Εκουαδόρ - Κολομβία | 24.03.2025

Κατά το 19ο αιώνα οι μετανάστες χαμηλών, ως επί το πλείστον, τάξεων που κατέφταναν από την Ευρώπη για να αναζητήσουν την τύχη τους στην Αργεντινή, είχαν τόπο συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής τα σαλόνια στα μπορντέλα του Μπουένος Άιρες. Εκεί η έντονη νοσταλγία για την πατρίδα εκφραζόταν μέσα από πονεμένα τραγούδια της κάθε χώρας, μαζί με συνοδεία οργάνων όπως φλάουτο, κιθάρα, βιολί και μπαντονεόν (ένα είδος μικρού ακορντεόν που έφεραν μαζί τους οι Γερμανοί μετανάστες). Έτσι διαμορφώθηκε σιγά σιγά ένα καινούργιο είδος μουσικής, το τάνγκο, που περιελάμβανε στοιχεία ευρωπαϊκής, νοτιοαμερικάνικης και αφρικανικής μουσικής.
Περιμένοντας τη σειρά τους, διασκέδαζαν παίζοντας μουσική και χορεύοντας μεταξύ τους έναν αυτοσχέδιο χορό, συνδυασμό επιθετικότητας και ερωτικής επιθυμίας, σαν ένας αγώνας επικράτησης ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα.
Η έλλειψη γυναικών ανάγκασε τους άνδρες να χορεύουν αρχικά μεταξύ τους και με τον καιρό η γυναικεία παρουσία προσέδωσε στο τάνγκο τη γνώριμη μορφή του.
Ωστόσο, τόσο η μουσική που αναπτύχθηκε όσο και ο γεμάτος ένταση χορός περιφρονήθηκαν αρχικά, ως συνδεδεμένα με τα πορνεία της πόλης.
Όταν, όμως, ο διάσημος Ροδόλφο Βαλεντίνο υιοθέτησε τη μουσική και τον αισθησιακό αυτό χορό στις ταινίες του, έγινε μόδα τόσο στα σαλόνια της Ευρώπης όσο και στην Αμερική.
Έτσι, αποκτώντας φήμη σε όλο τον κόσμο, άρχισε να βγαίνει από τις κακόφημες συνοικίες και να ακούγεται και στα σαλόνια του Μπουένος Άιρες.
Το 1916 ο περίφημος Κάρλος Γκαρντέλ αποφάσισε να τραγουδήσει τάνγκο για πρώτη φορά δημόσια. Ο πρόδρομος της χρυσής εποχής του μουσικού αυτού είδους ανέπτυξε το tango cancion, ανάγοντάς το σε υψηλή τέχνη, ενώ το τραγούδι του «Mi Noche Triste» έγινε η μεγαλύτερη επιτυχία σε όλη τη Λατινική Αμερική. Ο θάνατός του σε αεροπορικό δυστύχημα το 1935 στην Κολομβία προκάλεσε απέραντη θλίψη σε εκατομμύρια γυναίκες - έως και αυτοκτονίες. Κάθε χρόνο στις 11 Δεκεμβρίου (ημέρα των γενεθλίων του Γκαρντέλ) γιορτάζεται η «Ημέρα του Τάνγκο», με παραστάσεις, υπαίθριες εκδηλώσεις και χιλιάδες προσκυνητές στο μνήμα του, στο νεκροταφείο της Τσακαρίτα - το δεύτερο πιο αριστοκρατικό (!) της πόλης..

Ισπανοί εξερευνητές που συμμετείχαν στην πολιτική και στρατιωτική επιχείρηση (conquista) του 16oυ αιώνα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κυριαρχία της χώρας τους στην Κεντρική και Νότια Αμερική, εκτός από τη Βραζιλία, η οποία κατελήφθη από την Πορτογαλία.
"Κονκισταδόρες" στα Ισπανικά σημαίνει κατακτητές. Ακόμα και σήμερα οι κρίσεις των ιστορικών σχετικά με τη δράση των κονκισταδόρ είναι αντικρουόμενες. Ορισμένοι εστιάζουν κυρίως στο θάρρος και στη γενναιότητά τους, ενώ άλλοι υπογραμμίζουν την ωμότητά τους απέναντι στους ιθαγενείς και το θρησκευτικό τους φανατισμό. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που τονίζουν ιδιαίτερα τη δίψα του πλούτου που τους εμψύχωνε. Ωστόσο, είναι εκείνοι που προσέφεραν στην Ισπανία την πιο εκτεταμένη αποικιακή αυτοκρατορία. Ήταν πράγματι τολμηροί και γενναίοι, σκληροί προς τους εχθρούς, διψασμένοι για περιπέτειες, αλλά και βαθιά θρησκευόμενοι. Στην πλειονότητά τους ήταν άνθρωποι σκληροί και αμόρφωτοι, αλλά ικανοί πολεμιστές. Οι ηγέτες τους ήταν συχνά γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών, ωστόσο ανάμεσά τους υπήρχαν και άνθρωποι ταπεινής καταγωγής, στους οποίους η ανακάλυψη του Χριστόφορου Κολόμβου αποτελούσε ισχυρό πόλο έλξης. Αυτοί ήταν και οι σπουδαιότεροι αρχηγοί της κατάκτησης. Πράγματι, μεταξύ των πρώτων που ανακάλυψαν και κατέκτησαν το Νέο Κόσμο υπάρχουν λίγα ονόματα μελών επιφανών οικογενειών, ενώ οι περισσότεροι ήταν λαϊκής καταγωγής: ο Φρανσίσκο Πισάρο (ο κατακτητής του Περού), ο Φερνάντο Κορτές (ο στρατιωτικός ηγέτης που υπέταξε το Μεξικό), ο Βάσκο Νουνιέθ ντε Μπαλμπόα (με το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο το άνοιγμα του δρόμου προς τον Ειρηνικό), ο Ντιέγκο ντε Αλμάγκρο (ο οποίος συνέβαλε στην κατάκτηση του Περού), ο Πέντρο ντε Βαλντίβια (ο ιδρυτής της Χιλιανής πόλης Σαντιάγο και της Κονσεψιόν), ο Γκαρθία ντε Παρέδες (που κατέλαβε τη Βενεζουέλα), ο Μπελαλκάσαρ (κατακτητής του Ισημερινού και της Κολομβίας), οι Πέντρο ντε Αλβαράδο, Αλόνσο ντε Οχέδα, Σεμπαστιάν ντε, Φερνάντο ντε Σότο, Νικολάς ντε Eρέντια.
Οι κονκισταδόρες – οι οποίοι κατάγονταν κυρίως από την Παλαιά και Νέα Καστίλη, την Εστρεμαδούρα και την Ανδαλουσία – έδρασαν μεταξύ των ετών 1500 και 1580, περίοδος η οποία οροθετεί την Ισπανική κατάκτηση. Η τελευταία, αρχικά είχε τη μορφή μιας μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης, η οποία όμως διεξήχθη με τόσο σκληρές μεθόδους, που προκάλεσε την κατακραυγή ακόμα και των συγχρόνων τους, οι καταδικαστικές εκφράσεις των οποίων είχαν ιδιαίτερη ηθική αξία.
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο είχε και ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων, οι οποίες είχαν σκοπό τον εύκολο πλουτισμό, όχι μόνο των πρωταγωνιστών της κατάκτησης, αλλά και των χρηματοδοτών τους, κράτους και ιδιωτών (ανάμεσα στους οποίους ήταν συχνά η βασιλική οικογένεια και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του παλατιού). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συστηματική λεηλασία όλου του πλούτου των αμερικανικών πληθυσμών, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να εργάζονται σκληρά και υπό συνθήκες δουλείας, στην υπηρεσία των κατακτητών.

