Η άλλη Καππαδοκία και εκτενής γνωριμία με τα Μικρασιατικά παράλια, τελική τιμή με φόρους | Νοέμβριος 2024 - Μάρτιος 2025

Η αρχιτεκτονική της Μυκόνου με τα κατάλευκα, κυβόσχημα σπίτια χωρίς παραφωνίες, τους πελώριους κοιμισμένους ανεμόμυλους και τα αναρίθμητα καμπαναριά δεν αποκαλύπτει από την πρώτη στιγμή την παλλόμενη ψυχή του κυκλαδίτικου νησιού. Μια γαλήνια ισορροπία ξεχύνεται. Εκ πρώτης! Σίγουρα έχετε δει

Η Ανατολία, είναι ένα αχανές οροπέδιο με μία σειρά αρχαίων πόλεων τις οποίες θα πάρουμε με τη σειρά. Τα αξιοθέατα απλώνονται παντού. Δεν ξέρουμε πού να πρωτοκοιτάξουμε…
Ξεκινάμε από το Ερζερούμ με τη βυζαντινή ονομασία Θεοδοσιούπολη λόγω των τειχών που έχτισε ο Μέγας Θεοδόσιος. Είναι η μεγαλύτερη πόλη της ανατολικής Τουρκίας και διαθέτει σημαντικά μνημεία.  Έμβλημά της είναι ο σελτζουκικός μεντρεσές των Δίδυμων Μιναρέδων που κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα. Στη σύγχρονη ιστορία, από εδώ το 1919 ο Κεμάλ Ατατούρκ, κάλεσε γενική επιστράτευση, ενάντια στις εντολές της Αντάντ και στη σουλτανική κυβέρνηση. Δηλαδή εδώ μπήκαν οι βάσεις για τη Μικρασιατική Καταστροφή...
Ακολουθεί το παραμεθόριο Ντογκουμπεϊγιαζίτ στα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν. Η πόλη υπήρξε ορόσημο για την Αρμενία – μέχρι τη γενοκτονία. Το αρμενικό κάστρο σώζεται ακόμη. 
Μετά έχουμε την Βαν με την ομώνυμη λίμνη. Ήταν πρωτεύουσα του βιβλικού βασιλείου των Ουράρτιων από τον 9ο αιώνα π.Χ. Μετά πέρασε στους βασιλείς του Πόντου και εν συνεχεία στους Ρωμαίους. Το 1071, ήρθαν οι Σελτζούκοι και το 1548 ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την κατέλαβαν οι Ρώσοι μέχρι το 1917. Η Βαν υπήρξε σημαντικό κέντρο του αρμενικού πολιτισμού μέχρι τη γενοκτονία το 1915. Σήμερα, η πλειονότητα είναι Κούρδοι.
Και μετά πάμε στην «ανεπίσημη πρωτεύουσα» του τουρκικού Κουρδιστάν, το Ντιγιαρμπακίρ. Η πόλη είναι αρχαιότατη και αναφέρεται σε ασσυριακές και αραμαϊκές πηγές. Μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο είχε σημαντικό χριστιανικό πληθυσμό (αρμενικό και συριακό), ο οποίος όμως εξοντώθηκε ή εκτοπίστηκε. Σημαντικά αξιοθέατα αποτελούν τα άριστα διατηρούμενα βυζαντινά τείχη μήκους 5,8 χιλιομέτρων, το σελτζουκικό τζαμί και η συριακή εκκλησία της Παναγίας. Γνωστότερο τοπικό αγροτικό προϊόν είναι το καρπούζι που είναι και το έμβλημα της πόλης (επικαθήμενο πάνω σε μικρογραφία των τειχών).
Ακολουθούν δύο πολύ εντυπωσιακοί αρχαιολογικοί χώροι: το όρος Νεμρώδ με τα τεράστια αγάλματα της αρχαίας Κομμαγιανής και το Εθνικό Πάρκο. Και το Γκιομπεκλί Τεπέ, από τους αρχαιότερους προϊστορικούς ναούς στον κόσμο που ανάγεται στη Νεολιθική ή και Μεσολιθική Εποχή. Αμφότερα είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία της UNESCO.
