Η Μονή Ράτσα χτίστηκε τον 13ο αιώνα από τον Στέφανο Ντραγκούτιν, βασιλιά της Σερβίας από το 1276 έως το 1282 και της Σίρμιας από το 1284 έως το 1316. Ο Ντραγκούτιν ήταν ορθόδοξος στο θρήσκευμα και αποκαλούνταν «ο νέος βασιλιάς» διότι επαναστάτησε και απέσπασε τον θρόνο από τον πατέρα του σε ηλικία 25 ετών. Ωστόσο μια μέρα που έκανε ιππασία έπεσε από το άλογο, τραυματίστηκε και παρέδωσε τον θρόνο στον αδερφό του. Στα χρόνια της βασιλείας του υποστήριξε την ορθοδοξία και τα τελευταία χρόνια της ζωής του έγινε μοναχός με το όνομα Θεόκτιστος.

Η Μονή Ράτσα χτίστηκε κατ’ εντολή του, με στόχο να γίνει ο βασιλικός ναός της Σερβίας αλλά και ο τόπος ταφής των βασιλέων, αρχιερέων και αριστοκρατών της χώρας. Πέραν αυτού όμως, το σημαντικότερο είναι ότι εκεί διαφυλάχθηκε τελικά όλος ο λογοτεχνικός πλούτος της Σερβίας. Οι μοναχοί κατά παράδοση ήδη από τον 13ο αιώνα είχαν αναλάβει τη μετάφραση ολόκληρης της αρχαιοελληνικής γραμματείας, την αντιγραφή και συντήρηση σημαντικών χειρογράφων, αλλά και τη συγγραφή αφηγήσεων και ιστοριών της χώρας. Εκτός από τους μοναχούς υπήρχαν και βοηθοί μαθητευόμενοι και έτσι συγκροτήθηκε η διάσημη στην παγκόσμια γραμματεία Σχολή της Ράτσα η οποία άνθισε ιδιαίτερα από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το 1630 στη Σχολή της Ράτσα ασχολούνταν με τη συγγραφή και τη μεταγραφή των κειμένων (θρησκευτικών, επιστημονικών, φιλοσοφικών κ.α.) περί τους 300 μοναχούς, οι οποίοι είχαν 400 βοηθούς και φυλάσσονταν από 200 οπλισμένους άνδρες. Εκείνη την εποχή η Μονή αποκαλούνταν και «Το Διαμάντι της Ορθοδοξίας».

Το 1689 κατά τον Μεγάλο Τουρκικό Πόλεμο η Μονή Ράτσα, η βιβλιοθήκη και τα αρχεία της μερικώς καταστράφηκαν. Το κτήριο ανοικοδομήθηκε το 1826, ενώ η Σερβία τελούσε πλέον υπό τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα στη Μονή Ράτσα φυλάσσονται περί τα 1200 συγγράμματα (βιβλία και χειρόγραφα). Το λογοτεχνικό και ιστορικό έργο που επιτέλεσαν οι μοναχοί του μεσαίωνα και της αναγέννησης αντιλαμβανόμαστε ότι είναι ανεκτίμητο. Και ας μην πάμε μακριά… Σήμερα έχουμε στα χέρια μας τα κείμενα του Ομήρου, του Αισχύλου, του Σοφοκλή και όλων των αρχαίων, χάρη στη διάσωσή τους, στην αντιγραφή και μετάφρασή τους από ευρωπαίους και βαλκάνιους μοναχούς.