Μία από τις πιο γοητευτικές χώρες της Νότιας Αμερικής, το Περού, φέρει μέχρι σήμερα τη σφραγίδα των αρχαίων Ινδιάνικων πολιτισμών και των Ισπανών κατακτητών του. Οι αρχαίες πόλεις και τα μουσεία τους με εκθέματα από όλους τους προκολομβιανούς πολιτισμούς (Τσαβίν, Μοτσίκα, Τσιμού, Ίνκας κλπ.), τα επιβλητικά βουνά, τα κατάλευκα λάμα, οι παραδοσιακές μουσικές, τα χειροτεχνήματα της περουβιάνικης λαϊκής παράδοσης, τα περίφημα υφαντά με τα γεωμετρικά σχέδια, τα πολυποίκιλτα υφάσματα, τα έντονα χρώματα και κυρίως οι γελαστοί άνθρωποι που κρατούν παραδόσεις απαράλλακτες για αιώνες, μας φέρνουν σε επαφή με τον υπέροχο, μυστηριώδη κόσμο του Περού.

Ο Αμαζόνιος υδροδοτεί το απέραντο τροπικό δάσος της Νοτιοαμερικανικής ηπείρου, μεταφέροντας συνολικά το ένα πέμπτο (1/5) του γλυκού νερού που κυκλοφορεί πάνω στη γη. Από τις εκβολές του στον Ατλαντικό μέχρι τις πηγές του στις Περουβιανές Άνδεις κοντά στον Ειρηνικό, ενώνει φυλές και πολιτισμούς, αλλάζει ταυτότητα και κατεύθυνση, μαγεύει και συναρπάζει. Ζωτική αρτηρία μιας ολόκληρης ηπείρου, ο Αμαζόνιος χαρίζει τα αγαθά του στους Ινδιάνους του Περού, στους υλοτόμους της Κολομβίας και στους αγρότες της Βραζιλίας.
Είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή ζωής στον πλανήτη, ένας ποταμός – γίγαντας με περισσότερους από 1000 παραπόταμους.  Έχει μήκος 6.570 km (δεύτερος μετά το Νείλο) και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου από άποψη υδάτινου όγκου. Τα αμέτρητα ποτάμια που κυλούν σαν φίδια μέσα στη λεκάνη του Αμαζονίου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα μαύρα, τα λευκά και τα καθαρά. Και οι τρεις αυτοί όροι είναι στην ουσία ευφημισμοί, αφού τα νερό έχουν απλώς διαφορετικές αποχρώσεις του καφέ.  Παρ΄ όλα αυτά είναι ενδεικτικοί των διαφορών και κυρίως της προέλευσης των ποταμών.
Τα ποτάμια με "λευκό" νερό, όπως ο Rio Solimoes και ο Rio Madeira είναι γεμάτα από ιζήματα που προέρχονται από τη γεωλογικά νεαρή οροσειρά των Άνδεων.  Το "μαύρο νερό" του Rio Negro και άλλων ποταμών που ρέουν από το Βορρά προέρχονται από τα δάση των πεδιάδων της βορείου Αμαζονίας, τα οποία έχουν αμμώδες έδαφος. Ρέουν πιο αργά και είναι πιο ζεστά από τον Rio Solimoes.
Τα φυτά που σαπίζουν μέσα στο νερό, τους δίνουν αυτό το σκούρο χρώμα και τα κάνουν πιο όξινα, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν λιγότερα έντομα και επομένως από αυτά μεταδίδονται λιγότερες ασθένειες (ελονοσία). Οι παραλίες κατά μήκος του Rio Negro είναι αμμώδεις ενώ αυτές του Solimoes λασπώδεις. Από την άλλη πλευρά οι παραπόταμοι του Solimoes προσελκύουν περισσότερα άγρια ζώα απ΄ ότι αυτοί του Negro.
Τέλος τα ποτάμια με καθαρό νερό όπως ο Rio Taρajόs που πηγάζει από τη κεντρική Βραζιλία περνούν μέσα από παλιότερους γεωλογικούς σχηματισμούς και επομένως δεν περιέχουν ούτε ιζήματα ούτε οργανικές ύλες.
Η Λεκάνη του Αμαζονίου απλώνεται σε εννέα χώρες της Νότιας Αμερικής και καλύπτει μια έκταση μεγαλύτερη των 3.000 χιλιόμετρα από δύση προς ανατολή και 2.000 χιλιόμετρα από βορρά προς νότο. Το μεγαλύτερο τμήμα της είναι καλυμμένο από πυκνά τροπικά δάση. Σ΄ ολόκληρη την περιοχή του Αμαζονίου βρίσκουν καταφύγιο δεκάδες χιλιάδες είδη του ζωικού  βασιλείου. Η άγρια φύση κάνει αισθητή την παρουσία της κάθε στιγμή. Εδώ η ανθρώπινη παρουσία είναι σπάνια, αλλά η ανάμνησή της πολύ δυνατή.
Σ΄ αυτό το μοναδικό ναό της φύσης, ένα άλλο είδος του ζωικού βασιλείου έκανε την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια. Ο λευκός Homo Sapiens, το πιο καταστροφικό είδος στον πλανήτη, αφού μέσα σε μερικές δεκαετίες κατέστρεψε όλα όσα τα άλλα είδη του δάσους κατόρθωσαν να διατηρήσουν για εκατομμύρια χρόνια.
Η συνεχιζόμενη καταστροφή του τεράστιου αυτού πνεύμονα οξυγόνου από την εκτεταμένη εκμετάλλευση της ξυλείας και τη μετατροπή περιοχών σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, θέτει σε κίνδυνο την οικολογική ισορροπία του πλανήτη.

Η μικρή πόλη του Σαν Αγκουστίν, στην περιφέρεια της Ουίλα στη νότια Κολομβία, είναι ένας τουριστικός προορισμός που τραβά ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών. Δεν είναι μόνο ο υπέροχος τοπικός καφές που μαγνητίζει τους επισκέπτες, ούτε μονάχα τα , φωτογενή τοπία των Άνδεων. Είναι κυρίως ο αρχαιολογικός χώρος του Σαν Αγκουστίν, μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, που συστήνει στον άνθρωπο του 21ου αιώνα έναν πολιτισμό χαμένο εδώ και πολλούς αιώνες. Πρόκειται για τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στην περιοχή πριν την έλευση των Ευρωπαίων κατακτητών, που έφτασαν εδώ τον 15ο και κυρίως τον 16ο αιώνα. Τα αγάλματα και οι ανάγλυφες μορφές που βλέπουμε στο Αρχαιολογικό Πάρκο του Σαν Αγκουστίν έλκουν την καταγωγή τους από τον 1ο έως περίπου και τον 5ο μ.Χ. αιώνα, με την κατασκευή τους και τους καλλιτέχνες που τα δημιούργησαν να παραμένουν άγνωστα μέχρι και σήμερα. Τα αγάλματα περιέγραψε πρώτος στο ευρύ κοινό ένας Ισπανός φραγκισκανός μοναχός μόλις τον 18ο αιώνα.

Συγγενής με τον προκολομβιανό πολιτισμό που αναπτύχθηκε στο σημερινό Σαν Αγκουστίν είναι και ο αντίστοιχος που άνθησε στο γειτονικό Τιερραδέντρο, περίπου 100 χλμ. από το Ποπαγιάν. Η λέξη «Τιερραδέντρο» σημαίνει «Μέσα στη Γη», και αμέσως κατανοεί κανείς περί τίνος πρόκειται: εδώ λοιπόν βρέθηκαν υπόγειοι τάφοι ορισμένοι εκ των οποίων αποτελούνται από ολόκληρη εγκατάσταση. Ένας τυπικός υπόγειος τάφος του Τιερραδέντρο διαθέτει μία είσοδο, συνήθως με προσανατολισμό προς τα δυτικά, από όπου μία σπειροειδή σκάλα κατεβαίνει στην κύρια σάλα, περίπου πέντε με οκτώ μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Οι τοίχοι της σάλας είναι διακοσμημένοι με γεωμετρικά, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα μοτίβα, σε κόκκινο χρώμα ή και ασπρόμαυρα. Περιμετρικά της κύριας αίθουσας υπάρχουν βοηθητικοί χώροι, κάποιοι από τους οποίους χρησίμευσαν επίσης ως μικρότεροι τάφοι. Φυσικά πρόκειται για ακόμα ένα μνημείο της UNESCO, που χρήζει μάλιστα ιδιαίτερης φροντίδας καθώς λόγω του μεγάλου αριθμού επισκεπτών, το μνημείο συγκαταλέγεται στα 100 περισσότερο απειλούμενα μνημεία του κόσμου.