Και φτάνουμε στη Χαρράν, μία από τις αρχαιότερες πόλεις στη Γη. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη εδώ κατέφυγαν ο Αδάμ και η Εύα όταν εκδιώχθηκαν από τον Κήπο της Εδέμ. Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ήταν γνωστή ως «Ελληνόπολις». Αποτέλεσε τμήμα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας και το 331 π.Χ. καταλήφθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Αργότερα ήρθαν οι Ρωμαίοι, εδώ μάλιστα δολοφονήθηκε το 217 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλλας (τον ξέρουμε και από τα περίφημα λουτρά στη Ρώμη). Με την επικράτηση του Χριστιανισμού κατέφυγαν στη Χαράν οι τελευταίοι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι. Ορόσημο της πόλης είναι τα πανάρχαια 960 κωνικά σπίτια με την ονομασία «κουμπέτ» δίπλα στα τείχη. Είναι πλίνθινα, εξ ολοκλήρου χωρίς ξύλο και έχουν παραμείνει αμετάβλητα στον σχεδιασμό τους για τουλάχιστον 3000 χρόνια. Μερικά ήταν ακόμα σε χρήση, σαν κατοικίες, μέχρι το 1980. Είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά τον χειμώνα και στην κορυφή της πήλινης στέγης τους έχουν μία ανοιχτή τρύπα που εξυπηρετεί για τον φωτισμό και τον εξαερισμό τους.
Ακολουθεί η «μουσουλμανική Βενετία» ή «Θεϊκή Ούρφα» ή απλώς Ούρφα. Πρόκειται για την αρχαία Έδεσσα και σήμερα είναι μία κουρδική πόλη. Η ιστορία της έχει καταγραφεί από τον 4ο αιώνα π.Χ., αλλά μπορεί να χρονολογείται τουλάχιστον από το 9000 π.Χ., καθώς υπάρχουν πολλές ενδείξεις στις γύρω περιοχές. Εδώ υπολογίζεται από τους αρχαιολόγους ότι ο άνθρωπος ανακάλυψε τη γεωργία… Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη η Ούρφα είναι η πατρίδα του Ιώβ. Και επίσης εδώ ο Νεμρώδ πέταξε τον Αβραάμ στην πυρά για να τον θυσιάσει αλλά το παρ’ολίγον θύμα σώθηκε επειδή ο Θεός μεταμόρφωσε την πυρά σε ύδωρ και τα κάρβουνα σε ψάρια… Ορόσημο της πόλης σήμερα είναι η δεξαμενή με τα… αγιασμένα ψάρια (Μπαλικλί Γκιόλ) στο τέμενος του Χαλίλ ουλ Ραχμάν. Όσο για τους Αρμένιους θεωρούν κι αυτοί την Ούρφα ιερή διότι εκεί εφευρέθηκε η αρμενική αλφάβητος.
Και καταλήγουμε στα Άδανα στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Η πόλη άκμασε κατά τη ρωμαϊκή εποχή ως διοικητικό και οικονομικό κέντρο. Με την εμφάνιση του Ισλάμ αποτέλεσε ένα από τα πολιτισμικά και γεωγραφικά σύνορα στα οποία συναντήθηκαν, ανταγωνίστηκαν και συναλλάχθηκαν ο ισλαμικός και ο χριστιανικός κόσμος. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται… όπως μας διδάσκει ακόμα η ιστορία.

Ιδρύθηκε μόλις το 1820, όταν το Κατάρ ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, σαν επέκταση της κοντινής πόλης Αλ Μπίντα και λειτουργούσε περίπου για έναν αιώνα ως λιμάνι αλίευσης μαργαριταριών. Μη φανταστείτε όμως τίποτα μεγαλειώδες. Ας πούμε ότι ήταν κάτι σαν ψαροχώρι, που δεν ξεχώριζε καν από την γειτονική Αλ Μπίντα στις χαρτογραφήσεις της εποχής. Σε πρωτεύουσα αναδείχθηκε πρόσφατα, το 1971, όταν το Κατάρ έπαψε να είναι αγγλικό προτεκτοράτο.
Θεωρητικά η πόλη θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό λιμάνι της αραβικής χερσονήσου, ωστόσο τα πολύ ρηχά νερά δυσκόλευαν τα πλοία να ελλιμενιστούν. Έτσι το ψάρεμα και τα μαργαριτάρια αποτελούσαν την κύρια πηγή εσόδων των κατοίκων της. Το 1907 υπήρχαν 350 καΐκιααλίευσηςμαργαριταριώνκαι 6.300 ψαράδες. Οι τιμές του πολύτιμου κοσμήματος ήταν διπλάσιες σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα και όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Όμως εκείνη τη χρονιά έγινε το μοιραίο – οι τιμές έπεσαν με την ανάπτυξη της καλλιέργειας μαργαριταριών. Ο εμίρης Τζασίμ Αλ Θανί αναγκάστηκε να πουλήσει μισοτιμήςόλη τη σοδειά και η κατάσταση άρχισε να πιέζει. Τότε ιδρύθηκε και το πρώτο τελωνείο του Κατάρ, στο λιμάνι της Ντόχας.
