Η κατασκευή του Σαμποδρομίου
Το 1984, οι κυβερνητικές αρχές αποφάσισαν να συμμαζέψουν κάπως όλη αυτή την ανθρώπινη μάζα που μπερδευόταν στην παρέλαση των σχολών και έχτισαν πάνω στον ίδιο δρόμο, το «σαμποδρόμιο». Από τις δύο μεριές του δρόμου χτίστηκαν τσιμεντένιες εξέδρες, αλλά και τσιμεντένια σπιτάκια, τα φημισμένα «καμαρότσι». Ο κόσμος έχει μεγαλύτερη άνεση στο να βλέπει και να χαίρεται την παρέλαση, αλλά παράλληλα περιορίζεται και γίνεται απλός θεατής. Στα καμαρότσι, που μπορούν να νοικιάσουν μόνο πλούσιοι, οι τέσσερις μέρες της παρέλασης περνούν με διασκέδαση, φαγοπότι και έρωτα.
Οι παρελάσεις αρχίζουν το Σάββατο, δηλαδή την πρώτη μέρα του καρναβαλιού. Είναι οι παρελάσεις των «μπλόκος», των μικρών συνοικιακών ομάδων. Υπάρχουν πέντε ομάδες, που αποτελούνται από 20 μπλόκος η καθεμία και παρελαύνουν σε διάφορα μέρη της πόλης.
Την Κυριακή, στο ζενίθ του καρναβαλιού, παρελαύνουν οι σχολές της σάμπα. Υπάρχουν τρεις ομάδες σχολών που παρελαύνουν, αλλά η μεγαλύτερη παρέλαση γίνεται από τις σχολές της πρώτης ομάδας στο σαμποδρόμιο.
Τη Δευτέρα παρελαύνουν φολκλορικές χορευτικές ομάδες από τη βορειοανατολική Βραζιλία και άλλες περιοχές. Την Τρίτη γίνεται η παρέλαση από αλληγορικές παραστάσεις των μεγάλων εταιρειών και επιχειρήσεων του Ρίο. Το επόμενο Σάββατο γίνεται η παρέλαση των καλυτέρων βραβευμένων σχολών της πρώτης ομάδας.
Το καρναβάλι του Ριο ανήκει, πάνω απ’ όλα στον κόσμο
Στο φτωχό κόσμο που ζει μέσα στις φαβέλας – φτωχογειτονιές του Ρίο- και περιμένει κάθε χρόνο το περιβόητο τετραήμερο του καρναβαλιού για να χαρεί, να ξεχάσει και να ζήσει έντονα τα κρυφά του πάθη.
Οι Καρίοκας, οι κάτοικοι του Ρίο, αρχίζουν να προετοιμάζονται για το καρναβάλι πολλούς μήνες πριν τη μεγάλη μέρα. Κάθε Παρασκευή και Σάββατο εξασκούνται στη σχολή όπου ανήκουν, στο χορό, την περιβόητη σάμπα. Υπάρχουν στο Ρίο αμέτρητες σχολές χορού, οι οποίες παρελαύνουν στη διάρκεια του τετραήμερου ξεφαντώματος και αποτελούν την πεμπτουσία του καρναβαλιού.
Για να αγοράσουν το κουστούμι της σχολής τους , το οποίο θα φορέσουν μια, το πολύ δύο φορές στην παρέλαση, οι Καριόκας κάνουν σκληρές οικονομίες ολόκληρο το χρόνο. Εκείνη η μαγική στιγμή, όμως που χορεύουν στην πασαρέλα της σάμπα μπροστά στο ξέφρενο πλήθος, τους αποζημιώνει για όλες τις στερήσεις και την ταλαιπωρία.