Ισημερινός: μισός καθισμένος στο βόρειο ημισφαίριο της πραγματικότητας και μισός καθισμένος στο νότιο ημισφαίριο του ονείρου…

Κίτο: Κεραυνοβόλος έρωτας
Στο Κίτο, δεν νιώθεις περίεργα λόγω υψόμετρου, αλλά έχεις συναίσθηση ότι βρίσκεσαι στα 2.800 μέτρα.
Το κίτο αποτελούσε κομμάτι της Αυτοκρατορίας των Ίνκα Ταγουαντινσούγιο («Τέσσερα Βασίλεια»). Κατά την αποικιοκρατία, το Βασιλικό Ακροατήριο του Κίτο αποτελούσε κομμάτι της Αντιβασιλείας του Περού. Συνεπώς πολλά ονόματα από το παρελθόν του Περού είναι παρόντα κι εδώ: Αταουάλπα, Πιζάρο, Σούκρε, Μπολίβαρ. Είναι σαν να ακούς μια νέα εκδοχή μιας παλιάς ιστορίας.
Θαυμάσιες παλιές αποικιακές εκκλησίες, υπέροχα μουσεία αλλά και αμέτρητες παραστάσεις δρόμου γοητεύουν τον επισκέπτη. Το πραγματικό όμως σύμβολο της πρωτεύουσας του Ισημερινού είναι το άγαλμα της Παρθένου του Panecillo, εμπνευσμένο από την Παρθένο του Κίτο. Δίνοντας σχήμα στην ομορφιά της γεμάτης χάρη φτερωτής αυτής παρθένου, σαν να χορεύει αιθέρια, μας συνεπαίρνει και μας ταξιδεύει.
Το Κίτο έχει όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά: εμπορικά κέντρα, νυχτερινή ζωή, όμορφα πάρκα, εκπληκτικό περιβάλλον και εκατοντάδες πράγματα να ανακαλύψεις που το κάνουν άξιο εξερεύνησης.
Στους φιδωτούς συχνά δρόμους του, μπορείτε να βρείτε τα πάντα: από ανθρώπους που χορεύουν αυθόρμητα, είτε βράδυ είτε πρωί, μέχρι γαμήλια τελετή να εορτάζεται χαρωπά σε δημόσια πλατεία. Αλλά πέρα από ό,τι έχει να προσφέρει αυτή η πόλη, πρέπει να ομολογήσουμε ότι αυτό που μας ελκύει περισσότερο στο Κίτο είναι ότι δεν μας κάνει να νιώθουμε ξένοι. Κι αυτό εν μέρει λόγω των ανθρώπων του, εν μέρει λόγω της αρχιτεκτονικής στο ιστορικό κέντρο και λόγω των πολιτισμικών προσφορών τoυ.

Τσιμποράσο, Καϊμποϊράσο, Κοτοπάξι, Τινγκουράουα, Κιλοτόα, αυτοί οι χιονισμένοι γίγαντες με τα ονόματά τους παρμένα από την ινδιάνικη μυθολογία καλωσορίζουν τους επισκέπτες της εκουαδοριανής κορδιλιέρας που διασχίζουν την Παναμερικάνα, τον αυτοκινητόδρομο που ενώνει το Μεξικό με την Παταγονία, με κατεύθυνση προς τη Κουένκα.
Στους πρόποδες αυτών των βουνών, σε υψόμετρο 2.500 έως και 4.000 μ., ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια οι Ινδιάνοι Πουρουά και καλλιεργούν τις πλαγιές τους με πατάτες και καλαμπόκι, το χοντρό, ζουμερό καλαμπόκι που φυτρώνει σε αυτά τα υψόμετρα και το ψήνουν, το αλατίζουν και φτιάχνουν έναν εκλεκτό μεζέ.
Ολόκληρες βουνοπλαγιές με απότομες κλίσεις, χωρισμένες σε χωράφια, σπαρμένα φυτά που τα διαφορετικά χρώματα των λουλουδιών τους συνθέτουν ένα καταπληκτικό παζλ. Και ούτε μια πεζούλα. Πως είναι δυνατόν να μη φεύγει το χώμα σε μια τροπική χώρα, όπου βρέχει τόσο πολύ; Και όμως. Τα ηφαίστεια έχουν χαρίσει σε αυτή τη γη τη λάβα τους, ένα χώμα τόσο πυκνό και πλούσιο που δεν μπορεί να το ξεπλύνει καμιά βροχή και που, ακόμα και ξύλο να μπήξεις, κάτι θα φυτρώσει.
Η Ριομπάμπα, η πρωτεύουσα της επαρχίας Τσιμποράσο, που πήρε το όνομά της από την ψηλότερη κορυφή του Εκουαδόρ στα 6.300 μ., το τρίτο ψηλότερο ηφαίστειο στον κόσμο, το οποίο, λόγω της θέσης του, σχεδόν πάνω στη νοητή γραμμή του ισημερινού, είναι το κοντινότερο σημείο της Γης στον Ήλιο. Η επαρχία Τσιμποράσο είναι μια από τις δυο επαρχίες με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ινδιάνικου πληθυσμού στη χώρα.
Στη Ριομπάμπα, μια μικρή πόλη με αρκετά αποικιακά κτίσματα και εκκλησίες και περισσότερα, νεότερα, κατεβαίνουν καθημερινά πολλοί Ινδιάνοι από τα χωριά τους για να πουλήσουν τα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα τους. Η μεγαλύτερη υπαίθρια λαϊκή αγορά, από τις μεγαλύτερες του Εκουαδόρ, γίνεται γύρω από την εκκλησία Σαν Αλφόνσο. Το θέαμα είναι συναρπαστικό. Ντομάτες, μικρές και μεγάλες, μπανάνες, πράσινες, κίτρινες και κόκκινες, καρύδες, ανανάδες, μάνγκο και δεκάδες άλλα φρούτα της τροπικής γης είναι απλωμένα πάνω σε πάγκους ή σε τεράστιους σωρούς στο πεζοδρόμιο. Και όχι μόνον αυτά. Καπέλα – κάθε φυλή έχει το δικό της στολισμό για τα καπέλα της, ένα έθιμο που επέβαλαν οι κονκισταδόρες, οι Ισπανοί κατακτητές, για να μπορούν να ξεχωρίζουν τους υπηκόους τους -, παντελόνια, κιλίμια και υφαντά, τρανζιστοράκια, εξαρτήματα από διαλυμένα αυτοκίνητα και μηχανάκια, ό,τι μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους, ό,τι χρειάζεται κάποιος για να πορευτεί σε υψόμετρο 2.600 μ.
Και πίσω από τους πάγκους και τις στοίβες, αυτή η πανάρχαια φυλή των Άνδεων με το σκληρό πρόσωπο και τις μπλούζες, τις φούστες και τις μαντίλες τους σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Για τους ινδιάνικους πληθυσμούς της οροσειράς, οι εβδομαδιαίες υπαίθριες αγορές είναι κάτι παραπάνω από απλές εμπορικές συναλλαγές: είναι τόπος συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής, ο χώρος και ο χρόνος που δηλώνουν την ταυτότητά τους.

Το Τσιμποράσο – «πλεξούδες από πάγο» , στην ινδιάνικη γλώσσα Κέτσουα – είναι ένα από τα πιο επιβλητικά βουνά, σμιλεμένο πάνω σε διαδοχικά στρώματα λάβας και σύμβολο για τους πληθυσμούς της περιοχής. Σε μια από τις πλαγιές του, ο Σιμόν ντε Μπολίβαρ εμπνεύστηκε το ποίημα του «Το ντελίριό μου στο Τσιμποράσο». Στο Εθνικό Δρυμό του, από τα 4.000 μέτρα και πάνω, συναντάμε και τα βικούνια, ένα όμορφο είδος της οικογένειας των αμερικανικών καμηλοειδών.