Η οικονομία της πόλης και συνακολούθως της χώρας ξαναείδε μία σχετική ανάκαμψη τις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Ήτανμετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Οθωμανοί παρέδωσαν το Κατάρ στους Βρετανούς και άρχισε να γίνεται εκμετάλλευση των πετρελαιοπηγών. Τα μαργαριτάρια είχαν πλέον βγει από τον οικονομικό χάρτη των κρατικών εσόδων – το τελικό χτύπημα το έδωσε το κραχ. Η Ντόχα ως εκ τούτου δεν μπορούσε να συντηρήσει τους ψαράδες κατοίκους της και άρχισε να αδειάζει. Μέχρι τις δεκαετίες 1960 και 1960 που εντατικοποιήθηκε η εξόρυξη πετρελαίου. Τότε, προκειμένου να μπορεί να γίνει ελεύθερα το εμπόριο του πολύτιμου καυσίμου, άρχισαν και οι εργασίες κατασκευής του λιμανιού. Τη δεκαετία 1970 ήταν πια αρκετά βαθύ για να υποδέχεται τα μεγάλα φορτηγά πλοία. Και ήδη από το 1971 η Ντόχα είχε γίνει η πρωτεύουσα του ανεξάρτητου πλέον Κατάρ. Όλα τα άλλα είναι ιστορία.
Το παλιό ψαρολίμανο με τα ρηχά νερά μετατράπηκε αστραπιαία σε μία υπερσύγχρονη πόλη. Τα παραδοσιακά δίχωρα σπίτια που ήταν χτισμένα με λάσπη, πέτρα και κοράλλια έδωσαν τη θέση τους σε θεαματικούς ουρανοξύστες. Έγινε αποστράγγιση τμημάτων της παραλίας και κατασκευάστηκαν παραλιακές οδοί, συνοικίες και τεχνητά νησιά. Οι πολυεθνικές έρχονταν η μία μετά την άλλη. Οι κατασκευαστικές έκαναν διαγωνισμού μεγαλείου. Και το 1996 εξέπεμψε για πρώτη φορά το παναραβικό δορυφορικό τηλεοπτικό κανάλι AlJazeeraως το αντίπαλον δέος του αμερικανικού CNN.
Η Ντόχα σήμερα, πέρα από μία εξωπραγματική μητρόπολη, που συνδυάζει το παραδοσιακό στοιχείο με τον φουτουρισμό, αποτελεί και ισχυρότατο επιχειρηματικό κέντρο στον Περσικό Κόλπο και στον αραβικό κόσμο εν γένει. Ως εκ τούτου, ο πληθυσμός της είναι κυρίως αλλοεθνής. Οι κάτοικοι αυτής της μεγαλούπολης έρχονται από την Ινδία, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα, το Νεπάλ, τις Φιλιππίνες, το Μπαγκλαντές, το Ισραήλ, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, τη Βόρεια και Νότια Αφρική, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ευρώπη και την Αυστραλία. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ζουν και εργάζονται στην Ντόχα, σε όλες τις επαγγελματικές κατηγόριες – από υψηλόβαθμα στελέχη μέχρι βαστάζοι και θυρωροί. Και συνεννοούνται στα αγγλικά, που είναι η δεύτερη επίσημη γλώσσα της χώρας. Ηπρώτηείναιτααραβικά. Οι επαγγελματικοί μετανάστες μέχρι το 2004 απαγορευόταν να έχουν ιδιοκτησία γης στην Ντόχα. Σήμερα μπορούν να αγοράσουν ακίνητα, σε κάποιες μεμονωμένες περιοχές όπως το Περλ, η Δυτική Όχθη της Λίμνηςκαι η Λουσαΐλ. Τα πράγματα έχουν πλέον αλλάξει. Μέχρι  νεωτέρας.

Κανείς δε θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο Έβρος είναι ένας ακόμα ποταμός. Εκτός του ότι αποτελεί φυσικό σύνορο ανάμεσα σε Ελλάδα-Τουρκία και Ελλάδα-Βουλγαρία, η πορεία του ανέκαθεν καθόριζε τις τύχες του τόπου. Οι αρχαίοι τον θεωρούσαν σαν τον μεγαλύτερο ποταμό του τότε γνωστού κόσμου, παρόλο που δεν είναι παρά ο μεγαλύτερος σε μήκος στην Βαλκανική χερσόνησο.
