (σημερινή Κολομβία, Παναμάς, Βενεζουέλα και Εκουαδόρ) κέρδισε τελικά την ανεξαρτησία το 1821, το Καράκας έγινε η πρωτεύουσα της Βενεζουέλας. Η πόλη διατήρησε αυτή τη διάκριση ακόμα κι όταν η Βενεζουέλα αποσχίστηκε από τη Μεγάλη Κολομβία το 1830.  
Το 1870 ξεκίνησε η αστική μεταμόρφωση του Καράκας από τον Πρόεδρο. Αντόνιο Γκουσμάν Μπλάνκο, ο οποίος προσπάθησε να κάνει το Καράκας αντίγραφο της γαλλικής πρωτεύουσας, του Παρισιού. Το γαλλικό αρχιτεκτονικό γούστο εκείνης της περιόδου αντικατέστησε το ισπανικό αποικιακό στυλ. Χτίστηκαν λεωφόροι και μερικοί δρόμοι διευρύνθηκαν για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της πόλης, η οποία είχε φτάσει σε πληθυσμό σχεδόν τις 56.000 μέχρι το 1881.