Στο Εκουαδόρ ζουν τρία είδη αυτής της οικογένειας, τα βικούνια, τα λάμα και τα αλπάκα. Πολλά είναι εξημερωμένα και οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούν το μαλλί και το κρέας τους.

Το εκουαδοριανό «μονοπάτι των Ίνκας», δεν υπόσχεται θέα σε χιονισμένους κρατήρες, ανταμείβει όμως τους τολμηρούς με μια υπέροχη διαδρομή μέσα από ινδιάνικους οικισμούς σ’ ένα από τα πιο όμορφα ορεινά τοπία της χώρας.  Από το μονοπάτι των Ίνκας, το οποίο διέσχιζε ο βασιλιάς στη πορεία του προς το Κίτο, δεν έχουν απομείνει πολλά κομμάτια. Οι πέτρες από τις οποίες είχε κατασκευαστεί προορίζονταν για τα μαλακά πόδια των λάμα και όχι για τα άλογα και τα βόδια που χρησιμοποιούσαν οι Ισπανοί στις μετακινήσεις τους. Στη τοποθεσία Παρεδόνες, βρίσκονται και τα καλοδιατηρημένα ερείπια του ναού του Ήλιου της Ινγκαπίρκα, δεύτερου σε σημασία θρησκευτικού τόπου των Ίνκας, μετά το Μάτσου Πίτσου, στο Περού.
Η Παναμερικάνα από το Κίτο προς το Βορρά και τα σύνορα με τη Κολομβία είναι διαφορετική. Έχει πολλές στροφές και υψομετρικές διαφορές, η βλάστηση είναι διαφορετική, τα χρώματα είναι διαφορετικά, τα πράσινα λιγότερα. Η διαδρομή περνά από το Οταβάλο, την πιο τουριστική πόλη του Εκουαδόρ. Είναι μια μικρή πόλη με σωστή ρυμοτομία, καθαρούς πλακόστρωτους δρόμους και ελεγχόμενη κίνηση, με ευρωπαϊκό θα έλεγε κανείς αέρα, πολλά ιντερνέτ καφέ και τράπεζες, αποτέλεσμα μάλλον των χρημάτων που αποφέρει η τουριστική ανάπτυξη. Στη κεντρική πλατεία, την Πλάσα ντε λος Πόντσος, κάθε Σάββατο, γίνεται η μεγαλύτερη εμποροπανήγυρις της Λατινικής Αμερικής.
Τουρίστες από κάθε μεριά της αμερικανικής ηπείρου αλλά και της Ευρώπης, συρρέουν για να αγοράσουν κάτι από την πλούσια χειροτεχνική παραγωγή των Οταβαλένιων και των γύρω περιοχών: υφαντά, τσάντες και αιώρες, διακοσμητικά χαλάκια, σάλια, κουβέρτες και πουλόβερ. Οι Οταβαλένιοι είναι διάσημοι για την υφαντική τους τέχνη , ενώ τα γύρω χωριά έχουν κι αυτά τη δική τους παραγωγή – το Κοτακάτσι είναι το κέντρο της επεξεργασίας δέρματος και το Σαν Αντόνιο είναι γνωστό για τα ξυλόγλυπτά του.
Όλα αυτά μπορεί να τα βρει κανείς στην αγορά του Οταβάλο, την τεράστια πλατεία όπου χωράνε πάνω από 1.000 μικροπωλητές, μαζί με τα αντικείμενα από την ακτή της χώρας, τη ζούγκλα, αλλά και την Κολομβία και το Περού. Το Οταβάλο ήταν από την προκολομβιανή εποχή σταυροδρόμι εμπόρων και αυτή την παράδοση συνεχίζει μέχρι σήμερα. Το Οταβάλο είναι χτισμένο σ΄ ένα προνομιακό φυσικό τοπίο και προσφέρει στον επισκέπτη πολλές δυνατότητες για να περάσει ευχάριστα μερικές μέρες. Μα το πιο όμορφο στο Οταβάλο είναι για πολλούς, οι ίδιοι οι κάτοικοί του. Η γλυκύτητα του τοπίου, σε αντίθεση με την τραχύτητα και τους στιβαρούς ηφαιστειακούς όγκους της κεντρικής οροσειράς, έχει αποτυπωθεί στο πρόσωπό τους: πρόσωπα στρογγυλά, χαμογελαστά, με καλοσχηματισμένα χαρακτηριστικά και μεγάλα μάτια.
Πολλές όμορφες κοπέλες, οι περισσότερες ντυμένες με την παραδοσιακή τους ενδυμασία:  άσπρο πουκάμισο, κεντημένο με πολύχρωμα λουλούδια και δαντελένια τελειώματα, και μαύρη, μακριά φούστα. Αλλά και οι άντρες ακολουθούν πιστά τις επιταγές της παράδοσής τους:  μακριά κοτσίδα, ψάθινο καπελάκι, μαύρο παντελόνι, άσπρο πουκάμισο και σκούρο μπλε πόντσο.
Κουένκα, το μικρό χωριό του Ισημερινού που κατασκευάζει τα αυθεντικά panama hats.
Το panama hat θεωρείται η ποίηση των καπέλων, ένα μικρό διακριτικό, αλλά ξεκάθαρο σύμβολο αναμφισβήτητου κομψού στυλ για άνδρες και γυναίκες. Μια υπογράμμιση της παρουσίας του κατόχου του με τον πιο φίνο τρόπο. Είναι δε τα καπέλα με τη μεγαλύτερη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη: από τον Σον Κόνερι και τον Άντονι Χόπκινς, μέχρι τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο, όλοι έχουν μια εμβληματική σκηνή, ένα καρέ γοητείας, φορώντας ένα panama hat. To 2012 η UNESCO ενέταξε τα panama hats στη λίστα με τα προστατευόμενα πολιτισμικά προϊόντα, με το επιχείρημα ότι η κατασκευή τους είναι μια τέχνη με μυστικά που περνάνε από γενιά σε γενιά.
Γουαγιακίλ, το ορμητήριο για τους σύγχρονους Δαρβίνους.
Μπορεί το μικρό ιστορικό του κέντρο να είναι απλό και λιτό αλλά για τους…τολμηρούς που θα ανέβουν τα 400 και πλέον σκαλιά που οδηγούν στο λόφο Cerro Santa Anna, η θέα από την κορυφή θα τους αποζημιώσει και με το παραπάνω!