Σχεδόν 30 χιλιόμετρα πριν από τις εκβολές του ο Εβρος ποταμός χωρίζεται στα δύο σχηματίζοντας ένα τεράστιο μακροσκελές τρίγωνο. Η δελταϊκή πεδιάδα που δημιουργείται έχει συνολική έκταση 200.000 στρέμματα τα οποία μοιράζονται η Ελλάδα (150.000) και η Τουρκία. Τα 80.000 στρέμματα από αυτά που βρίσκονται επί του ελληνικού εδάφους αποτελούν την έκταση η οποία έχει ενταχθεί στη διεθνή Σύμβαση Ραμσάρ. Η επίσημη ονομασία του Δέλτα του Έβρου είναι «Αινήσιον Δέλτα».
Μέχρι την δεκαετία του 1950 αυτός ο τόπος ήταν παρθένος και ουσιαστικά ανεξερεύνητος. Μετά άρχισαν τα έργα αποστράγγισης, υψώθηκαν αναχώματα, χαράχθηκαν χωματόδρομοι, ευθυγραμμίστηκε η κοίτη του ποταμού και αποξηράνθηκαν μεγάλες εκτάσεις για καλλιέργειες. Τα 20 τελευταία χρόνια οι δραστηριότητες αυτές, πάντως, έχουν σταματήσει.
Η μεγάλη αξία του Δέλτα του Έβρου βρίσκεται στην πλούσια ορνιθοπανίδα του. Εδώ έχουν παρατηρηθεί τουλάχιστον 316 είδη πουλιών από τα 420 περίπου που υπάρχουν στην Ελλάδα! Είναι σπάνιο φαινόμενο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα και το οικοσύστημα λειτουργεί σαν βιότοπος για φώλιασμα, ως καταφύγιο για μεγάλους πληθυσμούς υδρόβιων πουλιών από τις βόρειες περιοχές της κεντροανατολικής Ευρώπης κατά την διάρκεια του χειμώνα και ως ζωτικός χώρος συγκέντρωσης και ανάπαυσης μεγάλου αριθμού μεταναστευτικών πουλιών. Αντίστοιχα στην περιοχή του Έβρου έχουν παρατηρηθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφίβιων, 21 είδη ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών. Δύο είναι οι μεγάλες λιμνοθάλασσες –τα πολυτιμότερα υγροτοπικά συστήματα– στο Δέλτα. Της Δράνας (ή λίμνη του Δράκοντος) με έκταση 6.000 στρέμματα και τα Παλούκια (ή Καζικλί) με έκταση 2.800 στρέμματα.
* Η στάθμη των νερών του ποταμού Έβρου είναι 6 μέτρα χαμηλότερη από εκείνη της θάλασσας. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι ακόμα μεγάλες και πολύ εύφορες. Τα βασικά προϊόντα είναι βαμβάκι, σιτάρι, τεύτλα και καλαμπόκι.
* Η επίσκεψη στην περιοχή του Δέλτα επιτρέπεται σε συγκεκριμένες περιοχές και θα πρέπει να είστε μαζί με κάποιον ξεναγό εθνικών δρυμών, ή να έχετε συνοδό με ειδική άδεια. Η περιοχή είναι επιτηρούμενη από τον στρατό.

«Την ημέρα αυτή ο Πέρσης βασιλιάς φορούσε το στέμμα με τον κύκλο του ήλιου, και ως πρώτος ιερέας στον Ναό της Φωτιάς μοίραζε πλούσια δώρα στον λαό του».
Οι παραδόσεις για τις γιορτές Νοβρούζ (ή Νεβρούζ) χάνονται μέσα στο πέρασμα των χιλιετιών και τα διδάγματα του ζωροαστρισμού: ήταν την πρώτη μέρα του νέου έτους, σύμφωνα με το ημερολόγιό τους, όταν οι Ζωροάστρες γιόρταζαν το Νοβρούζ, την αλλαγή της εποχής και τον ερχομό της άνοιξης. Σήμερα, τη συγκεκριμένη ημέρα γιορτάζουν περίπου 300 εκατ. άνθρωποι σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία, η Ινδία, το Ιράν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ιρακινό Κουρδιστάν, το Τατζικιστάν, η Τουρκία, το Ουζμπεκιστάν, το Πακιστάν, το Τουρκμενιστάν.

Στο Ουζμπεκιστάν το Νοβρούζ γιορτάζεται οικογενειακά, σε χαρούμενη ατμόσφαιρα, όπως ο δυτικός κόσμος γιορτάζει την Πρωτοχρονιά. Οι άνθρωποι καθαρίζουν και τακτοποιούν τα σπίτια τους, αγοράζουν καινούργια ρούχα, και την ημέρα της εαρινής ισημερίας μαζεύεται ολόκληρη η οικογένεια, ετοιμάζουν παραδοσιακά πιάτα, αλμυρές και γλυκές γεύσεις, διασκεδάζουν και ανταλλάσσουν δώρα.