Σχολές Σάμπα – Προετοιμασία
Για όλες τις σχολές όμως το καρναβάλι είναι, πάνω απ’ όλα, ένας μεγάλος διαγωνισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μεγάλος πυρετός του καρναβαλιού προκαλείται από τη μάχη των μεγάλων σχολών της σάμπα της πρώτης ομάδας. Οι μεγαλύτερες σχολές είναι δέκα. Η καθεμία έχει διαφορετικά χρώματα, μουσική και υποστηρικτές. Ήδη , από τον Οκτώβριο οι οπαδοί κάθε σχολής προπονούνται στο χορό και στο τραγούδι που θα πρωτοακουστεί στην παρέλαση. Οι πρόβες και οι ετοιμασίες των κουστουμιών γίνονται με τρομερή μυστικότητα και τέλεια οργάνωση. Οι περισσότερες από τις δέκα σχολές αποτελούν παράδοση στην πόλη του Ρίο. Είναι σαν μεγάλα ιδρύματα που βοηθούν το φτωχό κόσμο και τον προστατεύουν, τα χρήματα μαζεύονται από την κρυφή λοταρία, στην οποία συμμετέχουν όλοι οι υπεύθυνοι των σχολών. Η κρυφή λοταρία γίνεται παράλληλα με την κρατική, μερικές φορές το χρόνο. Μερόνυχτα ολόκληρα οι οπαδοί κάθε σχολής ετοιμάζονται για την κατασκευή των κουστουμιών και των αρμάτων, χωρίς να πληρώνονται τις περισσότερες φορές. Τους αρκεί που ανήκουν σε κάποια σχολή και έχουν την προστασία της. Γι αυτή την περιβόητη τέλεια οργάνωση των σχολών της σάμπα, πολλοί σήμερα στο Ρίο μιλούν για μια οργάνωση που θυμίζει ιταλική μαφία. Οι περισσότερες σχολές βρίσκονται στα προάστια του Ρίο, στη φημισμένη Zona Norte (Βόρεια Ζώνη), περιοχή όπου βρίσκονται οι περισσότερες φαβέλας, οι μεγάλες βιομηχανίες, εκεί που ζει ο φτωχόκοσμος. Η παλαιότερη σχολή σάμπα του Ρίο είναι η «Εστιακάο Πριμέιρα Μαγκέιρα» ή απλά «Μαγκέιρα». Ιδρύθηκε το 1923 και υπήρξε πολλές φορές πρωταθλήτρια του καρναβαλιού. Τα χρώματα της είναι το πράσινο και το ρόζ. Η μεγαλύτερη σχολή σάμπα όμως είναι η «Πορτέλα», που ιδρύθηκε το 1928. έχει πάνω από 6.000 μέλη και χρειάζεται πάνω από 2 ώρες για να παρελάσει. Πάνω από δεκαοκτώ φορές πρωταθλήτρια, τα χρώματα της είναι το άσπρο και το μπλέ. Παρ’ όλο που το καρναβάλι είναι πάνω απ’ όλα τρελή διασκέδαση και γλέντι, ο διαγωνισμός για τη νικήτρια σχολή είναι από τους πιο σοβαρούς και αυστηρούς. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παρέλασης, επίσημοι κριτές εξετάζουν τις σχολές, βασιζόμενοι σε αυστηρά κριτήρια.
Ο χορός και το θέμα της σχολής Ενρέδο
Αρχικά, κάθε σχολή διαλέγει ένα θέμα που πρέπει να είναι πρωτότυπο και παρουσιάζεται με χορούς, λόγια της σάμπα, κοστούμια και αλληγορίες των αρμάτων. Το θέμα των σχολών είναι υποχρεωτικά διαλεγμένο και βασισμένο στο φολκλόρ και την ιστορία της Βραζιλίας.
Το θέμα κάθε σχολής ονομάζεται ενρέδο. Κατόπιν έρχεται η σάμπα.
Η σάμπα τραγουδιέται και χορεύεται απ’ όλους τους παρελαύνοντες της κάθε σχολής. Κάθε σάμπα είναι διαφορετική. Οι πιο συναρπαστικές τραγούδιουνται ταυτόχρονα και από τις χιλιάδες του κόσμου που παρακολουθεί την παρέλαση.