Οι Ταϊρόνας, οι Τσίμπτσα, οι Κίμπαγια και όλοι οι λαοί που κατοικούσαν στην Κολομβία πριν φτάσουν εκεί οι κονκισταδόρες θα είχαν σήμερα ξεχαστεί αν δεν είχαν φτιάξει τόσα χρυσά κοσμήματα και αγάλματα.
Οι τότε χρυσοχόοι χρησιμοποιούσαν την τουμπάγα – ένα μείγμα χρυσού με 4-5% άργυρο που έλιωναν μαζί με χαλκό. Ανάλογα με την περιεκτικότητα, το χρώμα άλλαζε. Επίσης, για να αλλάξουν το χρώμα, έτριβαν τα κοσμήματα με χόρτα, η οξύτητα των οποίων αντιδρούσε με το χαλκό, και τα περνούσαν από τη φωτιά: καθαρίζοντας τα οξείδια έβγαινε ο καθαρός χρυσός. Για τους Ισπανούς η Κολομβία ήταν η πατρίδα του χρυσού, το Ελ Ντοράντο.
Ένας καινούργιος αρχηγός (cacique), αυτός της Γουαταβίτα, έμεινε στην ιστορία, καθώς η περιγραφή της στέψης του γέννησε τον μύθο του Ελ Ντοράντο: «Σχημάτισαν κύκλο γύρω από τη λίμνη. Τριγύρω οι ιθαγενείς φορούσαν χρυσά στολίδια, κορώνες και πολύχρωμα φτερά. Όταν άρχισε η γιορτή του εξαγνισμού, άναψαν φωτιές και ο καπνός σκοτείνιασε τον ουρανό. Ο διάδοχος τότε γδύθηκε και άλειψαν το γυμνό κορμί του με γόμα. Ύστερα άπλωσαν πάνω του χρυσόσκονη μέχρι που τον σκέπασαν από την κορυφή έως τα νύχια. Ανέβηκε έτσι πάνω στη σχεδία, όπου έμεινε ακίνητος. Στα πόδια του τοποθέτησαν έναν μεγάλο σωρό από χρυσάφι και σμαράγδια για να τα προσφέρει στον θεό του. Οι τέσσερις πιο σπουδαίοι αρχηγοί τον συνόδευαν πάνω στη σχεδία. Ήταν υπήκοοί του, γυμνοί και αυτοί, στολισμένοι με χρυσαφένια φτερά, κορώνες, βραχιόλια, σκουλαρίκια και ο καθένας μετέφερε τα δώρα του. Όταν η σχεδία απομακρύνθηκε από τη στεριά, άρχισαν να αντηχούν τρομπέτες, κέρατα και άλλα όργανα... Ο “επιχρυσωμένος” αρχηγός έριξε τα δώρα του στη λίμνη, ενώ αυτοί που τον συνόδευαν έκαναν το ίδιο. Όταν τελείωσαν, γύρισαν στη στεριά και ξανάρχισαν τα όργανα, που είχαν στο μεταξύ σιγήσει. Αυτή ήταν η τελετή υποδοχής του καινούργιου αρχηγού και ο τρόπος που έδειχναν πως τον αναγνώριζαν ως αφέντη και άρχοντά τους».
Από την άλλη βέβαια, ο μέγιστος Εδουάρδο Γκαλεάνο στο περίφημο βιβλίο του «Las venas abiertas de América Latina» υποστηρίζει πως «ο Ελ Ντοράντο δεν υπήρξε παρά ένας μύθος που επινόησαν οι ιθαγενείς ώστε να απομακρύνουν τους άπληστους κονκισταδόρες από τις εστίες τους, αναγκάζοντάς τους να αναζητούν επί ματαίω στην άγρια ζούγκλα του Αμαζονίου και του Ορινόκο».
Όπως και να ‘χει, από τους θησαυρούς αυτούς σώθηκαν ελάχιστα δείγματα, καθώς τα αριστουργήματα αυτά της τέχνης οι Ισπανοί κατακτητές τα έλιωναν και τα έκαναν πλάκες χρυσού που τις έστελναν στους βασιλείς τους.
Και αυτά τα ελάχιστα δείγματα είναι που κάνουν το Museo de Oro της Μπογκοτά το εντυπωσιακότερο Μουσείο Χρυσού στον κόσμο.

Ναι, υπήρχε ζωή στην Αμερική προτού την ανακαλύψουν οι κονκισταδόρες και προτού την αφανίσουν. Ένα από τα ελάχιστα δείγματα εκείνης της ζωής, δηλαδή των Ινδιάνων, που σε πείσμα των καιρών εξακολουθεί να ζει περίπου όπως τότε, τον 18ο αιώνα, είναι η φυλή Εμπερά ή Τσοκό. Αυτή η φυλή βρέθηκε αρχικά από τους Ισπανούς στην περιφέρεια Τσοκό της Κολομβίας και δια της βίας μετακινήθηκε στην περιοχή Νταριέν που σήμερα ανήκει στον Παναμά. Η μετοίκηση δεν ήταν εύκολη ιστορία, καθώς προκλήθηκαν συγκρούσεις των Εμπερά με τους ως τότε κατοίκους της Νταριέν, τις φυλές Τούλε και Κούνα, οι οποίοι τελικά αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άλλα εδάφη. Οι Εμπερά λοιπόν εγκαταστάθηκαν στις όχθες των ποταμών της Νταριέν, μέσα στην πυκνή ζούγκλα. Εκεί ζουν ακόμη.
Δεν σχημάτισαν χωριά και οικισμούς. Η κάθε οικογένεια, μέχρι τη δεκαετία του 1950, ζούσε στο δικό της σπίτι, πάνω σε μία όχθη, μέσα στη ζούγκλα, σε απόσταση χιλιομέτρων από τα διπλανά σπίτια. Και όλα τα σπίτια ήταν (και είναι) καλύβες από φοίνικες στηριγμένες, για λόγους ασφαλείας, πάνω σε πασσάλους ύψους έως 3 μέτρα από το έδαφος. Οι καλύβες είχαν σχήμα στρογγυλό, ήταν απλόχωρες, χωρίς τοίχους, και είχαν μία ξύλινη σκάλα η οποία τα βράδια μαζευόταν πάνω. Όλα αυτά περίπου ισχύουν και σήμερα, με τη διαφορά ότι πλέον οι περισσότεροι Εμπερά του Παναμά (υπάρχουν και πολλοί ακόμη στο Τσοκό της Κολομβίας) ζουν σε μικρές κοινότητες. Συνολικά 9 οικισμοί βρίσκονται στον Παναμά, εκ των οποίων οι 4 είναι πλήρως απομονωμένοι και δεν δέχονται επισκέπτες. Οι καλύβες σήμερα μέσα στους οικισμούς είναι λίγο πιο μικρές, διότι έχουν μικρύνει και οι οικογένειες. Κατά τα άλλα όμως η δομή και η λειτουργία τους παραμένουν ίδιες.
Οι Εμπερά παραδοσιακά ζουν από τα ποτάμια. Τρέφονται με ψάρια και φυτά της ζούγκλας. Καθοριστικό ρόλο στην κουλτούρα τους παίζουν χειροποίητα κανό. Με αυτά μετακινούνται, σε αυτά παντρεύονται και σε αυτά θάβονται για να ταξιδέψουν στη μετά θάνατον ζωή. Όσον αφορά την οργάνωση των μικρών κοινωνιών τους, αυτή βασίζεται στην απόλυτη ισότητα. Ποτέ δεν υπήρχε αρχηγός. Υπήρχε μόνο ο σαμάνος, ο οποίος γνώριζε τα βότανα και ήταν σε θέση να τα χρησιμοποιήσει για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και ως παραισθησιογόνα. Αυτός ο σαμάνος υπάρχει ακόμα – οι γιατροί γενικώς αποφεύγονται. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια υπάρχει και ο αρχηγός ο οποίος εκλέγεται ανά 5ετία και εκπροσωπεί τις κοινότητες των Εμπερά στην πολιτεία του Παναμά.
Άνδρες και γυναίκες είναι απολύτως ίσοι και γυμνοί από τη μέση και πάνω. Οι γυναίκες όμως υποχρεωτικά (και αυτό ισχύει ακόμη) υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Η κυβέρνηση του Παναμά αλλά και οι αρχές των Εμπερά φιλοδοξούν ο επικίνδυνος για την υγεία αυτός θεσμός να έχει εκλείψει ως το 2030. Κατά τα άλλα, άνδρες και γυναίκες παραδοσιακά βάφουν τα σώματά τους με ανεξίτηλο χρώμα (κάτι σαν τατουάζ) και καλύπτουν τα γεννητικά τους όργανα με πολύχρωμα υφάσματα. Οι γυναίκες πλέκουν καλάθια και μαγειρεύουν και οι άνδρες κυνηγούν και ψαρεύουν. Τα παιδιά πηγαίνουν στα σχολεία της κοινότητας και εφόσον το επιθυμούν σπουδάζουν στα πανεπιστήμια του Παναμά.
Γενικώς οι Εμπερά είναι καλοσυνάτοι και φιλόξενοι. Για να πας στα 5 χωριά τους τα οποία είναι επισκέψιμα, σε μεταφέρουν εκείνοι με τα κανό τους από την απέναντι όχθη των ποταμών. Στα χωριά τους μπορείς να περάσεις μία ολόκληρη μέρα. Σου δείχνουν τα σπίτια τους, τρως μαζί τους, σου εξηγούν τα βότανα, σε πηγαίνουν για ψάρεμα και σου δείχνουν τα χειροτεχνήματά τους, κεραμικά, πλεκτά κτλ. τα οποία αν θέλεις αγοράζεις. Κάπως έτσι κυλάει η ζωή μέσα στη ζούγκλα. Χωρίς φως, τρεχούμενο νερό, τηλέφωνο ή τηλεόραση και με φωτιές που ανάβονται στο χώμα για το μαγείρεμα. Η ατομική καθαριότητα καθώς και η λάτρα του σπιτιού γίνονται στα ποτάμια. Όσο για την καθομιλουμένη γλώσσα, είναι η ισπανική και η διάλεκτος τσοκό. Πολλοί από τους Εμπερά είναι χριστιανοί, λόγω των ιεραποστόλων που έφεραν τον 18ο αιώνα μαζί τους οι κονκισταδόρες.
Και κάτι τελευταίο: αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής. Αρνούνται να κατοικίσουν σε τσιμέντο και ανέσεις, αρνούνται να μετοικίσουν στις πόλεις, αρνούνται κάθε μορφή εξουσίας πέρα από αυτήν του σαμάνου και του εκλεγμένου κοινοτάρχη. Αρνούνται τα πάρε-δώσε με την κυβέρνηση του Παναμά. Αρνούνται γενικώς τις αλλαγές. Όποια αλλαγή επήλθε στην καθημερινότητά τους και στην οργάνωση της διαβίωσής τους, είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης εξέλιξης και όχι ριζοσπαστικής μεταβολής. Με δυο λόγια οι Εμπερά θέλουν να ζουν ήσυχοι. Πάνω απ΄όλα. Αυτό σου το λένε με κάθε ευκαιρία. Και το σέβεσαι.

