Η Ανατολία έχει γενικώς πολύ μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ξεχωρίζουμε τους δύο σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους το Γκιομπεκλί Τεπέ και το Όρος Νεμρώδ. Αμφότεροι, μνημεία της UNESCO, βρίσκονται εν μέσω ανασκαφών και μελετών. Ωστόσο αυτό που βλέπουμε και στους δύο, μέχρι στιγμής, κόβει την ανάσα.
Αρχίζουμε με το Γκιομπεκλί Τεπέ, έναν τεχνητό λόφο ύψους 15 μέτρων, που βρίσκεται 12 χλμ. έξω από την Ούρφα (τη ρομαντική «Βενετία της Ανατολής»). Εκεί έχουν ανακαλυφθεί προϊστορικοί ναοί της Νεολιθικής Εποχής, που έχουν χρονολογηθεί γύρω στο 11.500 π.Χ. και είναι οι αρχαιότεροι στον κόσμο. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1964 οπότε και προσδιορίστηκε ότι στην περιοχή υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα κατά τη Νεολιθική Εποχή, ίσως και τη Μεσολιθική. Οι έρευνες έδειξαν ότι ο λόφος δεν ήταν φυσικός και ότι ανάμεσα στις μεγάλες πέτρες του συμπλέγματος υπήρχαν μεγάλιθοι σε σχήμα «Τ». Οι μεγάλιθοι είναι τοποθετημένοι σε τάξη ανάμεσα σε παχείς τοίχους ακατέργαστης λιθοποιίας που σχηματίζουν κυκλικούς περίβολους. Τέσσερις τέτοιοι περίβολοι έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα, ωστόσο γεωφυσικές έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν και άλλοι 16, που περιλαμβάνουν συνολικά περίπου 200 μεγαλίθους. Σε αυτούς που βλέπουμε, υπάρχουν ανάγλυφες χαράξεις που αναπαριστούν ζώα, αλλά όχι βίαιες σκηνές κυνηγιού. Εξ ου και το συμπέρασμα ότι οι προϊστορικοί κάτοικοι της περιοχής ήταν τροφοσυλλέκτες και όχι κυνηγοί. Πολύ κοντά στον χώρο (100 μέτρα περίπου) βρέθηκε και το προϊστορικό λατομείο εξόρυξης με μισοτελειωμένους μεγάλιθους. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το όλο σύμπλεγμα είναι λατρευτικό και αφιερωμένο στη γονιμότητα. Όσο για τους μεγάλιθους, μάλλον συμβολίζουν τη γυναίκα.
Ο άλλος πολύ σημαντικός αρχαιολογικός αλλά και φυσιολατρικός χώρος της Ανατολίας είναι το Όρος Νεμρώδ που ανήκει στην οροσειρά του Ταύρου. Έχει ύψος 2.150 μέτρα και είναι ένα από τα ψηλότερα όρη της βόρειας Μεσοποταμίας. Η περιοχή έχει ανακηρυχθεί από το 1988 εθνικό πάρκο. Το όνομα του όρους προέρχεται από τον βιβλικό βασιλιά Νεμρώδ, ο οποίος αναφέρεται και στο Κοράνι.
Στην κορυφή λοιπόν του όρους βρίσκεται ένα ταφικό-λατρευτικό σύμπλεγμα των ύστερων ελληνιστικών χρόνων δημιουργημένο από τον γιο του Μιθριδάτη Α’, βασιλιά Αντίοχο Α’(70-38 π.Χ.) της Κομμαγηνής − περιοχή στα δυτικά της Αρμενίας.
Ο Αντίοχος, πιθανόν στην προσπάθεια του να εδραιώσει την ηγεμονία και να συνταιριάξει τις ποικίλες πολιτισμικές παραδόσεις του βασιλείου του, επινόησε ένα ιδιαίτερο θρησκευτικό πάνθεο που περιελάμβανε ελληνικές, αρμενικές και περσικές θεότητες καθώς και τον ίδιο και τη δυναστεία του. Το ιερό του όρους Νεμρώδ βρίσκεται επάνω σε τύμβο διαμέτρου 150 μέτρων σε ύψος 45 μέτρων πάνω από την φυσική κορυφή του βουνού. Ο τύμβος περιβάλλεται από τρία πλατώματα στα βόρεια, στα δυτικά και στα ανατολικά. Στο δυτικό και το ανατολικό πλάτωμα υπάρχουν μεγάλα λατρευτικά αγάλματα (κάποτε πρέπει να ήταν ύψους 8 έως 10 μέτρων) που αναπαριστούν τον Αντίοχο ανάμεσα σε κάτι σύνθετες θεότητες με στοιχεία των ελληνικών, αρμενικών και περσικών θρησκειών. Τα αγάλματα αυτά αναπαριστούν τον Δία-Ωρομάσδη, τον Απόλλωνα-Μίθρα-Ήλιο-Ερμή, τον Ηρακλή-Αρτάγνη-Άρη και την τοπική θεότητα Κομμαγένη, που αντιστοιχεί στην αρχαιοελληνική θεά Τύχη. Έχουν πρόσωπα ελληνικής τεχνοτροπίας και ρούχα περσικής και αρμενικής. Εκατέρωθεν της σειράς των προαναφερθέντων αγαλμάτων βρίσκονται από δύο αγάλματα-προστάτες που αναπαριστούν έναν αετό και ένα λιοντάρι. Στο πίσω μέρος τους υπάρχουν επιγραφές στα ελληνικά με ακριβείς οδηγίες για το πώς πρέπει να λατρεύεται ο βασιλιάς εν ζωή και μετά θάνατον. Οι αρχαιολόγοι υποψιάζονται και την ύπαρξη ενός τάφου εντός του τύμβου, πιθανόν του Αντίοχου, ο οποίος όμως δεν έχει ακόμη εντοπιστεί.
Το σύμπλεγμα πάντως θεωρείται ημιτελές και δεν υπάρχουν ενδείξεις πως πραγματοποιήθηκαν ποτέ τελετές σε αυτό. Στον χώρο βρέθηκαν εργαλεία από γυαλί και οστά ζώων αλλά καμία, μέχρι στιγμής, απόδειξη κατοικιών και οικισμού αφού δεν υπάρχουν καθόλου ίχνη οικόσιτων φυτών και ζώων.