Ο συγχρονισμός και η Αρμονία
Το θέμα και η σάμπα στηρίζονται στην αρμονία. Όσοι συμμετέχουν στην παρέλαση της σχολής πρέπει να τραγουδούν στον ίδιο χρόνο με αυτούς που βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος της παρέλασης. Την αρχή του τραγουδιού την κάνουν οι τραγουδιστές της σάμπα που βρίσκονται στην αρχή της παρέλασης, πάντα πολύ πιο μπροστά από την «Μπατερία», πάνω σε ένα καμιόνι γεμάτο μικρόφωνα και λένε λόγια της σάμπα.
Ο συγχρονισμός των σχολών στην αρμονία είναι πολύ δύσκολος. Μερικές σχολές που χρειάζονται πάνω από μια ώρα για να παρελάσουν, δεν μπορούν να συγχρονιστούν και τότε λέγεται ότι «διαπέρασαν τη σάμπα». Μ’ άλλα λόγια, βγήκαν εκτός αρμονίας. Αρμονία όμως χωρίς ορχήστρα δεν γίνεται. Γι αυτό η «μπατερία» είναι η μηχανή της παρέλασης. Βρίσκεται πάντα στο κέντρο της σχολής που παρελαύνει και αποτελείται μόνο από κρουστά. Με το ρυθμό της στηρίζει το τραγούδι και το χορό. Οι περισσότερες σχολές διαθέτουν ορχήστρες με περισσότερους από 100 μουσικούς. Πριν αρχίσει να παρελαύνει η κάθε σχολή, η μπατερία κάνει ένα ομαδικό χτύπημα των κρουστών, ανακοινώνοντας την αρχή της παρέλασης της σχολής που αρχίζει με το «κομισάου ντρ φρέντε» . Είναι η ομάδα που αποτελείται από τη διεύθυνση της σχολής, τους συνθέτες της μουσικής και του γέρους σαμπίστες. Τέσσερα άτομα, δυο στην αρχή και δυο στο τέλος, κρατούν το έμβλημα και τη σημαία της σχολής. Τα μέλη της σχολής, ντυμένα όλα με πλούσια κοστούμια, χορεύουν και τραγουδούν, προσκαλώντας τον κόσμο να συμμετάσχει.
Οι ομάδες της σχολής
Κάθε σχολή αποτελείται από ομάδες τις λεγόμενες Αλας, οι οποίες παρουσιάζουν καθεμία χωριστά ένα από τα στοιχεία του θέματος , που πρέπει να είναι κατανοητό.
Ταυτόχρονα, η σάμπα εξασφαλίζει τη συνοχή του συνόλου. Κάθε ομάδα δίνει και μια παράσταση, με συγκεκριμένο κοστούμι και χορογραφία. Μια από τις ωραιότερες Αλας, κοινή σε όλες τις σχολές είναι το σύνολο των γυναικών από την Μπαϊα. Η Μπαϊα, που βρίσκεται στα βορειοανατολικά της Βραζιλίας, είναι η ψυχή και η πηγή του φολκλόρ της χώρας αλλά και του καρναβαλιού. Φορούν μακριά φουστάνια με φουρό, έχουν μαζεμένα τα μαλλιά τους σε ένα μικρό τιρμπάν και χορεύουν τη σάμπα στριφογυρίζοντας γύρω από τον εαυτό τους.
Χορευτές και μουλάτες
Στην ανάπτυξη της κάθε σχολής συμμετέχουν και μεμονωμένοι χορευτές, οι λεγόμενοι ντεστάκες, οι οποίοι παρουσιάζουν τα κύρια πρόσωπα του θέματος της κάθε σχολής. Τα κοστούμια τους είναι από τα πλούσια του καρναβαλιού. Ταυτόχρονα, οι νέες και όμορφες μουλάτες (μιγάδες), προκλητικά ντυμένες χορεύουν συνέχεια τη σάμπα της σχολής στον πιο ξέφρενο ρυθμό της. Κατά την διάρκεια της παρέλασης υπάρχουν και οι χορευτές- ακροβάτες της σάμπα, οι λεγόμενοι πασίστας, που αυτοσχεδιάζουν στο ρυθμό της. Οι πασίστασ-ριτμίστας είναι χορευτές –ακροβάτες, αλλά έχουν κι ένα κρουστό όργανο που το χτυπούν ταυτόχρονα χορεύοντας αρμονικά.