Ο τίτλος δεν είναι μεταφορικός – η ιστορία είναι αληθινή και αφορά τη θρυλική κορώνα των Άνδεων, ένα πολύτιμο και θαυμάσιο αντικείμενο με μακρά ιστορία και πορεία. Η πορεία ξεκινάει από το Ποπαγιάν της Κολομβίας και καταλήγει στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Η δε ιστορία θα μπορούσε να εμπνεύσει μέχρι και μυθιστόρημα…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Κολομβία φέρνει στο μυαλό μας καρτέλ κοκαΐνης, και όχι αδίκως. Η φτώχεια, η εξαθλίωση και το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών είναι το κομμάτι της ιστορίας που συνδέεται με την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό. Ας το αφήσουμε έξω αυτό. Η Κολομβία ως χώρα, είναι πλούσια, και υπό άλλες συνθήκες η οικονομία της θα ήταν διαφορετική. Διαθέτει κοιτάσματα πετρελαίου, πολύτιμες φυτείες εξαιρετικού καφέ, τεράστια κοιτάσματα χρυσού και σμαραγδιών. Μόνο τα σμαράγδια καλύπτουν το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης και αγοράς. Ο πολιτισμός των Ίνκας χρησιμοποιούσε τον χρυσό και τα σμαράγδια για λατρευτικούς σκοπούς. Μία βόλτα στο Μουσείο Χρυσού της πρωτεύουσας Μπογκοτά είναι απολύτως κατατοπιστική. Οι αυτοκράτορες των Ίνκας κάλυπταν ολόκληρο το σώμα τους με χρυσό στις επίσημες θρησκευτικές τελετές. Ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου υπάρχει ολόκληρη χρυσή σχεδία μήκους 1 μέτρου με κατάρτι και ναύτες από χρυσό. Υπάρχουν κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, ακόμη και κουτάκια κοκαΐνης – το ναρκωτικό χρησιμοποιούνταν στις τελετές.
Η σμαραγδένια κορώνα των Άνδεων δεμένη με σκαλιστό χρυσό 20 καρατίων χρονολογείται τον 16ο αιώνα και κατασκευάστηκε στην Ποπαγιάν από ντόπιους τεχνίτες ως τάμα για τον Καθεδρικό της πόλης. Η αποικιακή Ποπαγιάν ιδρύθηκε από πάμπλουτους κονκισταδόρες οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τεράστιες φυτείες ζαχαροκάλαμων στην ευρύτερη περιοχή. Εξου και είναι (ακόμη) μία κατεξοχήν αριστοκρατική πόλη. Κατάλευκη και πανέμορφη. Κάποιος λοιπόν από τους ιδιαίτερα ευκατάστατους κατοίκους της βρέθηκε να έχει το κλεμμένο σμαράγδι του τελευταίου αυτοκράτορα των Ίνκας, Αταχουάλπα. Το συγκεκριμένο είναι 45 καρατίων, το πιο μεγάλο από τα 450 που κοσμούν το διάδημα. Οι ιστορικοί λένε ότι πολλά από αυτά προέρχονται από τον ηττημένο αυτοκράτορα. Την αρπαγή έκανε το 1532 ο ισπανός κονκισταδόρ Φρανθίθκο Πιθάρο. Ενδεχομένως και πολύς από τον χρυσό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της κορώνας αρπάχτηκε από τον Αταχουάλπα. Ο Πινθάρο μετά την ήττα του αυτοκράτορα κυκλοφορούσε στους δρόμους της Ποπαγιάνπάνω σε ολόχρυσο παλανκίνο πνιγμένο στα σμαράγδια. Η δε καθαρότητα των σμαραγδιών είναι ακόμη η ανώτερη παγκοσμίως. Πήρε πολλά χρόνια στους αποίκους να ανακαλύψουν τα ορυχεία των Ίνκας, Μούσο και Τσιβόρ, που ήταν πνιγμένα μέσα στη ζούγκλα της Κολομβίας.
Τον 16ο αιώνα λοιπόν άρχισε η κατασκευή της κορώνας η οποία ολοκληρώθηκε τον 18ο αιώνα. Φιλοτεχνήθηκε σε υπερφυσικό μέγεθος και λαμπρότητα και προορισμός της ήταν να κοσμήσει το κεφάλι του αγάλματος της Παναγίας στον Καθεδρικό του Ποπαγιάν. Όπως και έγινε. Το πρώτο τμήμα της κορώνας εγκαινιάστηκε στον ναό το 1599. Η δωρεά ήταν τάμα – παράκληση στην Παναγία να σταματήσει μια φονική επιδημία ευλογιάς που απειλούσε να αφανίσει την πόλη. Έκτοτε το τάμα κοσμούσε το κεφάλι του αγάλματος κάθε χρόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα του Πάσχα. Όλο τον υπόλοιπο καιρό, διαλυόταν σε κομμάτια και φυλασσόταν για λόγους ασφαλείας από ειδική επιτροπή προυχόντων της πόλης.
Μέχρι που φτάνουμε στο 1914, όταν ο Πάπας έδωσε άδεια στον Καθεδρικό να πουλήσει το κόσμημα για να χτίσει νοσοκομείο, γηροκομείο και ορφανοτροφείο στο Ποπαγιάν. Η αξία τότε ήταν 4,5 εκατομμύρια δολάρια. Ο ενδιαφερόμενος αγοραστής βρέθηκε αμέσως. Ήταν ο αμερικανός έμπορος διαμαντιών Γουόρεν Τζ. Πάιπερ, οποίος φυσικά δεν διέθετε το ποσό και του πήρε 20 χρόνια για να συγκροτήσει ένα συνδικάτο με άλλους συναδέλφους του και να αγοράσουν την κορώνα. Αυτό έγινε τελικά το 1936. Αμέσως μετά την αγορά, το κόσμημα εκτέθηκε σε ειδική εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, στο πολυτελές ξενοδοχείο Waldorf-Astoria. Στη δεξίωση ο Πάιπερ οπλοφορούσε και ήταν κολλημένος δίπλα στο έκθεμα. Τότε είχε πει στους δημοσιογράφους ότι το συνδικάτο των αγοραστών σκόπευε να διαμελίσει την κορώνα και να την πουλήσει κομμάτι κομμάτι. Τελικά αυτό δεν έγινε ποτέ, διότι κρίθηκε πολύ πιο προσοδοφόρο να ταξιδεύει ως έκθεμα σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα το 1937 τη νοίκιασε η General Motors για την έκθεση των νέων μοντέλων Chevrolet στο Ντιτρόιτ. Μέσα σε μία εβδομάδα κόπηκαν 225.000 εισιτήρια. Ενσυνεχεία εκτέθηκε στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης το 1939. Τελικά το 1963 το συνδικάτο κουράστηκε με τα ταξίδια κι αποφάσισε να ρευστοποιήσει την κορώνα. Την πούλησε σε δημοπρασία του Sotheby's και επειδή η τιμή δεν έφτασε αρκετά ψηλά την αγόρασε ένα μέλος του συνδικάτου, ο οίκος διαμαντιών Asscher του Άμστερνταμ και την τοποθέτησε σε τραπεζική θυρίδα. Τελικά το 2015 μετά από αρκετές ακόμη εκθέσεις, η σμαραγδένια κορώνα των Άνδεων αγοράστηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Σήμερα ο δήμος του Ποπαγιάν εκκινεί διαδικασίες αίτησης για την επιστροφή της στα πάτρια εδάφη.

Οι Μουίσκα είναι ένας αυτόχθονος λαός και πολιτισμός του που αναπτύχθηκε στα υψίπεδα της ανατολικής κορδιλιέρας των κολομβιανών Άνδεων, πολύ πριν από την ισπανική κατάκτηση. Όταν έφτασαν στην περιοχή οι κονκισταδόρες, η επικράτεια των Μουίσκα είχε ήδη οργανωθεί σε Συνομοσπονδία, μιλώντας την ίδια γλώσσα, της γλωσσικής οικογένειας Τσιμπτσάν. Τη Συνομοσπονδία συναποτελούσαν τρεις «περιφέρειες», που διακρίνονταν η μία από την άλλη κυρίως χάρη στην πίστη τους σε διαφορετικό ηγεμόνα, τον zaque, τον zipa και τον iraca, ο καθένας με αρκετά διακριτά όρια δικαιοδοσίας και εξουσίας.

Ναι, υπήρχε ζωή στην Αμερική προτού την ανακαλύψουν οι κονκισταδόρες και προτού την αφανίσουν. Ένα από τα ελάχιστα δείγματα εκείνης της ζωής, δηλαδή των Ινδιάνων, που σε πείσμα των καιρών εξακολουθεί να ζει περίπου όπως τότε, τον 18ο αιώνα, είναι η φυλή Εμπερά ή Τσοκό. Αυτή η φυλή βρέθηκε αρχικά από τους Ισπανούς στην περιφέρεια Τσοκό της Κολομβίαςκαι δια της βίας μετακινήθηκε στην περιοχή Νταριένπου σήμερα ανήκει στον Παναμά. Η μετοίκηση δεν ήταν εύκολη ιστορία, καθώς προκλήθηκαν συγκρούσεις των Εμπεράμε τους ως τότε κατοίκους της Νταριέν, τις φυλές Τούλε και Κούνα, οι οποίοι τελικά αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άλλα εδάφη. Οι Εμπερά λοιπόν εγκαταστάθηκαν στις όχθες των ποταμών της Νταριέν, μέσα στην πυκνή ζούγκλα. Εκεί ζουν ακόμη.

Δεν σχημάτισαν χωριά και οικισμούς. Η κάθε οικογένεια, μέχρι τη δεκαετία του 1950, ζούσε στο δικό της σπίτι, πάνω σε μία όχθη, μέσα στη ζούγκλα, σε απόσταση χιλιομέτρων από τα διπλανά σπίτια. Και όλα τα σπίτια ήταν (και είναι) καλύβες από φοίνικες στηριγμένες, για λόγους ασφαλείας, πάνω σε πασσάλους ύψους έως 3 μέτρα από το έδαφος. Οι καλύβες είχαν σχήμα στρογγυλό, ήταν απλόχωρες, χωρίς τοίχους, και είχαν μία ξύλινη σκάλα η οποία τα βράδια μαζευόταν πάνω. Όλα αυτά περίπου ισχύουν και σήμερα, με τη διαφορά ότι πλέον οι περισσότεροι Εμπερά του Παναμά (υπάρχουν και πολλοί ακόμη στο Τσοκό της Κολομβίας) ζουν σε μικρές κοινότητες. Συνολικά 9οικισμοί βρίσκονται στον Παναμά, εκ των οποίων οι 4 είναι πλήρως απομονωμένοι και δεν δέχονται επισκέπτες. Οι καλύβες σήμερα μέσα στους οικισμούς είναι λίγο πιο μικρές, διότι έχουν μικρύνει και οι οικογένειες. Κατά τα άλλα όμως η δομή και η λειτουργία  τους παραμένουν ίδιες.

Οι Εμπερά παραδοσιακά ζουν από τα ποτάμια. Τρέφονται με ψάρια και φυτά της ζούγκλας. Καθοριστικό ρόλο στην κουλτούρα τους παίζουν χειροποίητα κανό. Με αυτά μετακινούνται, σεαυτά παντρεύονται και σε αυτά θάβονται για να ταξιδέψουν στη μετά θάνατον ζωή. Όσον αφορά την οργάνωση των μικρών κοινωνιών τους, αυτή βασίζεται στην απόλυτη ισότητα. Ποτέ δεν υπήρχε αρχηγός. Υπήρχε μόνο ο σαμάνος, ο οποίος γνώριζε τα βότανα και ήταν σε θέση να τα χρησιμοποιήσει για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και ως παραισθησιογόνα. Αυτός ο σαμάνος υπάρχει ακόμα – οι γιατροί γενικώς αποφεύγονται. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια υπάρχει και ο αρχηγός ο οποίος εκλέγεται ανά 5ετία και εκπροσωπεί τις κοινότητες των Εμπερά στην πολιτεία του Παναμά.

Άνδρες και γυναίκες είναι απολύτως ίσοι και γυμνοί από τη μέση και πάνω. Οι γυναίκες όμως υποχρεωτικά (και αυτό ισχύει ακόμη) υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Η κυβέρνηση του Παναμά αλλά και οι αρχές των Εμπερά φιλοδοξούν ο επικίνδυνος για την υγεία αυτός θεσμός να έχει εκλείψει ως το 2030. Κατά τα άλλα, άνδρες και γυναίκες παραδοσιακά βάφουν τα σώματά τους με ανεξίτηλο χρώμα (κάτι σαν τατουάζ) και καλύπτουν τα γεννητικά τους όργανα με πολύχρωμα υφάσματα. Οι γυναίκες πλέκουν καλάθια και μαγειρεύουν και οι άνδρες κυνηγούν και ψαρεύουν. Τα παιδιά πηγαίνουν στα σχολεία της κοινότητας και εφόσον το επιθυμούν σπουδάζουν στα πανεπιστήμια του Παναμά.

Γενικώς οι Εμπερά είναι καλοσυνάτοι και φιλόξενοι. Για να πας στα 5 χωριά τους τα οποία είναι επισκέψιμα, σε μεταφέρουν εκείνοι με τα κανό τους από την απέναντι όχθη των ποταμών. Στα χωριά τους μπορείς να περάσεις μία ολόκληρη μέρα. Σου δείχνουν τα σπίτια τους, τρως μαζί τους, σου εξηγούν τα βότανα, σε πηγαίνουν για ψάρεμα και σου δείχνουν τα χειροτεχνήματά τους, κεραμικά, πλεκτά κτλ. τα οποία αν θέλεις αγοράζεις. Κάπως έτσι κυλάει η ζωή μέσα στη ζούγκλα. Χωρίς φως, τρεχούμενο νερό, τηλέφωνο ή τηλεόραση και με φωτιές που ανάβονται στο χώμα για το μαγείρεμα. Η ατομική καθαριότητα καθώς και η λάτρα του σπιτιού γίνονται στα ποτάμια. Όσο για την καθομιλουμένη γλώσσα, είναι η ισπανική και η διάλεκτος τσοκό. Πολλοί από τους Εμπερά είναι χριστιανοί, λόγω των ιεραποστόλων που έφεραν τον 18ο αιώνα μαζί τους οι κονκισταδόρες.