Μέσα σε όλη αυτή τη μέθη, οι ωραιότερες στιγμές της παρέλασης αλλά και οι πιο επιβλητικές, είναι τα διάφορα κοστούμια της κάθε σχολής και τα άρματα με τις αλληγορίες.
Τα κοστούμια
Τα κοστούμια, τα λεγόμενα φαντασίας, έχουν ένα εκπληκτικό πλούτο από χρώματα και στολίδια. Ένα τέτοιο κουστούμι στοιχίζει πολλές χιλιάδες κρουζέιρος, μερικούς μισθούς ενός μέσου Καριόκα. Τα άρματα με τις αλληγορίες που συμμετέχουν στην κάθε σχολή είναι πολλές φορές τεράστια, στηριγμένα πάνω σε ρόδες που σπρώχνονται από πολλά άτομα και παρουσιάζουν διάφορα στοιχεία του θέματος. Πολλά από αυτά είναι πλούσια διακοσμημένα και φορτωμένα με όμορφες κοπέλες που χορεύουν και τραγουδούν.
Πάνω από 100.000 άτομα παρελαύνουν στο καρναβάλι στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, ενώ μισό εκατομμύριο κόσμος, που καταφθάνει απ’ όλη τη Βραζιλία και όλες τις γωνιές του κόσμου, παρακολουθεί ενεργά, χορεύοντας και τραγουδώντας σε αυτό το μοναδικό θέαμα. Όλη αυτή η ευδαιμονία κρύβει και καλύπτει τα πάθη των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτή τη φιέστα.
Όσοι μείνουν έξω από το Σαμποδρόμιο
Πολλοί – οι περισσότεροι- θα μείνουν έξω από το σαμποδρόμιο, αφού δεν έχουν να πληρώσουν τα λίγα κρουζέιρος για μία θέση στις εξέδρες απ’ όπου θα μπορέσουν να δουν τις αγαπημένες τους σχολές.
Πίσω από τα κάγκελα του σαμποδρόμιου προσπαθούν να γλεντήσουν πίνοντας και μεθώντας με την περίφημη μπίρα τους, αρκούμενοι στους απόηχους της μεγάλης παρέλασης. Το καρναβάλι του Ρίο δεν περιορίζεται μόνο στις παρελάσεις. Χοροί, πάρτι και μικρές παρελάσεις γίνονται σε κάθε κεντρική γωνιά της πόλης. Οι χοροί ξεπερνούν οποιαδήποτε φαντασία Ευρωπαίου ή Βορειοαμερικανού. Σάμπα, πιοτό, γλέντι, ακόμη και ελεύθερος έρωτας είναι φαινόμενα γνωστά και συνηθισμένα για τους Καριόκας κατά την διάρκεια του καρναβαλιού.
Παρ’ όλο που επισήμως το καρναβάλι διαρκεί τέσσερις μέρες, οι χοροί, οι μασκαράδες και οι μικρές παρελάσεις αρχίζουν μια εβδομάδα πριν και τελειώνουν μια εβδομάδα αργότερα.
«Είθε όλα να πάνε καλά σήμερα», όχι αύριο
Όλο αυτό το υπερθέαμα είναι κάτι που δύσκολα περιγράφεται με λόγια και μόνο όταν το ζήσει κανείς, θα μπορέσει να νιώσει πόσο εφήμερη είναι η ζωή.
Οι Καριόκας στηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις τους στο σήμερα, ποτέ στο αύριο. «Είθε όλα να πάνε καλά σήμερα» , λένε. Στο καρναβάλι αυτή η κατάσταση βιώνεται ακόμη πιο έντονα, την κάθε στιγμή, με όλες τις ανθρώπινες αισθήσεις. Ίσως τότε ο καθένας που θα βρεθεί μέσα σε αυτόν τον ίλιγγο της ξέφρενης διασκέδασης και στο πανδαιμόνιο της σάμπα και της ανέμελης ζωής ομολογήσει , όπως λένε και οι Καριόκας, ότι «ο Θεός είναι Βραζιλιάνος».
...