Και κάτι τελευταίο: αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής. Αρνούνται να κατοικίσουν σε τσιμέντο και ανέσεις, αρνούνται να μετοικίσουν στις πόλεις, αρνούνται κάθε μορφή εξουσίας πέρα από αυτήν του σαμάνου και του εκλεγμένου κοινοτάρχη. Αρνούνταιταπάρε-δώσε με την κυβέρνηση του Παναμά. Αρνούνται γενικώς τις αλλαγές. Όποια αλλαγή επήλθε στην καθημερινότητά τους και στην οργάνωση της διαβίωσής τους, είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης εξέλιξης και όχι ριζοσπαστικής μεταβολής. Με δυο λόγια οι Εμπερά θέλουν να ζουν ήσυχοι. Πάνω απ’ όλα. Αυτό σου το λένε με κάθε ευκαιρία. Και το σέβεσαι.

Η Βενεζουέλα ή επίσημα Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας είναι χώρα της Νότιας Αμερικής, πρώην ισπανική αποικία. Το όνομά της αποδίδεται ιστορικά σε παραφθορά του ονόματος Βενετία, με την οποία είχαν σχέσεις οι ιθαγενείς της δυτικής Βενεζουέλας. Ο εξερευνητής Αμέριγκο Βεσπούτσι με τον Αλόνσο δε Οχέδα ισχυρίζονταν ότι έδωσαν αυτό το όνομα, όταν πρωτοείδαν σπίτια των ιθαγενών Άνιου που εξείχαν από το νερό και θύμισαν στον Ιταλό Βεσπούτσι τη Βενετία. Σύμφωνα με μια άλλη, λιγότερο δημοφιλή θεωρία, το όνομα προέρχεται από μια λέξη των ιθαγενών και σημαίνει «Μεγάλο Νερό», όπως ήταν γνωστός ο κόλπος του Μαρακαΐμπο.
Η χώρα συνορεύει με την Κολομβία στα δυτικά, με τη Βραζιλία νότια και τη Γουιάνα στα ανατολικά. Στα βόρεια βρέχεται από τη θάλασσα της Καραϊβικής και οριοθετείται από τα χωρικά ύδατα των: Δομινικανή Δημοκρατία, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Γρενάδα, Ολλανδικές Αντίλλες και Μπαρμπάντος. Πρωτεύουσα είναι το Καράκας.
Το 1498-1499 ο Χριστόφορος Κολόμβος και ο Αλόνσο ντε Οχέντα έφτασαν στη Βενεζουέλα, που κατοικούνταν από ιθαγενείς ινδιάνους. Το 1521 άρχισε η ισπανική αποίκιση από τις βορειοανατολικές ακτές, ενώ το 1749 πραγματοποιήθηκε η πρώτη εξέγερση ενάντια στην ισπανική κυριαρχία. Η Βενεζουέλα, εκμεταλλευόμενη την εισβολή του Ναπολέοντα στην Ισπανία, εξεγέρθηκε το 1810 και ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη το 1811. Έχασε όμως μετά τη μάχη με τους Ισπανούς. Ο Σιμόν Μπολιβάρ συνέχισε τη μάχη, κερδίζοντας το 1819 τους φιλοβασιλικούς και δημιουργώντας τη Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας (σημερινή Κολομβία, Βενεζουέλα, Ισημερινός και Παναμάς). Το 1821 κέρδισε τη μάχη του Καραμπομπό, διασφαλίζοντας έτσι την ανεξαρτησία της χώρας. 
Ακολούθησαν αρκετές δεκαετίες πολιτικής κρίσης και στρατιωτικών καθεστώτων, όπως αυτό του στρατηγού Χουάν Βισέντε Γκόμες (1908-1935) και του Μάρκος Πέρες Χιμένες (1948-1958). Το 1958 εξελέγη πρόεδρος ο Ρόμουλο Μπετανκούρτ, επικεφαλής του ιστορικού κόμματος της χώρας Δημοκρατική Δράση (AD). 
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η χώρα γνώρισε τεράστια οικονομική ανάπτυξη χάρη στο πετρέλαιο. Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν η πτώση των διεθνών τιμών του μαύρου χρυσού έφερε οικονομική λιτότητα και κοινωνική αναταραχή.

Το Καράκας, πρωτεύουσα της χώρας, αποτελεί το κυβερνητικό, οικονομικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο της χώρας. Με πληθυσμό που αγγίζει τα πέντε εκατομμύρια, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας και αντικρίζει την Καραϊβική Θάλασσα. Η ίδρυσή του οφείλεται στον Ντιέγκο Ντε Λοσάδα, το 1567. Την ονόμασε Santiago de León de Caracas προς τιμή του αποστόλου Ιακώβου, ο οποίος είναι ο προστάτης άγιος της Ισπανίας. 
Η πόλη λεηλατήθηκε από Άγγλους στρατιώτες το 1595 και τα κτίριά της καταστράφηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά από δύο σεισμούς, το 1755 και το 1812. Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, ωστόσο, το Καράκας αναδείχθηκε σταδιακά ως το κυρίαρχο αστικό κέντρο της Βενεζουέλας. Η ινδική αντίσταση στον εποικισμό ξεπεράστηκε γρήγορα, εν μέρει λόγω μιας επιδημίας ευλογιάς που αποδεκάτισε τον γηγενή πληθυσμό. 
Η κοιλάδα ήταν σχετικά απαλλαγμένη από πειρατικές επιθέσεις, παρά την κεντρική της θέση κοντά στη βόρεια ακτή της χώρας. Η ίδια η κοιλάδα και οι παρακείμενές της παρήγαγαν λίγο χρυσό, ενώ στη συνέχεια έγιναν σημαντικές για την εξαγωγή κακάο (κακάο), την πηγή της σοκολάτας. Επιπλέον, το Καράκας πρόσφερε υγιεινό, άνετο κλίμα και άφθονο γλυκό νερό. 
Εδώ γεννήθηκε ο Σιμόν Μπολιβάρ, ο πιο διάσημος από τους ήρωες της Νότιας Αμερικής, στις 24 Ιουλίου 1783, σε μια οικογένεια με εξέχουσα θέση στις υποθέσεις της Βενεζουέλας. Ο Μπολίβαρ συμμετείχε στον σχηματισμό της βραχύβιας πρώτης δημοκρατίας (1811–12) και δύο χρόνια αργότερα εισέβαλε στη Βενεζουέλα με μια μικρή δύναμη που στρατολογήθηκε στη Νέα Γρανάδα. Αφού κατέλαβε το Καράκας τον Αύγουστο του 1813, η πόλη του απένειμε τον τίτλο El Libertador (Ο απελευθερωτής). Ένα χρόνο αργότερα οι πατριωτικές δυνάμεις του Μπολιβάρ υποχώρησαν πλήρως, αλλά όταν η Μεγάλη Κολομβία (σημερινή Κολομβία, Παναμάς, Βενεζουέλα και Εκουαδόρ) κέρδισε τελικά την ανεξαρτησία το 1821, το Καράκας έγινε η πρωτεύουσα της Βενεζουέλας. Η πόλη διατήρησε αυτή τη διάκριση ακόμα κι όταν η Βενεζουέλα αποσχίστηκε από τη Μεγάλη Κολομβία το 1830.  
Το 1870 ξεκίνησε η αστική μεταμόρφωση του Καράκας από τον Πρόεδρο. Αντόνιο Γκουσμάν Μπλάνκο, ο οποίος προσπάθησε να κάνει το Καράκας αντίγραφο της γαλλικής πρωτεύουσας, του Παρισιού. Το γαλλικό αρχιτεκτονικό γούστο εκείνης της περιόδου αντικατέστησε το ισπανικό αποικιακό στυλ. Χτίστηκαν λεωφόροι και μερικοί δρόμοι διευρύνθηκαν για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της πόλης, η οποία είχε φτάσει σε πληθυσμό σχεδόν τις 56.000 μέχρι το 1881.